ნანა მჭედლიძემ ''იმერულ ესკიზებში'' თავისი ბავშვობა ასახა
1979 წელს ეკრანებზე გამოვიდა რეჟისორ ნანა მჭედლიძის კომედია ''იმერული ესკიზები''. ფილმში ასახულია იმერული ყოფის რეალური ამბები, ამ კუთხის ცხოვრება II მსოფლიო ომის წინა და შემდგომ პერიოდში. ხონსა და მის გარშემო სოფლებში მომხდარი ამბები ბავშვობიდან ილექებოდა მომავალი რეჟისორის მეხსიერებაში და მოგვიანებით, როცა შესაძლებლობა მიეცა, ყველაფერს ერთად თავი სცენარის სახით მოუყარა. იმერლების პატივსაცემად, თავის მორიგ ნამუშევარს ''იმერული ესკიზები'' დაარქვა...
ქართველი კინორეჟისორი, სცენარისტი და მსახიობი ნანა მჭედლიძე 89 წლისაა. ჯერ თბილისის შოთა რუსთაველის სახელმწიფო თეატრალური ინსტიტუტის სამსახიობო ფაკულტეტზე სწავლობდა, რომლის დამთავრების შემდეგ იმავე ინსტიტუტში რეჟისურის ხელოვნებას დაეუფლა. მისი პირველი ნამუშევარი გახლდათ კინონოველა სახელწოდებით ''ჩქარი მატარებელი'', რომელიც ოტია იოსელიანის ნაწარმოების მიხედვით გადაიღო.
მომავალი მსახიობი და რეჟისორი ხონში დაიბადა. რეპრესირებული ოჯახის შვილს არ ჰქონია ლაღი ბავშვობა. 1937 წლის რეპრესიებისას ჯერ მათემატიკის მასწავლებელი და ინჟინერი მამა გადაუსახლეს, შემდეგ- დედა. ბარბარე ფარცხალაძე რუსული ენისა და ლიტერატურის პედაგოგი იყო. მისი გადასახლების მიზეზი კი ერთი სრულიად უწყინარი ფრაზა აღმოჩნდა: უწინ საბავშვო ბაღებსა და სკოლებში საახალწლო ზეიმები არ იმართებოდა. როცა ამ დღესასწაულის აღნიშვნა დაიწყეს, ეს ნანას ბავშვობას დაემთხვა.
მასწავლებელმა ნაძვის ხის ზეიმზე ბავშვებს სანთლების ანთება დაავალა. მომავალი ხელოვანის დედას უთქვამს, სანთლები რა საჭიროა, როცა ელექტროენერგია არსებობსო, მაგრამ მასწავლებელმა გეგმა არ შეცვალა და ზეიმზე ხანძარი გაჩნდა. მართალია, არავინ დაშავებულა და მშობელს სიხარულით აღუნიშნავს, კიდევ კარგი, რომ ბავშვებს არაფერი მოუვიდათო, მაგრამ ეს ფრაზა ისე განმარტეს, თითქოს მას მხოლოდ საკუთარი შვილების ბედი აღელვებდა და არა სხვა აღსაზრდელების. და ეს საკმარისი აღმოჩნდა იმისათვის, რომ ქალი ''მტრად'' შეერაცხათ. 12 წელი ამყოფეს გადასახლებაში, საიდანაც დაბრუნებული რამდენიმე თვეში გარდაიცვალა.
დედის გარეშე დარჩენილი და-ძმა თბილისში ხან დეიდებთან ცხოვრობდა და ხან- მამიდებთან. აქედან გამომდინარე, სცენათა უმეტესობა, რომლებიც ნანა მჭედლიძის ფილმ ''იმერულ ესკიზებშია'', ამავე ფილმის რეჟისორს, სცენარისტსა და მთავარი როლის შემსრულებელს ბავშვობიდან აქვს ''ამოკრეფილი'', რომელიც იმერეთში გაატარა. ეზოში ორ ნაძვს შორის გაბმულ ბაწარზე ტილოს გადაფენდა და საღამოობით წარმოდგენებს მართავდა მეზობლებისთვის. სოფლის კლუბში ფილმების სანახავად დადიოდა და იმავე ასაკიდან ფიქრობდა, რომ მომავალში თავს ამ სფეროში დაიმკვიდრებდა.
