"იმ ზომამდე მივედი, რომ შეიძლებოდა ოჯახი მიმეტოვებინა და ახალი ცხოვრება დამეწყო"

ფული ხელის ჭუჭყიაო, ამბობენ, მაგრამ ხშირად სწორედ ის მნიშვნელოვნად განსაზღვრავს ადამიანის წონას საზოგადოებაში და ოჯახშიც კი. თავმოყვარე მამაკაცისთვის უფულობა და უმუშევრობა განადგურების ტოლფასია. ჩვენი რესპონდენტი, შუახნის მამაკაცი, ვასო, ამ მდგომარეობაში პირველად მაშინ ჩავარდა, როცა საიმედო საყრდენი, მამა გამოეცალა ხელიდან და ოჯახის წინაშე პასუხისმგებლობა მხრებზე მას დააწვა. ყველა საშუალებას მიმართა, დაცემული ოჯახი ფეხზე დაეყენებინა, მაგრამ... ამ დროს შეიძლება ქალმა იყოჩაღოს და ოჯახში შემომტანიც ის გახდეს, მაგრამ რა მოჰყვება იმას, როცა ცოლის და ქმრის ფუნქციები ერთმანეთში აირევა? შეძლებს "უფლებამოსილი" ცოლი, უმუშევარი ქმრის თავმოყვარეობას ფაქიზად მოექცეს და მისი ღირსება არ შეურაცხყოს? აქედან ხომ ერთი ნაბიჯია ოჯახის დანგრევამდე?
ვასო:

– საუკეთესო ოჯახში გავიზარდე. მამაჩემი გავლენიანი პიროვნება გახლდათ, არაფერს გვაკლებდა. დედა შვილების მოვლით იყო დაკავებული. უბედნიერეს ოჯახად ვითვლებოდით. სკოლაში სანიმუშო მოწაფე ვიყავი. სხვა ბიჭები რომ გარე–გარე დარბოდნენ, მე წიგნი მეკავა ხელში, თუმცა არც წიგნის ჭია ვიყავი, ბიჭური ამბებიც მესმოდა და ძმაკაცებიც მყავდა ისეთი, გაჭირვების შემთხვევაში რჩევის მისაღებად ჩემთან რომ მორბოდნენ. მეგობრების დახმარება ღირსების საკითხად მიმაჩნდა და მზად ვიყავი, ნებისმიერ დროს მათთვის თავი დამედო. არამარტო მორალურად, მატერიალურადაც ვუმართავდი ხელს. მამის წყალობით, ფული სულ მქონდა და როცა სჭირდებოდათ, უკან არ ვიხევდი.
სტუდენტობაც ლაღად გავატარე, შეყვარებულიც მყავდა. თამო ჩემი თანაკურსელი იყო. ერთი ნახვით შემიყვარდა.
– თამომაც გრძნობით გიპასუხათ?
– დრო დამჭირდა, მისი ყურადღება რომ მომეპოვებინა. სხვა თაყვანისმცემლებიც ჰყავდა, ჩემზე ძლიერები და სიმპათიურები. მე კი სიყვარულში გამოცდილება არ მქონდა. თავიდან ჩემი მზრუნველობა თითქოს აღიზიანებდა, სხვისკენ იხრებოდა. ის ბიჭი გახლდათ "ნარცისი", რომლის მიზანი იყო, თამოსთვის თავი შეეყვარებინა და მის თაყვანისმცემელზე უპირატესად ეგრძნო თავი. თავისას რომ მიაღწია, სხვაში გაცვალა. თამო საშინელ დღეში ჩავარდა... ერთი სული მქონდა, იმ არაკაცისთვის თავ–ყბა გამეერთიანებინა, მაგრამ, მეორე მხრივ, მისმა უსინდისო საქციელმა ჩემთვის სასიკეთო შედეგი გამოიღო – თამო ჩემკენ შემოაბრუნა.
– წყენა დაივიწყეთ და მძიმე დღეებში გოგოს გვერდში დაუდექით?
