"კა­ბა, რო­მე­ლიც ვი­თომ გარ­დაც­ვ­ლილ ნა­ტო ვაჩ­ნა­ძეს ეც­ვა, სახ­ლ­ში, უჯ­რა­ში ვნა­ხე"...

მშვე­ნი­ე­რი და სათ­ნო ქალ­ბა­ტო­ნი ინა ვაჩ­ნა­ძე, რო­მელ­საც აგ­ვის­ტო­ში 85 წე­ლი უს­რულ­დე­ბა, მსა­ხი­ობ ნა­ტო ვაჩ­ნა­ძის უფ­რო­სი შვი­ლის, თენ­გი­ზის მე­უღ­ლე იყო. ისი­ნი ერ­თად მხო­ლოდ ცხრა წე­ლი ცხოვ­რობ­დ­ნენ. ცოლ-ქმარს და­შო­რე­ბის მი­უ­ხე­და­ვად, დღემ­დე თბი­ლი ურ­თი­ერ­თო­ბა აქვს. თა­ვად ქალ­ბა­ტონ ინას ბი­ოგ­რა­ფი­ა­მაც და­მა­ინ­ტე­რე­სა და სა­სა­უბ­როდ სახ­ლ­ში ვეწ­ვიე.


- მა­მა, ბო­რის გრე­ი­ცი გერ­მა­ნე­ლი იყო, დე­და პო­ლო­ნე­ლი - ტა­ტი­ა­ნა ნო­ვიც­კაია. დედ-მა­მა ერ­თ­მა­ნეთს ად­რე და­შორ­და. მა­მა­ჩე­მი საცხოვ­რებ­ლად ჯერ მოს­კოვ­ში, მე­რე ლე­ნინ­გ­რად­ში გა­და­ვი­და. მა­მის მშობ­ლე­ბი, ჩე­მი გერ­მა­ნე­ლი ბე­ბია-ბა­ბუა გა­და­ასახ­ლეს. სა­მი წლი­ს ვი­ყა­ვი, დე­და მე­ო­რედ რომ გათხოვ­და. შე­მე­ძი­ნა ძმა. ის ახ­ლა მოს­კოვ­ში ცხოვ­რობს. მა­მი­ნაც­ვალს მა­მა მღვდე­ლი ჰყავ­და. მა­მი­ნაც­ვა­ლი და მა­მა­მი­სიც და­ი­ჭი­რეს. მე, ჩე­მი ძმა და დე­და მარ­ტო დავ­რ­ჩით. უკ­ვე თბი­ლის­ში ვცხოვ­რობ­დით. დე­და სამ­სა­ხუ­რი­დან გა­ა­თა­ვი­სუფ­ლეს, მე­რე და­აბ­რუ­ნეს და მთე­ლი ცხოვ­რე­ბა მცე­ნა­რე­თა დაც­ვის ინ­ს­ტი­ტუტ­ში მუ­შა­ობ­და. 1940 წელს დი­სერ­ტა­ცია და­იც­ვა. ბო­ლო წლებ­ში, საბ­ჭო­თა კავ­ში­რის ტოქ­სი­კო­ლო­გი­უ­რი ლა­ბო­რა­ტო­რი­ის ლე­ნინ­გ­რა­დის ფი­ლი­ა­ლის ხელ­მ­ძღ­ვა­ნე­ლი იყო.