ნანა მჭედლიძეს ყოველთვის ჰქონდა პატარ-პატარა ჩანაწერები თავის მშობლიურ კუთხეზე, რომელსაც ასევე ერქვა: ''იმერული ესკიზები''. 70-იანი წლების ბოლოს ავტორმა მისი ფილმად ქცევა გადაწყვიტა და ეს დაედო საფუძვლად ამავე სახელწოდების კომედიას. გადაღებისას ხელი არაფერში შეშლია, არც ცენზურა და არც რამე სხვა დაბრკოლება ჰქონია. კინოსტუდიაში იდეა ყველამ ნორმალურად მიიღო და ფილმის დასრულების შემდეგაც ასეთივე დამოკიდებულება შენარჩუნდა. მაშინ ''ქართული ფილმის'' დირექტორი რეზო ჩხეიძე გახლდათ.
შემოქმედებითი გაერთიანების ხელმძღვანელი კი თენგიზ აბულაძე იყო. ''იმერულ ესკიზებამდე'' ნანა მჭედლიძეს უკვე გადაღებული ჰქონდა სამი მოკლემეტრაჟიანი და ოთხი მხატვრული ფილმი - ''ვიღაცას ავტობუსზე აგვიანდება'', ''დიდედები და შვილიშვილები'', ''პირველი მერცხალი'' და ''გასეირნება თბილისში''. ორივე დიდ ნდობას უცხადებდა ქალ რეჟისორს, იმდენად, რომ ბატონ რეზოს ისიც კი უთქვამს, ნანამ ტელეფონის წიგნაკიც რომ მომიტანოს დასადგმელად, იმაზეც დავთანხმდებიო.
''იმერული ესკიზების'' რეჟისორის სურვილი იყო, ფილმში ძირითადად არა ცნობილი მსახიობები, არამედ ის ადამიანები გადაეღო, რომლებიც ხონში ცხოვრობდნენ. აქედან გამომდინარე, ფილმში რეჟისორის გარდა პროფესიონალები მხოლოდ ბადრი კაკაბაძე და გრიგოლ წიტაიშვილი არიან. ძირითადი ლოკაციის ადგილებიც ხონსა და თერჯოლაში იყო.
ერთადერთ დაბრკოლებად შეიძლება ის ჩავთვალოთ, რომ ბებიისა და მისი შვილიშვილის ძებნაში დრო გაიწელა. მოგეხსენებათ, ნანა მჭედლიძე საკუთარ ფილმში მთავარ, მარიამის როლს ასრულებს, თუმცა თავდაპირველად ეს მის გეგმაში არ შედიოდა.
ფიქრობდა, რომ ამ როლს ძალიან მოუხდებოდა სესილია თაყაიშვილი. თვითონ დიდი მსახიობიც თანახმა იყო, მაგრამ გადაღებების დაწყებამდე ავად გახდა და ეს ვერ მოხერხდა. ამის შემდეგ რეჟისორმა გადაწყვიტა, ქეთევან ბოჭორიშვილი მოეწვია. მსახიობი მაყურებელს ეხსომება ფილმებიდან: ''დიდედები და შვილიშვილები'', ''ჯარისკაცის მამა'', ''რამდენიმე ინტერვიუ პირად საკითხებზე'' და ა.შ. მაგრამ სწორედ იმ პერიოდში, როცა ნანა მჭედლიძეს ფილმზე მუშაობა უნდა დაეწყო, ქეთევან ბოჭორიშვილს ფეხი ჰქონდა მოტეხილი და არც ეს ვარიანტი გაამართლებდა.
სწორედ მაშინ რეზო ჩხეიძემ ნანა მჭედლიძეს იდეა მიაწოდა, თავად ეთამაშა ''...ესკიზებში'' რამდენიმე დუბლი საცდელად გადაიღეს. ერთ-ერთ პირველ სცენად ის შეარჩიეს, სადაც ბებია სოფლის კლუბში სპექტაკლს ესწრება, სახის ხოკვით ადევნებს თვალს დადგმის მსვლელობას და ბოლოს სცენაზეც ავარდება. ნანა მჭედლიძის სამსახიობო გამოცდილებამ გაამართლა და ასე მოხვდა საკუთარ ფილმში მთავარ როლზე.