– კი და ამით თამოს პატივისცემა დავიმსახურე, მერე – სიყვარულიც. უმაღლესის დამთავრების შემდეგ დავქორწინდით. მამამ დიდი ქორწილი გადაგვიხადა. ორივეს მუშაობა დაგვაწყებინა. დედა, მამა, თამოს დედა (ბანკმა ბინა წაართვა), ჩემი უმცროსი დები, მე და ჩემი ცოლი – ყველა ერთად ვცხოვრობდით, ერთ დიდ ოჯახად და თავს ბედნიერად ვგრძნობდით. ბინა ფართო გვქონდა და სივიწროვე არ გვაწუხებდა.
დიდ ოჯახს ფაქტობრივად მამაჩემი ინახავდა, მე და თამო კი ჩვენს ხელფასებს საკუთარი სიამოვნებისთვის ვხარჯავდით... ერთ დღეს უბედურებამ ჩვენთვისაც მოიცალა – მამამ ინფარქტი მიიღო და გარდაიცვალა. კაცი, რომელიც კლდესავით გვედგა საყრდენად, ერთ დღეში გამოგვეცალა ხელიდან. თავად ყველას პატრონი და ძალა იყო, ჩვენ კი ვერაფერი ვუშველეთ. ერთი მხრივ, უძლურების შეგრძნებამ და, მეორე მხრივ, დიდმა ტრაგედიამ, ჩვენი ოჯახი ერთბაშად მოცელა. ერთადერთი კაცი დავრჩი, ვისაც ოჯახზე პასუხისმგებლობა უნდა აეღო.
– ამხელა ოჯახში მხოლოდ თქვენ და თამო მუშაობდით?
– კი. ჩემი დები სკოლის მოსწავლეები იყვნენ. დედამ და სიდედრმა სამსახური ვერ იშოვეს, ასაკოვანი ადამიანები არავის სჭირდებოდა. ბოლოს სახლში ნამცხვრების ცხობა დაიწყეს და მაღაზიებში აბარებდნენ, მაგრამ ამხელა ოჯახს რა ეყოფოდა? თამო დაფეხმძიმდა, წოლითი რეჟიმი დაუნიშნეს და სამსახურის დატოვება მოუწია. დავრჩი ამხელა პრობლემების წინაშე ჩემი მცირე ხელფასით. ძმაკაცებს მივმართე საშველად, რაღაც საქმეებში ჩამრთეს და ასე თუ ისე სული მოვითქვით, მაგრამ სხვა მხრივ გაგვირთულდა ცხოვრება. დედამ ვერ გადაიტანა ქმრის დაკარგვა, უმწეოდ დარჩენა და ნერვებმა უმტყუნა. ქმრისგან განებივრებული იყო. დეპრესიაში ჩავარდა, დაავადდა. 3 წელიწადში მამაჩემს მიჰყვა.
ჩემმა დებმა სკოლა დაამთავრეს და უმაღლესში მოეწყვნენ. სწავლა დავუფინანსე, წელებზე ფეხს ვიდგამდი, გზას რომ დასდგომოდნენ. მერე აიხირეს, ევროპაში უნდა წავიდეთო. მათ გამო ბინის დახურდავება მომიწია. წავიდნენ და დღემდე წვალობენ იქ, არც გათხოვილან. ეგონათ, ევროპაში კონკიას ბედს ეწეოდნენ, მაგრამ ტანჯული ცხოვრება ერგოთ წილად.
– მთელი იმ განსაცდელების შემდეგ, რაც თავს დაგატყდათ, ისეთივე სიამტკბილობა შეინარჩუნეთ ოჯახში, როგორიც თავიდან გქონდათ?