- ბა­ბუა რო­გორ მოხ­ვ­და სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში?
- იგი სამ­ხედ­რო ექი­მად (თვა­ლის გან­ხ­რით) ვარ­შა­ვა­ში მუ­შა­ობ­და. იმ დროს იქ ქარ­თუ­ლი პოლ­კი იდ­გა, სა­დაც სა­მუ­შა­ოდ მი­იწ­ვი­ეს. ბა­ბუა და­თან­ხმ­და, მე­რე ყარ­ს­ში წა­მო­ვიდ­ნენ და ბო­ლოს, ქუ­თა­ის­ში და­სახ­ლ­დ­ნენ. მა­მა­ჩე­მი ვარ­შა­ვა­ში და­ი­ბა­და 1905 წელს, ხო­ლო ნა­ტო 1904-ში იყო და­ბა­დე­ბუ­ლი, ისიც ვარ­შა­ვა­ში. ჩემ­მა მშობ­ლებ­მა ერ­თ­მა­ნე­თი ქუ­თა­ის­ში გა­იც­ნეს, დე­დაც იქა­უ­რი იყო. რო­ცა შე­უღ­ლ­დ­ნენ, დე­და 19 წლი­სა იყო, მა­მა 21-ის. მა­თი გა­შო­რე­ბის შემ­დეგ მა­მას ვნა­ხუ­ლობ­დი ხოლ­მე, ურ­თი­ერ­თო­ბა გვქონ­და. იგი ლე­ნინ­გ­რა­დის მეტ­როპ­რო­ექ­ტის მთა­ვა­რი ინ­ჟი­ნე­რი გახ­და. ბე­ბია-ბა­ბუ­ამ ყა­ზა­ხე­თი­დან დაბ­რუ­ნე­ბის შემ­დეგ, ქუ­თა­ის­ში სახ­ლი გა­ყი­დეს და შვილ­თან ლე­ნინ­გ­რად­ში გა­და­ვიდ­ნენ.

- თბი­ლის­ში რო­დის ჩა­მოხ­ვე­დით?
- მშობ­ლე­ბი რომ გა­ი­ყარ­ნენ, ქუ­თა­ი­სი­დან წა­მო­ვე­დით. დე­დამ პო­ლი­ტექ­ნი­კუ­რი ინ­ს­ტი­ტუ­ტის სა­სოფ­ლო-სა­მე­ურ­ნეო ფა­კულ­ტე­ტი და­ამ­თავ­რა. ჩემს მო­მა­ვალ მე­უღ­ლეს, თენ­გიზს ბავ­შ­ვო­ბი­დან ვიც­ნობ­დი, ერთ რა­ი­ონ­ში ვცხოვ­რობ­დით. მა­შინ თბი­ლი­სი პა­ტა­რა იყო, ყვე­ლა ერ­თ­მა­ნეთს იც­ნობ­და. ომის დროს, "ტრა­ფე­ი­ნი" ფილ­მე­ბი გა­დი­ო­და და მე­გობ­რე­ბი კი­ნო­ში ერ­თად მივ­დი­ო­დით, რუს­თა­ვე­ლის თე­ატ­რის სპექ­ტაკ­ლებს ვეს­წ­რე­ბო­დით. ბე­ლინ­ს­კის ქუ­ჩა­ზე, ქალ­თა მე-9 სკო­ლა­ში ვსწავ­ლობ­დი. გო­გო­ნე­ბი, ვაჟ­თა მე-7 სკო­ლი­დან და­თო მუს­ხე­ლიშ­ვილ­თან, მი­ში­კო გე­დე­ვა­ნიშ­ვილ­თან ვმე­გობ­რობ­დით. სპორ­ტი მიყ­ვარ­და. თბი­ლი­სის სკო­ლე­ბის ფრენ­ბურ­თელ­თა ნაკ­რე­ბის წევ­რი ვი­ყა­ვი, მოგ­ვი­ა­ნე­ბით უნი­ვერ­სი­ტე­ტის კა­ლათ­ბურ­თელ­თა მე­ო­რე ნაკ­რებ­ში ვთა­მა­შობ­დი. მო­ცუ­რა­ვეც ვი­ყა­ვი. 1950 წელს, 200 მეტ­რ­ზე თა­ვი­სუ­ფა­ლი სტი­ლით ცურ­ვა­ში სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ჩემ­პი­ო­ნი გავ­ხ­დი.