ფილმს ერთი ძალიან გამორჩეული, დასამახსოვრებელი გარეგნობისა და ხმის ტემბრის პერსონაჟი ჰყავს- ანა. შვილიშვილის როლის შემსრულებელი ჟღალთმიანი გოგონა ნანა ქვათელაძე მაშინ მხოლოდ 7 წლის იყო და ხონში ცხოვრობდა. სანამ მას იპოვიდნენ, რეჟისორმა გადამღები ჯგუფის რამდენიმე წევრთან ერთად თითქმის მთელი საქართველოს სკოლები შემოიარა, თუმცა უშედეგოდ.
ერთხელაც ხონში გადასაღები აპარატურა ჩაიტანეს და სკოლის მოსწავლეების შეთვალიერება დაიწყეს. სწორედ მაშინ აღმოაჩინეს წითელთმიანი, ხუჭუჭა რომელსაც ტანზე მოკლე პალტო და ფეხზე ძველი, გაცვეთილი ფეხსაცმელები ეცვა. უდავოდ ყველასგან გამოირჩეოდა. სინჯებზე ყველა ბუნებრივად თამაშით გააოცა და ყოველგვარი ყოყმანის გარეშე დაამტკიცეს როლზე.
გაზრდილი ანას როლი რეჟისორმა საკუთარ ქალიშვილს, მაგდა მჭედლიძეს შეასრულებინა. არც ნანა ქვათელაძეს და არც მაგდას თავის მომავალ პროფესიად მსახიობობა არ გაუხდიათ. მოგვიანებით, ნანა მჭედლიძე ჟღალთმიანი გოგონას ნათლია გახდა და კიდევ ერთ ფილმში გადაიღო. ზღაპარი ''უკვდავების თეთრი ვარდი'' ეკრანზე 1984 წელს გამოვიდა, სადაც ნანა ანჩხლი გოგონას როლში მოგვევლინა, რომელიც იატაკზე გაწოლილი, ტირილითა და ფეხების ბაკუნით ითხოვდა თავისი სურვილების შესრულებას. შემდეგ მან ქუთაისის პოლიტექნიკური ინსტიტუტი დაამთავრა, ოჯახი შექმნა, 2006 წელს კი სამუშაოდ საზღვარგარეთ გაემგზავრა.
ფილმში უამრავი სახალისო მომენტია: ხის სახლის აივანზე ბავშვების მიერ დადგმული წარმოდგენები, ქართულის გაკვეთილზე მასწავლებლის შეკითხვა, მამლის სარგებლობაზე და ბოლო მერხზე მჯდომი ბავშვის გაუბედავი პასუხი ''ჩინჩლავს'', ქალაქიდან სოფლად გაგზავნილი დეპეშის ''შედეგები'', ბებიას მიერ შვილიშვილის გაცილების სცენა- ავტობუსის მძღოლის მისამართით ''განწირული'' ხმით კივილი ''გააჩერე, გააჩერე!..''
ერთ-ერთი ასეთივე ეპიზოდია ''მიცვალებულის გაცოცხლების'' სცენა. ეს ამბავიც რეალურად მომხდარა ხონში. კაცის სამძიმარზე ხალხი სხვადასხვა სოფლიდან ჩავიდა. პანაშვიდზე მისულმა ერთმა მოხუცმა, როგორც იმერეთშია მიღებული, ბევრი იტირა და დასამშვიდებლად მეორე ოთახში გაიყვანეს. მგზავრობისა და ემოციისგან დაღლილი ტახტზე დააწვინეს, მწერებისაგან დასაცავად ზეწარი მიაფარეს და მარტო დატოვეს.