– არა. მატერიალური უზრუნველყოფა თურმე ურთიერთობებსაც აწესრიგებს. ფინანსურმა გაჭირვებამ და ტრაგედიებმა ნერვები გაგვინადგურა. ბავშვები რომ წამოიზარდნენ და სკოლაში შევიდნენ, ახალი პრობლემები გაჩნდა. მანამდე, ასე თუ ისე, რაღაცას ვახერხებდი, მაგრამ როცა ყველაზე მეტად დავჭირდი შვილებს, მაშინ გამიქრა ხელიდან ყველაფერი. ბავშვობის ძმაკაცებმაც მაშინ მიმტყუნეს, ფართომასშტაბიანი ბიზნესი წამოიწყეს, ფული იშოვეს და საჩემო საქმე "ვეღარ გამონახეს". დირექტორობა არ მითხოვია, ნებისმიერ სამუშაოზე თანახმა გახლდით. რომ მივაკითხე, თავაზიანად მითხრეს, ეს უბრალო საქმე არაა, უცხოეთში ნასწავლი კადრები გვჭირდებაო და დახმარების სახით რაღაც თანხა გადმომცეს. თავი შეურაცხყოფილად ვიგრძენი და ფული არ გამოვართვი, სამათხოვროდ კი არ მივსულვარ!..
– ევროპაში მცხოვრები დები ვერ ახერხებენ თქვენი ოჯახის დახმარებას?
– ადრე ტანისამოსს უგზავნიდნენ ბავშვებს (ეს პრობლემა მოხსნილი მქონდა), ახლა ვალები გვაქვსო და... მათაც თავიანთი გაჭირვება აქვთ, რას მოსთხოვ? ან როგორ უნდა დავავალდებულო, რა უფლება მაქვს?! ნეტა, ეგენიც აქ მყავდნენ და მათი დარდი ცალკე არ მკლავდეს, სხვა არაფერი მინდა.
– თქვენს ცოლს მუშაობა არ დაუწყია?
– თამოს დაქალები დაეხმარნენ და სამსახური უშოვეს. მხარში ვედექი, ვამხნევებდი. ბავშვებს და ოჯახს მე ვაქცევდი ყურადღებას, ხელი რომ არ შეშლოდა. ბავშვების ამბავი მოგეხსენებათ, მაშინ გადაირევიან, როცა მათთვის არ სცალიათ. მათ გამო საერთოდ ვერ გავდიოდი სახლიდან. ასე შინ ჯდომით რა სამსახურს ვიშოვიდი? მერე კი, თამო რომ დაიტვირთა, საერთოდ "დიასახლისად" ვიქეცი. სიდედრი სადილსაც აღარ ამზადებდა. კაცის ფუნქცია დავკარგე. ოჯახში როცა კაცის და ქალის ფუნქციები ირევა, კონფლიქტები იწყება.
– სამწუხაროდ, ჩვენს რეალობაში არაერთი მსგავსი შემთხვევაა, მაგრამ ეს არ არის გამოუსწორებელი, დრომ შეიძლება ყველაფერი თავის ადგილას დაალაგოს.
– კი, ასეც ხდება ხოლმე, მაგრამ კონფლიქტები ისეთ ნაპრალს აჩენს, რომლის ამოვსებაც შეუძლებელია.
– თქვენს ოჯახშიც გაჩნდა ნაპრალი?
– თამო საკმაოდ ნიჭიერი და ჭკვიანია. არც ურთიერთობები ეშლება ადამიანებთან და კოლეგებთანაც მალე გამოიჩინა თავი. თანდათანობით უფროსმა ზედა საფეხურზე გადაიყვანა და განყოფილებაც ჩააბარა. მის განკარგულებაში 15 კაცი იყო. რა თქმა უნდა, ასეთ დროს პასუხისმგებლობები იზრდება და დაძაბულობაც მატულობს. შინდაბრუნებული დაძაბულობისგან ვერ თავისუფლდებოდა, დენთივით იყო. ვერაფერს ეტყოდი, მაშინვე ყვირილს იწყებდა. თავს ვიდანაშაულებდი, ასეთი ჩუმი და ნაზი არსება ჩემი უუნარობის გამო ანჩხლ და შეუვალ ადამიანად რომ ვაქციე.