- უნი­ვერ­სი­ტე­ტის რო­მე­ლი ფა­კულ­ტე­ტი და­ამ­თავ­რეთ? სად მუ­შა­ობ­დით?
- ფი­ლო­ლო­გი­ის ფა­კულ­ტე­ტი რუ­სუ­ლი ენის სპე­ცი­ა­ლო­ბით და­ვამ­თავ­რე და სო­ხუმ­ში გა­მა­ნა­წი­ლეს. ერ­თი წე­ლი სკო­ლა­ში მას­წავ­ლებ­ლად ვი­მუ­შა­ვე. სხვა­თა შო­რის, ქუ­თა­ის­ში მიშ­ვებ­დ­ნენ და რა­ტომ­ღაც სო­ხუ­მი ვარ­ჩიე. ქუ­თა­ის­ში რომ წავ­სუ­ლი­ყა­ვი, სახ­ლ­საც შე­ვი­ნარ­ჩუ­ნებ­დი. ძა­ლი­ან მწყდე­ბა გუ­ლი, ისე მიყ­ვარს ეს ქა­ლა­ქი. ფიზ­კულ­ტუ­რის ინ­ს­ტი­ტუტ­ში 40 წე­ლი ვმუ­შა­ობ­დი, დი­სერ­ტა­ცია და­ვი­ცა­ვი. კა­თედ­რის გამ­გეც ვი­ყა­ვი და მო­ად­გი­ლეც. ფრენ­ბურ­თელ ქალ­თა გუნდს შე­ჯიბ­რე­ბებ­სა და წვრთნებ­ზე დავ­ყ­ვე­ბო­დი. პარ­ტი­ის წევ­რი არ ვყო­ფილ­ვარ. რო­ცა პენ­სი­ა­ზე გა­ვე­დი, შრო­მის წიგ­ნაკ­ში მად­ლო­ბა ჩა­მი­წე­რეს. მთხო­ვეს, ცო­ტა ხანს დარ­ჩი­თო, მაგ­რამ 1998 წე­ლი იყო, რთუ­ლი პე­რი­ო­დი და აღარ მო­ვინ­დო­მე მუ­შა­ო­ბა.

- რო­დის და სად იქორ­წი­ნეთ?
- ჩემ­მა ძმამ სკო­ლა ოქ­როს მე­დალ­ზე და­ამ­თავ­რა და უმაღ­ლეს­ში ჩა­სა­ბა­რებ­ლად მოს­კოვ­ში წა­ვი­და, მეც გავ­ყე­ვი. რად­გან

მა­მა­მი­სი გა­და­სახ­ლე­ბუ­ლი იყო, უნი­ვერ­სი­ტეტ­ში მი­სი სა­ბუ­თე­ბი არ მი­ი­ღეს. გე­ო­ლო­გი­ის ინ­ს­ტი­ტუტ­ში ჩა­ა­ბა­რა. მოს­კოვ­ში ქარ­თ­ვე­ლე­ბი ერ­თ­მა­ნეთს გია ბად­რი­ძეს­თან ვხვდე­ბო­დით. თენ­გი­ზი მოს­კოვ­შიც ვნა­ხე. სა­მი თვე ვი­ყა­ვით შეყ­ვა­რე­ბუ­ლე­ბი. 1953 წლის სექ­ტემ­ბერ­ში ხე­ლი მო­ვა­წე­რეთ და რეს­ტო­რან "ბა­ქო­ში" აღ­ვ­ნიშ­ნეთ. ჩვე­ნი ხე­ლის­მომ­კი­დე ტი­ტო კა­ლა­ტო­ზიშ­ვი­ლი იყო. ცო­ტა ხანს მოს­კოვ­ში ვიცხოვ­რეთ.

- ნა­ტო ვაჩ­ნა­ძეს შეხ­ვედ­რი­ხართ?
- სო­ხუმ­ში ნა­ტოს სკო­ლის დრო­ინ­დელ მე­გო­ბარ ქალ­თან ვცხოვ­რობ­დი, ტა­ნიჩ­კა ერ­ქ­ვა. ნა­ტო რო­ცა ჩა­მო­დი­ო­და, ყო­ველ­თ­ვის მას­თან რჩე­ბო­და. იქ ვხვდე­ბო­დით ერ­თ­მა­ნეთს და ხში­რად გვი­სა­უბ­რია. 1948 წელს ოპე­რა­ში ნა­ტოს სა­უ­ბი­ლეო სა­ღა­მო­ზე, მე და ჩე­მი მე­გობ­რე­ბი ედი­შერ მა­ღა­ლაშ­ვილ­მა წაგ­ვიყ­ვა­ნა. ამ ფაქ­ტის ამ­სახ­ველ კად­რებ­ში ჩე­მი თა­ვიც აღ­მო­ვა­ჩი­ნე. ლო­ჟა­ში ვზი­ვარ და ტაშს ვუკ­რავ. ნა­ტოს ფილ­მე­ბი­დან "ა­კა­კის აკ­ვა­ნი" ყვე­ლა­ზე მე­ტად მიყ­ვარს.