მალე კაცს მშვიდად ჩაეძინა. ცოტა ხანში სახლს მორიგი ჭირისუფალი ქალი მიადგა და მიცვალებულის ოთახის ნაცვლად იმ მძინარე მოხუცი კაცის ოთახში შევიდა. წესისამებრ, ერთი ხმამაღლა დაიკივლა და ტირილის დაწყებაც ვერ მოასწრო, ისე წამოხტა შეშინებული მოხუცი ტახტიდან, რაზეც ქალი არანაკლებ დაფრთხა, ეგონა, მიცვალებული ადგაო და სახლიდან ჭირისუფლებთან ერთად, სამძიმარზე მისული ხალხიც გააქცია...
წყარო: reitingi.ge
ქართველი კინორეჟისორი, სცენარისტი და მსახიობი ნანა მჭედლიძე 89 წლისაა. ჯერ თბილისის შოთა რუსთაველის სახელმწიფო თეატრალური ინსტიტუტის სამსახიობო ფაკულტეტზე სწავლობდა, რომლის დამთავრების შემდეგ იმავე ინსტიტუტში რეჟისურის ხელოვნებას დაეუფლა. მისი პირველი ნამუშევარი გახლდათ კინონოველა სახელწოდებით ''ჩქარი მატარებელი'', რომელიც ოტია იოსელიანის ნაწარმოების მიხედვით გადაიღო.
მომავალი მსახიობი და რეჟისორი ხონში დაიბადა. რეპრესირებული ოჯახის შვილს არ ჰქონია ლაღი ბავშვობა. 1937 წლის რეპრესიებისას ჯერ მათემატიკის მასწავლებელი და ინჟინერი მამა გადაუსახლეს, შემდეგ- დედა. ბარბარე ფარცხალაძე რუსული ენისა და ლიტერატურის პედაგოგი იყო. მისი გადასახლების მიზეზი კი ერთი სრულიად უწყინარი ფრაზა აღმოჩნდა: უწინ საბავშვო ბაღებსა და სკოლებში საახალწლო ზეიმები არ იმართებოდა. როცა ამ დღესასწაულის აღნიშვნა დაიწყეს, ეს ნანას ბავშვობას დაემთხვა.
მასწავლებელმა ნაძვის ხის ზეიმზე ბავშვებს სანთლების ანთება დაავალა. მომავალი ხელოვანის დედას უთქვამს, სანთლები რა საჭიროა, როცა ელექტროენერგია არსებობსო, მაგრამ მასწავლებელმა გეგმა არ შეცვალა და ზეიმზე ხანძარი გაჩნდა. მართალია, არავინ დაშავებულა და მშობელს სიხარულით აღუნიშნავს, კიდევ კარგი, რომ ბავშვებს არაფერი მოუვიდათო, მაგრამ ეს ფრაზა ისე განმარტეს, თითქოს მას მხოლოდ საკუთარი შვილების ბედი აღელვებდა და არა სხვა აღსაზრდელების. და ეს საკმარისი აღმოჩნდა იმისათვის, რომ ქალი ''მტრად'' შეერაცხათ. 12 წელი ამყოფეს გადასახლებაში, საიდანაც დაბრუნებული რამდენიმე თვეში გარდაიცვალა.
დედის გარეშე დარჩენილი და-ძმა თბილისში ხან დეიდებთან ცხოვრობდა და ხან- მამიდებთან. აქედან გამომდინარე, სცენათა უმეტესობა, რომლებიც ნანა მჭედლიძის ფილმ ''იმერულ ესკიზებშია'', ამავე ფილმის რეჟისორს, სცენარისტსა და მთავარი როლის შემსრულებელს ბავშვობიდან აქვს ''ამოკრეფილი'', რომელიც იმერეთში გაატარა. ეზოში ორ ნაძვს შორის გაბმულ ბაწარზე ტილოს გადაფენდა და საღამოობით წარმოდგენებს მართავდა მეზობლებისთვის. სოფლის კლუბში ფილმების სანახავად დადიოდა და იმავე ასაკიდან ფიქრობდა, რომ მომავალში თავს ამ სფეროში დაიმკვიდრებდა.