– ზოგჯერ თანამდებობაზე მუშაობა ქალს ხასიათს უცვლის.
– ამანაც იმოქმედა. ვეღარ საზღვრავდა, ოჯახში იყო თუ სამსახურში. ოფისში, როგორც ჩანს, ხმის აწევა და ტონის შეცვლა უწევდა, სხვაგვარად ურჩ თანამშრომლებს ვერ ერეოდა. იმავეს აკეთებდა ოჯახში, ვეღარ არჩევდა, მე მელაპარაკებოდა თუ ბავშვებს, დატუქსვა და შენიშვნის მოცემა უკვე ჩვევად ექცა. ვერც კი გრძნობდა, ისე მაყენებდა შეურაცხყოფას. ყველაზე დიდი საშინელება ის იყო, რომ, დედის ქცევებიდან გამომდინარე, ბავშვების თვალშიც დამეკარგა ავტორიტეტი, ბიჭი უკვე ნაკლებად მემორჩილებოდა, ენასაც მიბრუნებდა. თუმცა გოგო ჩემს მხარეს იჭერდა – გოგონებს განსაკუთრებით უყვართ მამები.
– თამო დედამისსაც უხეშად ექცეოდა?
– ჩემი სიდედრი ცდილობდა, სახრე თავიდან აეცილებინა და შვილს თვალებში შესციცინებდა. სულ იმის მცდელობაში იყო, მისთვის ესიამოვნებინა. ჩემ წინააღმდეგაც ილაშქრებდა, შვილს მხარს უბამდა. ქალებთან შებმა და ენის ტრიალი ხომ კაცის საქმე არ არის და ამ ყველაფერს მოთმინებით ვიტანდი, მაგრამ მოხდა ერთი რამ, რისი ატანაც ჩემი მხრიდან შეუძლებელი იყო.
– იქნებ დაგვიკონკრეტოთ, რა მოხდა.
– თამომ დაიწყო ჩემი აშკარა შედარება თავის უფროსთან და ყოველ ფეხის ნაბიჯზე მის უპირატესობას უსვამდა ხაზს. სხვაგვარად არ გამიგოთ – ეს არ იყო ჩემი მხრიდან ეჭვიანობის მომენტი. ის კაცი ცოლშვილიანია და თანაც საკმაოდ მყარი მორალის. თამო თითქოს საგანგებოდ ცდილობდა, გამოვეწვიე. მისიც მესმის: ასეთი ვასო აღარ აკმაყოფილებდა (ქალის ფუნქციებით). არც მე მომწონდა ახალი თამო, კაცივით რომ იძლეოდა განკარგულებებს და უხეშობდა. ასეთ ქალს ცოლად არც მოვიყვანდი.
– თქვენ შორის უსიამოვნება ძირითადად ამის ნიადაგზე გაჩნდა თუ სხვა მიზეზებიც იყო?
– ერთმანეთთანაა კავშირში, ერთი მეორეს იწვევს. ასე რომ, კონფლიქტების მთელი წყება ჩნდება. ასეთ დროს შეიძლება კაცმა ყველაფერი ხელაღებით მიატოვოს და ახალი ცხოვრების საძიებლად გაიქცეს. სამწუხაროდ, ამდენს ქალები ვერ ხვდებიან (უკაცრავად, ყველას არ ვგულისხმობ). მერე კაცი გამოდის მოღალატე და ნამუსგარეცხილი, როგორც თვითონ უწოდებენ. არადა შეიძლება ამ ქმედებისკენ თავად ცოლებმა უბიძგონ. ქმრებს გააქცევენ და მერე მსხვერპლის როლში გამოჰყავთ თავი – საბრალო ქალს ეს როგორ გაუკეთეს, როგორ მიატოვეს!
– თქვენც ხომ არ გაიქეცით?
– მცდელობა მქონდა, მაგრამ არ გამოვიდა, არა – ჩემი მიზეზით.
– ანუ თქვენს ურთიერთობაში მესამე გაჩნდა?
