თემურ წიკლაური: "პატრიარქმა ჩემი ვაჟის სული მაპოვნინა"

მომღერალი თემურ წიკლაური წლებია ეკლესიურ ცხოვრებაშია ჩართული. ქრისტიანული რელიგია ჯერ შეისწავლა, შემდეგ ტაძრამდეც მივიდა. დიდმა განსაცდელმა ეკლესიას კიდევ უფრო დააახლოვა, საქართველოს პატრიარქმა ილია ||–მ კი შვილის დაკარგვით გამოწვეულ ტკივილთან გამკლავება ასწავლა.
ბატონი თემური ლურჯი მონასტრის სტიქაროსანია, გალობს კიდეც. ცდილობს, თავისი რწმენა საყვარელ საქმეში გამოავლინოს, რომლის ნიჭიც მას უფალმა უბოძა.
– ბატონო თემურ, ბავშვობა კომუნისტურ ეპოქაში მოგიწიათ. მაშინ რა იცოდით ქრისტიანობისა და ეკლესიის შესახებ?
– რელიგიის მიმართ ინტერესი ბავშვობიდანვე მქონდა. ამიტომაც იყო, რომ სხვადასხვა აღმსარებლობის ისტორიასა და არსს გავეცანი. სულ მაინტერესებდა, რა განსხვავებაა ქრისტიანობასა და სხვა რელიგიებს შორის, ან პირიქით – საერთო რა არის. ამ ყველაფრის გარკვევაში მაშინ ვიყავი, როცა პიროვნებად ჩამოვყალიბდი და ცხოვრებაზე სერიოზულად დავფიქრდი. რწმენასთან დაკავშირებით ბავშვობიდან საინტერესო და თან თბილი მოგონებები დამრჩა.
კომუნისტების დროში ოჯახში რელიგიაზე ჩემთან არავინ საუბრობდა. ბავშვობას თბილისთან ახლოს, კოჯორში ვატარებდი, სადაც დავიბადე და გავიზარდე. იქ არის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესია, რომელსაც უძოს უწოდებენ. ყოველი აღდგომის მომდევნო სამშაბათს უძოობას აღნიშნავენ. ჩემს ბავშვობაში ამ დღეს დიდი დღეობა იმართებოდა. იყო ჭიდაობა, ხელის გადაწევა და სხვადასხვა თამაშობა.
მახსოვს, ბებიაჩემი ნუცა ყოველ უძოობაზე დაახლოებით 2 კილომეტრს ფეხშიშველი ადიოდა სალოცავამდე. ბებია ძლიერი ქალი იყო, 98 წლისა გარდაიცვალა. 90 წლის იყო, როცა ფეხშიშველი მაინც ადიოდა სალოცავზე. ძალიან მორწმუნე გახლდათ, მაგრამ ამაზე არასოდეს ლაპარაკობდა. ეს ყველაფერი ჩემს მეხსიერებაში იბეჭდებოდა.
პატარა ვიყავი, როდესაც ეკლესიაში პირველად შემიყვანეს. მაშინ ყველაფერს ვერ ვიგებდი. შიშით შემიყვანეს იქ და პირჯვრის გადაწერა მასწავლეს. ეს განცდა დღესაც მძაფრად მახსოვს. პირჯვარს ვიწერდი და თან შიშისგან ვცახცახებდი. ასეთი იყო ჩემი რელიგიური გზის დასაწყისი.
– როგორ გაგრძელდა ეს გზა?
– ჩემს ცხოვრებაში მომხდარმა ყველაზე დიდმა ტრაგედიამ განაპირობა ჩემი ახლო კავშირი ეკლესიასთან. ჩემი ვაჟი გიორგი რომ წავიდა ამქვეყნიდან, მძიმე მდგომარეობაში ვიყავი. რომ არა ჩვენი უწმინდესი და უნეტარესი ილია ||, დღეს ჩემი ძვლებიც აღარ იქნებოდა. ეს არის ადამიანი, რომელიც თავისი საქმიანობითა და თავისი პიროვნებით ჩემთვის დედამიწაზე მოსიარულე წმინდანია. ცხოვრების უმძიმესი წუთები მან გადამატანინა. ეს ისეთი ტრაგედია იყო, რამაც ირგვლივ ყველა და ყველაფერი დამავიწყა. ჩემი ერთადერთი ინტერესი გახდა, ჩემი დაკარგული შვილის სული მომეძებნა.