ნანა მჭედლიძეს ყოველთვის ჰქონდა პატარ-პატარა ჩანაწერები თავის მშობლიურ კუთხეზე, რომელსაც ასევე ერქვა: ''იმერული ესკიზები''. 70-იანი წლების ბოლოს ავტორმა მისი ფილმად ქცევა გადაწყვიტა და ეს დაედო საფუძვლად ამავე სახელწოდების კომედიას. გადაღებისას ხელი არაფერში შეშლია, არც ცენზურა და არც რამე სხვა დაბრკოლება ჰქონია. კინოსტუდიაში იდეა ყველამ ნორმალურად მიიღო და ფილმის დასრულების შემდეგაც ასეთივე დამოკიდებულება შენარჩუნდა. მაშინ ''ქართული ფილმის'' დირექტორი რეზო ჩხეიძე გახლდათ.
შემოქმედებითი გაერთიანების ხელმძღვანელი კი თენგიზ აბულაძე იყო. ''იმერულ ესკიზებამდე'' ნანა მჭედლიძეს უკვე გადაღებული ჰქონდა სამი მოკლემეტრაჟიანი და ოთხი მხატვრული ფილმი - ''ვიღაცას ავტობუსზე აგვიანდება'', ''დიდედები და შვილიშვილები'', ''პირველი მერცხალი'' და ''გასეირნება თბილისში''. ორივე დიდ ნდობას უცხადებდა ქალ რეჟისორს, იმდენად, რომ ბატონ რეზოს ისიც კი უთქვამს, ნანამ ტელეფონის წიგნაკიც რომ მომიტანოს დასადგმელად, იმაზეც დავთანხმდებიო.
''იმერული ესკიზების'' რეჟისორის სურვილი იყო, ფილმში ძირითადად არა ცნობილი მსახიობები, არამედ ის ადამიანები გადაეღო, რომლებიც ხონში ცხოვრობდნენ. აქედან გამომდინარე, ფილმში რეჟისორის გარდა პროფესიონალები მხოლოდ ბადრი კაკაბაძე და გრიგოლ წიტაიშვილი არიან. ძირითადი ლოკაციის ადგილებიც ხონსა და თერჯოლაში იყო.
ერთადერთ დაბრკოლებად შეიძლება ის ჩავთვალოთ, რომ ბებიისა და მისი შვილიშვილის ძებნაში დრო გაიწელა. მოგეხსენებათ, ნანა მჭედლიძე საკუთარ ფილმში მთავარ, მარიამის როლს ასრულებს, თუმცა თავდაპირველად ეს მის გეგმაში არ შედიოდა.
ფიქრობდა, რომ ამ როლს ძალიან მოუხდებოდა სესილია თაყაიშვილი. თვითონ დიდი მსახიობიც თანახმა იყო, მაგრამ გადაღებების დაწყებამდე ავად გახდა და ეს ვერ მოხერხდა. ამის შემდეგ რეჟისორმა გადაწყვიტა, ქეთევან ბოჭორიშვილი მოეწვია. მსახიობი მაყურებელს ეხსომება ფილმებიდან: ''დიდედები და შვილიშვილები'', ''ჯარისკაცის მამა'', ''რამდენიმე ინტერვიუ პირად საკითხებზე'' და ა.შ. მაგრამ სწორედ იმ პერიოდში, როცა ნანა მჭედლიძეს ფილმზე მუშაობა უნდა დაეწყო, ქეთევან ბოჭორიშვილს ფეხი ჰქონდა მოტეხილი და არც ეს ვარიანტი გაამართლებდა.
სწორედ მაშინ რეზო ჩხეიძემ ნანა მჭედლიძეს იდეა მიაწოდა, თავად ეთამაშა ''...ესკიზებში'' რამდენიმე დუბლი საცდელად გადაიღეს. ერთ-ერთ პირველ სცენად ის შეარჩიეს, სადაც ბებია სოფლის კლუბში სპექტაკლს ესწრება, სახის ხოკვით ადევნებს თვალს დადგმის მსვლელობას და ბოლოს სცენაზეც ავარდება. ნანა მჭედლიძის სამსახიობო გამოცდილებამ გაამართლა და ასე მოხვდა საკუთარ ფილმში მთავარ როლზე.