- ნა­ტოს გარ­დაც­ვა­ლე­ბის ამ­ბა­ვი რო­გორ შე­იტყ­ვეთ?
- სო­ხუმ­ში ვი­ყა­ვი. იმ დღეს სა­ში­ნე­ლი წვი­მა და ელ­ჭე­ქი იყო. ეს ამ­ბა­ვი ქა­ლაქ­ში უცებ გავ­რ­ცელ­და. კუ­ბო პა­ტა­რა ზო­მი­სა ყო­ფი­ლა და ამ­ბობ­დ­ნენ, ცა­რი­ე­ლი იყოო. ის კა­ბა, რო­მე­ლიც ვი­თომ გარ­დაც­ვ­ლილ ნა­ტო ვაჩ­ნა­ძეს ეც­ვა, სახ­ლ­ში, უჯ­რა­ში ვნა­ხე. სხვა­თა შო­რის, ზუს­ტად ისე­თი ქსო­ვი­ლის­გან კა­ბა მეც მქონ­და შე­კე­რი­ლი. ეს ისე, შემ­თხ­ვე­ვით მოხ­და.

- შვი­ლე­ბი­სა და შვი­ლიშ­ვი­ლე­ბის შე­სა­ხებ მითხა­რით.
- მე­რა­ბი წელს 60 წლის გახ­დე­ბა და ნა­ტა­ლია 56 წლი­სა შეს­რულ­და. შვი­ლიშ­ვი­ლე­ბი, მე­რა­ბის­გან ირაკ­ლი, ნა­ტას­გან - გო­გა და ორი შვილ­თაშ­ვი­ლი, მე­რა­ბის შვი­ლიშ­ვი­ლე­ბი 8 და 1,5 წლის ბი­ჭე­ბი. რო­ცა ნა­ტა­ზე ფეხ­მ­ძი­მედ ვი­ყა­ვი, არი­ად­ნა შენ­გე­ლა­ი­აც თა­ვის პირ­ველ შვილს, რა­ტომ­ღაც ბიჭს ელო­და და ნი­კოს დარ­ქ­მე­ვა უნ­დო­და. მე და ჩე­მი ქმა­რი კი ვამ­ბობ­დით: - თუ გო­გო იქ­ნე­ბა, ნა­ტას და­ვარ­ქ­მევთ, თუ ბი­ჭი - ლე­ვანს. ჰო­და, პირ­ველ იან­ვარს, არი­ად­ნა­სა და ელ­დარს ქა­ლიშ­ვი­ლი, ნატალია შე­ე­ძი­ნათ. ჩვენ 9 თე­ბერ­ვალს გვე­ყო­ლა გო­გო­ნა. ჩემ­მა ქმარ­მა თქვა, - ის ნა­ტა შენ­გე­ლაიაა, ჩვე­ნი შვი­ლი კი ვაჩ­ნა­ძეო და ელ­დარს უდე­პე­შა კი­დეც, რომ და­ი­ბა­და ნა­ტა­ლია ვაჩ­ნა­ძე.