მის უწმინდესობასთან შეხვედრამ, მასთან საუბარმა სარწმუნოების სიღრმეებში ჩამახედა. მან მითხრა, რომ სული არ კვდება და ის სხვა სამყაროში გადადის, თუმცა იმ ეტაპზე ურწმუნოება მძალავდა და მაინც ვერ ვიგებდი ამ ახსნას. საბოლოოდ სულის ძიების პროცესში რელიგიურ ცხოვრებაში უფრო ღრმად ჩავიხედე.
– სტიქაროსანიც მაშინ გახდით?
– კი. ლურჯ მონასტერში დავიწყე სიარული. მოძღვრებმა, რომლებსაც იმ პერიოდში დავუახლოვდი, ჩემში რელიგიურობის ნაპერწკალი დაინახეს და სტიქარი ჩამაცვეს. ეს ჩემთვის დიდი ბედნიერება და თან პასუხისმგებლობა იყო.
ეს მონასტერი საოცრად მიყვარს. იქ ისეთი მოძღვრები არიან, ისეთი გარემოა, რომ თავს საკუთარ სახლში იგრძნობ. გასული საუკნის 90–იან წლებში, როცა მე ამ ტაძარში სიარული დავიწყე, მოხატულიც კი არ იყო. ახლა კი ულამაზესი ფრესკებია და მისი ნახვა ერთ რამედ ღირს. ლურჯი მონასტრის წინამძღვარი არის მამა დავითი (შარაშენიძე), რომელიც ჩემი მოძღვარია.
– ქრისტიანულ წესებს ერთგულად იცავთ?
– ვცდილობ, ეკლესიურად ვიცხოვრო, ღვთისადმი მინდობილი ვარ. ათ მცნებას ვიცავ, მაგრამ ვერ ვიტყვი, რომ შეცდომებს არ ვუშვებ. ბოლო პერიოდში აქტიურ მრევლად არ ვითვლები, ჩემს მოძღვარსაც ისე ხშირად ვეღარ ვსტუმრობ და ამისი მრცხვენია, მაგრამ ამ ყველაფრის გამოსწორება შეიძლება. მთავარია, საყვარელ საქმეში, ქმედებებში გადმოვიტანო ჩემი დამოკიდებულება რწმენის მიმართ.
ჯერ ჯანმრთელობის პრობლემები მქონდა და ამის გამო ტაძარს ცოტათი ჩამოვშორდი, მერე კი – კონცერტების გამო, რომელსაც რეგიონებში ვმართავდით. ჩემთვის ეს კონცერტებიც ძალიან მნიშვნელოვანია, რადგან ხალხს სიხარულს ვანიჭებთ. ჩვენი რელიგიაც ხომ გვასწავლის, რომ მოყვასი არ დავივიწყოთ და მასზე სიყვარულით ვიზრუნოთ.
გავაკეთეთ პროგრამა "სახალხო ფილარმონია". ისეთ სოფლებში მივდიოდით, სადაც ჩვენამდე არავინ შესულა. იქ არც კულტურის სახლებია, არც პატარა დარბაზები. ხშირად ბაღებში ან სკოლის ეზოებში ვმღეროდით. მოდიოდა მოსახლეობა და უფასოდ ესწრებოდა. ამ პროგრამას "სახალხო ფილარმონია" იმიტომ დავარქვით, რომ ბევრი ადამიანი მთელი თავისი ცხოვრების განმავლობაში ვერასოდეს მოვა ფილარმონიაში, ვერ იყიდის ბილეთს და ვერ მოუსმენს თავის საყვარელ შემსრულებელს. ჩვენ კი ეს "ფილარმონია" მათ ეზოებში ჩაგვქონდა.
ამ კეთილ საქმეში კულტურის სამინისტრო გვეხმარებოდა. თუ კიდევ დაგვაფინანსეს, წავალთ მაღალმთიან რეგიონებში და იქ ჩავატარებთ კონცერტებს. ახლა აცივდა და ღია ცის ქვეშ ვერ ვიმღერებთ, ხალხი ვერ გაჩერდება. იმაზე დიდი ბედნიერება რა უნდა იყოს, როცა სოფელში ხელჯოხიანი მოხუცები შენ მოსასმენად სიხარულით მოდიან! ეს არის უფლის დაშვება. სწორედ მან მოგვცა საშუალება, ასეთი მცირედი სიკეთე გვეკეთებინა ადამიანებისთვის და მათთვის ერთი დღე გაგველამაზებინა. შეიძლება ტაძარში ხშირად ვერ წავიდე, მაგრამ როცა ასეთი მადლიანი საქმის მონაწილე ვხდები, თითქოს სულიერად მაღალ საფეხურზე ავდივარ.