ფილმს ერთი ძალიან გამორჩეული, დასამახსოვრებელი გარეგნობისა და ხმის ტემბრის პერსონაჟი ჰყავს- ანა. შვილიშვილის როლის შემსრულებელი ჟღალთმიანი გოგონა ნანა ქვათელაძე მაშინ მხოლოდ 7 წლის იყო და ხონში ცხოვრობდა. სანამ მას იპოვიდნენ, რეჟისორმა გადამღები ჯგუფის რამდენიმე წევრთან ერთად თითქმის მთელი საქართველოს სკოლები შემოიარა, თუმცა უშედეგოდ.
ერთხელაც ხონში გადასაღები აპარატურა ჩაიტანეს და სკოლის მოსწავლეების შეთვალიერება დაიწყეს. სწორედ მაშინ აღმოაჩინეს წითელთმიანი, ხუჭუჭა რომელსაც ტანზე მოკლე პალტო და ფეხზე ძველი, გაცვეთილი ფეხსაცმელები ეცვა. უდავოდ ყველასგან გამოირჩეოდა. სინჯებზე ყველა ბუნებრივად თამაშით გააოცა და ყოველგვარი ყოყმანის გარეშე დაამტკიცეს როლზე.
გაზრდილი ანას როლი რეჟისორმა საკუთარ ქალიშვილს, მაგდა მჭედლიძეს შეასრულებინა. არც ნანა ქვათელაძეს და არც მაგდას თავის მომავალ პროფესიად მსახიობობა არ გაუხდიათ. მოგვიანებით, ნანა მჭედლიძე ჟღალთმიანი გოგონას ნათლია გახდა და კიდევ ერთ ფილმში გადაიღო. ზღაპარი ''უკვდავების თეთრი ვარდი'' ეკრანზე 1984 წელს გამოვიდა, სადაც ნანა ანჩხლი გოგონას როლში მოგვევლინა, რომელიც იატაკზე გაწოლილი, ტირილითა და ფეხების ბაკუნით ითხოვდა თავისი სურვილების შესრულებას. შემდეგ მან ქუთაისის პოლიტექნიკური ინსტიტუტი დაამთავრა, ოჯახი შექმნა, 2006 წელს კი სამუშაოდ საზღვარგარეთ გაემგზავრა.
ფილმში უამრავი სახალისო მომენტია: ხის სახლის აივანზე ბავშვების მიერ დადგმული წარმოდგენები, ქართულის გაკვეთილზე მასწავლებლის შეკითხვა, მამლის სარგებლობაზე და ბოლო მერხზე მჯდომი ბავშვის გაუბედავი პასუხი ''ჩინჩლავს'', ქალაქიდან სოფლად გაგზავნილი დეპეშის ''შედეგები'', ბებიას მიერ შვილიშვილის გაცილების სცენა- ავტობუსის მძღოლის მისამართით ''განწირული'' ხმით კივილი ''გააჩერე, გააჩერე!..''
ერთ-ერთი ასეთივე ეპიზოდია ''მიცვალებულის გაცოცხლების'' სცენა. ეს ამბავიც რეალურად მომხდარა ხონში. კაცის სამძიმარზე ხალხი სხვადასხვა სოფლიდან ჩავიდა. პანაშვიდზე მისულმა ერთმა მოხუცმა, როგორც იმერეთშია მიღებული, ბევრი იტირა და დასამშვიდებლად მეორე ოთახში გაიყვანეს. მგზავრობისა და ემოციისგან დაღლილი ტახტზე დააწვინეს, მწერებისაგან დასაცავად ზეწარი მიაფარეს და მარტო დატოვეს.
მალე კაცს მშვიდად ჩაეძინა. ცოტა ხანში სახლს მორიგი ჭირისუფალი ქალი მიადგა და მიცვალებულის ოთახის ნაცვლად იმ მძინარე მოხუცი კაცის ოთახში შევიდა. წესისამებრ, ერთი ხმამაღლა დაიკივლა და ტირილის დაწყებაც ვერ მოასწრო, ისე წამოხტა შეშინებული მოხუცი ტახტიდან, რაზეც ქალი არანაკლებ დაფრთხა, ეგონა, მიცვალებული ადგაო და სახლიდან ჭირისუფლებთან ერთად, სამძიმარზე მისული ხალხიც გააქცია...
წყარო: reitingi.ge
1 678 ნახვა
31-03-2015, 07:19