- რა ენე­ბი იცით?
- ინ­გ­ლი­სუ­რი ენის მთარ­გ­მ­ნელ­თა კურ­სე­ბი მოს­კოვ­ში და­ვამ­თავ­რე. გერ­მა­ნუ­ლის სწავ­ლა ჯერ ოტე­ნე­ბის სა­ბავ­შ­ვო ბაღ­ში და­ვიწყე, მე­რე ორი წე­ლი პლე­ხა­ნოვ­ზე გერ­მა­ნულ სკო­ლა­ში დავ­დი­ო­დი. სა­ბო­ლო­ოდ, რუ­სუ­ლი სკო­ლა და­ვამ­თავ­რე. გერ­მა­ნულს კარ­გად ვერ ვფლობ, ინ­გ­ლი­სურს - კი, რუ­სუ­ლი ჩე­მი სპე­ცი­ა­ლო­ბაა. უმაღ­ლეს­ში ჩა­სა­ბა­რებ­ლად, ქარ­თუ­ლის გა­მოც­და­ზე პირ­ველ მერ­ხ­ზე ვი­ჯე­ქი. რად­გან ქარ­თუ­ლად ვლა­პა­რა­კობ­დი, გა­და­წე­რის მიზ­ნით ყვე­ლა ჩემ უკან დაჯ­და. ჩვენ­თან ერ­თად, ცნო­ბი­ლი მეც­ნი­ე­რი თა­მაზ გამ­ყ­რე­ლი­ძეც აბა­რებ­და (რუ­სუ­ლი სკო­ლა ჰქონ­და დამ­თავ­რე­ბუ­ლი). წა­კითხუ­ლი ტექ­ს­ტის ში­ნა­არ­სი დავ­წე­რე. ზე­პირ გა­მოც­დას და­ვით გა­მე­ზარ­დაშ­ვილ­თან ვა­ბა­რებ­დი. მკითხა, - რო­მე­ლი მწე­რა­ლი გიყ­ვარ­სო? - ეგ­ნა­ტე ნი­ნოშ­ვი­ლი-მეთ­ქი. - ასე კარ­გად თუ იცი ქარ­თუ­ლი, რა­ტომ და­წე­რე "ღო­რი ბუ­ნა­გი გა­ა­კე­თა­ო"? - გა­უკ­ვირ­და ბა­ტონ და­ვითს. გა­ვი­ფიქ­რე, სხვა ცხო­ვე­ლი ხომ არ იყო და ალ­ბათ, შე­მე­შა­ლა-მეთ­ქი? არა, ნამ­დ­ვი­ლად ღო­რი იყო და ფრა­ზა გა­ვი­მე­ო­რე. კა­ცი სი­ცი­ლით მოკ­ვ­და. ამის შემ­დეგ, ჩე­მი ზედ­მე­ტი სა­ხე­ლი გახ­და "ღო­რი ბუ­ნა­გი გა­ა­კე­თა". კარ­გა ხნის მე­რე გა­ვი­გე, რომ "ღო­რი" კი არა, "ღორ­მა" უნ­და მეთ­ქ­ვა. სტუ­დენ­ტო­ბი­სას ქარ­თულს ძა­ლი­ან მკაც­რი პე­და­გო­გი, ასა­კო­ვა­ნი კა­ცი, ხუ­ბუ­ტია გვას­წავ­ლი­და. ლექ­ცი­ებ­ზე მუ­დამ მომ­ზა­დე­ბუ­ლი მივ­დი­ო­დი, ამი­ტომ მოვ­წონ­დი. ერ­თხელ კო­მი­სია მო­ვი­და. ახა­ლი ტექ­ს­ტი მომ­ცეს, რო­მე­ლიც თით­ქ­მის და­მარ­ც­ვ­ლით წა­ვი­კითხე. მას­წავ­ლე­ბე­ლი კი­ნა­ღამ გა­გიჟ­და, მაგ­რამ მთე­ლი ჯგუ­ფი­დან ხუ­თი­ა­ნი მა­ინც მე და­მი­წე­რა, რად­გან მონ­დო­მე­ბუ­ლი ვი­ყა­ვი. უნი­ვერ­სი­ტეტ­ში ნი­კო კეცხო­ვე­ლის რექ­ტო­რო­ბის დროს სწავ­ლა უმაღ­ლეს დო­ნე­ზე მი­დი­ო­და. ჩვენ ბულ­გა­რულ­სა და პო­ლო­ნურ­საც გვას­წავ­ლიდ­ნენ. პე­და­გო­გე­ბად ისე­თი კო­რი­ფე­ე­ბი გვყავ­დ­ნენ (ახ­ვ­ლე­დი­ა­ნი, ნუ­ცუ­ბი­ძე) არ შე­იძ­ლე­ბო­და, რომ არ გეს­წავ­ლა.

- თბი­ლის­ში მცხოვ­რებ გერ­მა­ნე­ლებს იც­ნობთ?
- 1992 წლი­დან გერ­მა­ნუ­ლი ასო­ცი­ა­ცი­ის წევ­რი ვარ და იქი­დან ბევრს ვიც­ნობ. პენ­სი­ო­ნე­რებს ერ­თხანს ჰამ­ბურ­გი­დან ამა­ნა­თე­ბი მოგ­ვ­დი­ო­და, მე­რე შეწყ­ვი­ტეს. ეტყო­ბა, გერ­მა­ნე­ლებ­საც გა­უ­ჭირ­დათ.