– გწამთ, რომ ქვეყნად ყველაფერი უფლის დაშვებით ხდება?
– რა თქმა უნდა, უფალი უშვებს ყველაფერს. თუნდაც ის, რომ დღეს მომღერალი ვარ და ეს არის ჩემი მთავარი საქმე, მისი ნებაა. მნიშვნელოვანია ის, უფალი რა განცდებს გამოგვიგზავნის, რა ტვირთს გადმოგვცემს სატარებლად და ა.შ. ღმერთი საზიდად იმდენ ტვირთს არასდროს გადმოგვცემს, რომ წელში გავწყდეთ. მან იცის, რამდენის ზიდვა შეგვიძლია. რასაც გიბოძებს, არც იმაზე მეტი უნდა ზიდო და არც იმაზე ნაკლები. ყოველი განსაცდელი უნდა გადავლახოთ და შეგნებით მივიღოთ, რადგან ეს უფლისგან გამოგზავნილია. ასევე მისგან არის მოვლენილი ყოველი სიხარული და ნიჭი.
მე ვთვლი, რომ ღმერთმა ინება, მომღერალი ვყოფილიყავი. ხმისა და სმენის გარდა იმის ნიჭიც გადმომცა, რომ სიმღერა აღვიქვა და გავითავისო თავისი ყოველი დეტალით. ამიტომაც გახდა მუსიკა ჩემი ცხოვრების მთავარი და განუყრელი ნაწილი. უფალი ასევე არჩევანის საშუალებასაც გვაძლევს, ვინ რა სტილში და რა სიტყვებით ვიმღეროთ. მე ავირჩიე ჩემი მიმართულება და ამ გზით მივდივარ მთელი ცხოვრება. დრო იცვლება, მოდა იცვლება, მეფეები იცვლებიან, მე კი ისევ ჩემს ადგილას ვრჩები. ხალხს ვემსახურები, განურჩევლად პროფესიისა, რწმენისა, ეროვნებისა თუ პოლიტიკური შეხედულებისა.
უფალს უბრალო ხალხმა რომ ჰკითხა, რა გავაკეთოთო, მან უთხრა, მსახურება, ურთიერთსიყვარული და დათმენა ისწავლეთო. ყველა ადამიანის დანიშნულება სწორედ ეს არის. დიდი მხატვარი ნიკო ფიროსმანი ამბობდა, წმინდა გიორგი მათრახით დამადგება ხოლმე და მეუბნება, რომ დავხატო, მეც სხვა გზა არ მაქვს და ვხატავო. ასე ვართ ხელოვანები, თითქოს რაღაც ძალა "მათრახს გვირტყამს" და მოგვიწოდებს, ხალხს ვემსახუროთ იმ ნიჭით, რომელიც ზეციდან გადმოგვეცა.
– წმინდა მიწაზე არაერთხელ ყოფილხართ. იქ როგორი ემოციები გეუფლებათ?
– ჩემს ცხოვრებაში ყველაზე დიდი სასწაული იერუსალიმში პირველად ჩასვლა იყო. ისრაელში სიმღერის წყალობით მოვხვდი. პირველად შევუდექი გოლგოთას გზას და მაცხოვრის საფლავზე მუხლი მოვიყარე. ამის მერე იქ არაერთხელ ვიყავი. ხან ანსამბლ "ივერიასთან" ერთად, ხან მარტო, ხან მეგობრებთან ერთად. ამასობაში ჩემს ცხოვრებაში მეტად მნიშვნელოვანი ამბავი მოხდა. ჩემმა ოსმა მეგობარმა, არაჩვეულებრივმა ადამიანმა სოსო ხარებოვმა სურვილი გამოთქვა, საქართველოს საპატრიარქოსთვის რაიმე სახის საჩუქარი გაეკეთებინა. მიუსაფარ ბავშვთა სკოლა გავხსენით, სადაც 3 თვის განმავლობაში ბავშვებს კომპიუტერსა და ინგლისურ ენას ვასწავლიდით. სკოლები გვქონდა თბილისსა და რუსთავში. საერთო ჯამში, 1500 ბავშვს ვასწავლეთ, მაგრამ შემდეგ ამ საქმის გაგრძელება ვეღარ შევძელით.