- საზღ­ვარ­გა­რეთ ყო­ფილ­ხართ?
- ბევ­რ­ჯერ. მა­შინ თან­ხის უმე­ტეს ნა­წილს პროფ­კავ­ში­რე­ბი იხ­დიდ­ნენ. მა­გა­ლი­თად, ეგ­ვიპ­ტე­ში 250 მა­ნე­თად წა­ვე­დით, ინ­დო­ეთ­ში - 480-ად. მოგ­ვი­ა­ნე­ბით ფა­სე­ბი გაძ­ვირ­და. 1980 წელს, გერ­მა­ნი­ა­ში მოგ­ზა­უ­რო­ბის­თ­ვის უკ­ვე 1.000 მა­ნე­თი გა­და­ვი­ხა­დეთ. ზე­დი­ზედ სა­მი წე­ლი, მე და ჩე­მი პა­ტა­რა შვი­ლიშ­ვი­ლი ბულ­გა­რეთ­ში ვის­ვე­ნებ­დით. დი­დი სია­მოვ­ნე­ბით ვიხ­სე­ნებ კრუ­იზს გე­მით "შო­თა რუს­თა­ვე­ლი". მე და ჩემს ქა­ლიშ­ვილს (ნა­ტა 15 წლი­სა იყო) საგ­ზუ­რი, ნა­ტო ვაჩ­ნა­ძის ქმარ­მა ანა­ტო­ლი კა­ჭა­რა­ვამ უფა­სოდ გაგ­ვი­კე­თა. მარ­შ­რუ­ტი იყო ბა­თუ­მი-ოდე­სა-ბა­თუ­მი. სე­ვას­ტო­პოლ­თან, ძა­ლი­ან ლა­მა­ზი ნეპ­ტუ­ნის დღე­სას­წა­უ­ლი მოგ­ვიწყ­ვეს. გემ­ზე ვი­სოც­კი და ვლა­დი, ჩვენ გვერ­დით მა­გი­დას­თან ის­ხ­დ­ნენ. მან კონ­ცერ­ტიც გა­მარ­თა. ან­სამბლ "მზი­უ­რის" გო­გო­ნე­ბი მაია ჯა­ბუა და თამ­რი­კო ჭო­ხო­ნე­ლი­ძე მშობ­ლებ­თან ერ­თად ის­ვე­ნებ­დ­ნენ.

- თა­ნამ­შ­რომ­ლებ­მა და სტუ­დენ­ტებ­მა იცოდ­ნენ, ვი­სი რძა­ლიც იყა­ვით?
- ყო­ველ­თ­ვის ვაჩ­ნა­ძის გვარ­ზე ვი­ყა­ვი. კი იცოდ­ნენ, მაგ­რამ ამით არას­დ­როს მიტ­რა­ბა­ხია. ყო­ფილ სტუ­დენ­ტებ­თან ახ­ლაც კარ­გი ურ­თი­ერ­თო­ბა მაქვს. ხში­რად ჯგუ­ფის კუ­რა­ტო­რი ვი­ყა­ვი. თუ­კი რა­ი­მე დღე­სას­წა­ულს აღ­ნიშ­ნა­ვენ, ყო­ველ­თ­ვის მე­ძა­ხი­ან.

კარ­გა ხანს ვი­სა­უბ­რეთ, ქალ­ბა­ტონ­მა ინამ ბევ­რი რამ გა­იხ­სე­ნა. მეხ­სი­ე­რე­ბი­დან ხან ერ­თი ფაქ­ტი ამო­უ­ტივ­ტივ­და, ხან - მე­ო­რე. ცო­ტა სი­ა­რუ­ლი უჭირს, თო­რემ ენერ­გი­უ­ლად და სა­სი­ა­მოვ­ნოდ სა­უბ­რობს, მოს­წავ­ლე­ე­ბიც ჰყავს - ენებ­ში ამე­ცა­დი­ნებს. ბო­ლო დროს, მეგ­რუ­ლიც უს­წავ­ლია და სტუმ­რად მო­სულ მეგ­რე­ლებს თა­ვი­ანთ ენა­ზე ესა­უბ­რე­ბა.

ნა­ნუ­ლი ზო­ტი­კიშ­ვი­ლი
ჟურნალი ”გზა”