სოსომ ეს კეთილი საქმე კი გააკეთა, მაგრამ კიდევ უნდოდა ისეთი რამის გაკეთება, რაც რელიგიასთან კავშირში იქნებოდა. ასე გადაწყვიტა, რომ იერუსალიმში სახლი ეყიდა და საპატრიარქოსთვის გადაეცა. მოგეხსენებათ, იქ ქართულ ეკლესიას საკუთრებაში აღარაფერი აქვს. არადა იყო დრო, როცა ისრაელში 40 ქართული ეკლესია–მონასტერი მოქმედებდა. ეს იდეა მეც ძალიან მომეწონა. სოსომ მე მთხოვა ამ საქმეში დახმარება, რადგან ისრაელში ბევრი მეგობარი მყავდა.
უწმინდესთან მივედით და მოვუყევით ჩვენი გეგმის შესახებ. მასაც მოეწონა და დაგვლოცა. ჩემს მეგობარ ქართველ ებრაელებს ვთხოვე, დაგვხმარებოდნენ. ჩასვლიდან ერთ კვირაში მართლაც ვიპოვეთ მიწა, რომელიც ჩვენი ეკლესიის საკუთრება გახდა. ეს არის სამსართულიანი, ულამაზესი სახლი. დღეს იქ ქართველი დედები მოღვაწეობენ და საქართველოსთვის ლოცულობენ. მისი უწმინდესობის ლოცვა–კურთხევა რომ არა, მე და სოსო ამ საქმის გაკეთებას ვერ შევძლებდით.
– გასტროლებით მთელი მსოფლიო გაქვთ მოვლილი. სად და რომელმა სიწმინდემ მოახდინა თქვენზე განსაკუთრებული შთაბეჭდილება?
– ასეთი ბევრი მახსენდება. "ივერიას" მოცარტის "რექვიემი" გვქონდა გაკეთებული – "ლაკრიმოზას" და "დიეს ირეს" ვასრულებდით. ერთხელ გასტროლებზე პორტუგალიაში გავემგზავრეთ. იქაური ეკლესია–მონასტრები შემოგვატარეს და ერთ–ერთი მათგანი ძალიან მოგვეწონა, განსაკუთრებული აკუსტიკა ჰქონდა. უცებ "ლაკრიმოზა" შევასრულეთ, რამაც პორტუგალიელები გააოცა. მაშინ მივხვდი, რას ნიშნავს საეკლესიო სიმღერის სწორად მიტანა და სწორედ იმ ადგილზე შესრულება, სადაც ამას გულთან ახლოს მიიტანენ. რას წარმოიდგენდნენ პორტუგალიელები, რომ ვიღაცეები შორეული და მათთვის უცნობი ქვეყნიდან კათოლიკურ საგალობელს შეასრულებდნენ.
ასევეა ჩვენი მართლმადიდებლური გალობაც. როდესაც ეს მართლმადიდებელ მრევლთან სრულდება, ხალხი მთელი გრძნობით ისმენს და თითქოს საგალობელი მათ გულებში აღწევს. ჩვენი, ქართული სამხმოვანება ხომ საერთოდ საოცრებაა. ეს სამებასთან კავშირშია: მამა, ძე და სული წმინდა.
ერთი რაღაც მომაგონდა: თურმე უდაბნოში 10 წელი ცხოვრობდა ერთი განდეგილი. ორმა მოძღვარმა გადაწყვიტა, ეს ბერი მოენახულებინა. როგორც კი მივიდნენ, ბერი განა მიესალმა, ეგრევე უთხრა: "აგაშენოთ უფალმა! მოდით, ვიგალობოთ! 10 წელია გალობა მინდა და მარტო ვერა ვგალობ". ასე იგალობა სამივემ ერთად.
– როცა თავად გალობთ, რა შეგრძნებაა?
– სიტყვებით რომ ვერ აღწერ, ისეთი. გალობა უფლისადმი მიძღვნილი ჰიმნია და, როცა გალობ, უშუალოდ უფალს მიმართავ. ამ დროს შეგრძნებები ყველაზე ამაღლებულია. ლურჯ მონასტერში არაერთხელ მიგალობია, სხვა ტაძრებშიც. სადაც მოვხვდები და გალობაა, მეც ბანს ვეუბნები ხოლმე. ერთხელ ვენესუელის დედაქალაქ კარაკასში "შენ ხარ ვენახი" ვიმღერე. ადგილობრივ ტაძარში მათ საგალობლებს მოვუსმინე და როცა დაამთავრეს, ჩვენი საგალობელი შევასრულე. იგივე გავაკეთე კანადაშიც. ყოველთვის, როცა "შენ ხარ ვენახ"–ს ან სხვა საგალობელს ვასრულებდი, ადგილობრივები გაოცებული რჩებოდნენ ხოლმე.
სხვათა შორის, ვენესუელაში დარჩენა და მღვდლობა შემომთავაზეს. მაშინ გრძელი თმა მქონდა, წვერიც – მოშვებული. ერთ–ერთი ტაძრის მღვდელმა რომ გამიცნო, მითხრა, შენგან კარგი მოძღვარი დადგებაო. შევიცხადე, რას ამბობთ, მე ხომ მომღერალი ვარ–მეთქი. თურმე იმდენად განიცდიდნენ სასულიერო პირების ნაკლებობას, რომ ადგილობრივი ყასაბი ჰყავდათ მღვდლად. იმ კაცმა მითხრა, შენგან უფრო კარგი მოძღვარი დადგება, თან იგალობებ და თან ხალხს დამოძღვრავო. ის სერიოზულად ფიქრობდა ამაზე და რამდენჯერმე მთხოვა დარჩენა.
კანადაში ორთვიან გასტროლზე ვიმყოფებოდით მე, ნუგზარ კვაშალი, ჯემალ ბაღაშვილი, მანანა თოდაძე და ტრიო "საუნჯე". იქ ყოფნისას ერთი მღვდელი გავიცანით. რომ ჩამოვედი, ფილარმონიაში მივედი. დირექტორის კაბინეტში ვიჯექი, როცა ეს კანადელი მღვდელი ჯეიმი შემოვიდა. თურმე საქართველოში ჩამოვიდა, როგორც მისიონერი. ანზორ ერქომაიშვილთან ერთად იესო ქრისტეს ცხოვრების შესახებ გადაღებული ფილმის ქართულად გახმოვანება ითავა. შემდეგ გადაწყვიტა ჩვენი ანსამბლის მონახულება და პირველი მე შევხვდი. მომიყვა, რომ ამერიკელ ასტრონავტთან ერთად იყო ჩამოსული, რომელიც ასევე მისიონერი იყო. ეს ასტრონავტი ჯეიმს ირვინი აღმოჩნდა, რომელიც მთვარეზე იყო და იქ სპეციალური მანქანით იარა. სწორედ მან აიღო მთვარიდან თეთრი ქვა და დედამიწაზე ჩამოიტანა.
მოკლედ, ამ კანადელმა მღვდელმა ჯეიმს ირვინი გამაცნო. წავიყვანე მცხეთაში და სვეტიცხოველი და ჯვრის ეკლესია ვანახე. კაცი ჭკუიდან გადავიდა, როცა ეს ისტორიულ–ქრისტიანული ადგილები მოვატარე. წასვლის მერე ამერიკიდან წერილებს მწერდა და თავისთან მეპატიჟებოდა, სულიერ ძმას მიწოდებდა.
გეტყვით, ეს ყველაფერი რატომ მოვყევი: ჯეიმს ირვინმა, კაცმა, რომელმაც მთვარეზე იმოგზაურა, ასეთი სიტყვები მითხრა: "მთვარეზე მნიშვნელოვანი არაფერი მინახავს, მაგრამ იქ ყოფნისასაც კი მივხვდი, რომ ქრისტიანობაზე დიდი რელიგია არ არსებობს. ამიტომაც დავდივარ მთელ მსოფლიოში ამ რელიგიის სიყვარულით და ჩემს სარწმუნოებას ხალხში ვთესავ". მართლაც საოცრებაა, რომ ქრისტიანობა ასე აღწევს ადამიანთა გულებში.
თეონა კენჭიაშვილი, ჟურნალი სარკე