– იყო გოგო, რომელსაც ახალგაზრდობიდან ვუყვარდი. ლელა ერქვა. მაშინ არ შემეძლო მისთვის მეპასუხა, რადგან თამოზე ვიყავი შეყვარებული, მაგრამ პატივისცემით ვეკიდებოდი და ვცდილობდი, მისთვის გული არ მეტკინა. ჭკვიანი იყო, წყნარი, სანდო, ლამაზი. შეეძლო ლამაზი ოჯახი შეექმნა, მაგრამ არ გააკეთა. მეგობრისთვის უთქვამს, თავს ვერ მოვიტყუებო. ეტყობა, ვერ გივიწყებსო, მითხრა მეგობარმა.
– მასთან მოინდომეთ გაქცევა?
– ერთხელ ბაზარში შემთხვევით შემხვდა. დატვირთული იყო, პროდუქტები მიჰქონდა და ტარება უჭირდა. მივეხმარე და სახლამდე მივატანინე. ყავაზე შემიპატიჟა, თავი არ გამოვიდე, მესიამოვნა მის გვერდით ყოფნა. ძმა უცხოეთში ჰყავდა და შინ მარტო იყო. თანაკლასელებს ელოდა, შეკრება გადავწყვიტეთო. ბედნიერი იყო ჩემი სტუმრობით – დიდად არ იმჩნევდა, მაგრამ თვალებში ეტყობოდა... დიდხანს არ გავჩერებულვარ, მალე წამოვედი, მაგრამ ის შეხვედრა რაღაცნაირად ჩამრჩა გულში და მორიგი ოჯახური სკანდალის შემდეგ მასთან გავიქეცი. იმ ზომამდე მივედი, რომ შეიძლებოდა ოჯახი მიმეტოვებინა და ახალი ცხოვრება დამეწყო.
– როგორ მიგიღოთ?
– სრულიად ბუნებრივად, თითქოს მელოდაო. ბევრი ვისაუბრეთ, დაღამდა. მიხვდა, რომ წასვლას არ ვაპირებდი და ლოგინი ძმის საწოლში გამიშალა. ძილი ნებისა მისურვა და კარი გამოკეტა. რა დამაძინებდა, ავდექი და ბოლთას ვცემდი, მერე აივანზე გავედი და სიგარეტს სიგარეტზე ვეწეოდი. ეტყობა, თავადაც ვერ მოისვენა, გამოვიდა – საღამურზე თხელი ხალათი ჰქონდა მოსხმული, სხეულის სილუეტი უჩანდა, ღია ფერფლისფერი თმა მხრებზე ეყარა. ქალღმერთს ჰგავდა. მოვეხვიე, მივუალერსე. გაინაბა... მეტის უფლება კი აღარ მომცა. თავს ნუ მოვიტყუებთო, მითხრა. როცა მზად იქნები, ოჯახში დაბრუნდიო. არადა უნდოდა ჩემთან, მთელი არსებით უნდოდა, აშკარად ეტყობოდა. პიროვნულად ძალიან ძლიერი გამოდგა, ბოლომდე რომ არ მიმიშვა, ჩემი სისუსტით არ ისარგებლა. არც მაგრძნობინა ჩემი სისუსტე. დილით სახლში დავბრუნდი.
– რომ აგყოლოდათ, მერე რა იქნებოდა, შეიცვლებოდა რამე თქვენს ცხოვრებაში?
– ალბათ შეიცვლებოდა. ძლიერი სქესისთვის ძალიან მნიშვნელოვანია, ქალის გვერდით თავი კაცად იგრძნო, რომ ქალზე ძლიერი ხარ, ქალს სჭირდები და შენ გვერდით თავს საიმედოდ და უსაფრთხოდ გრძნობს. რომ დამთანხმებოდა, მასთან დავრჩებოდი, ულაპარაკოდ!..
– თქვენი უსახსრობა ხელს არ შეგიშლიდათ?
– გამოვნახავდი რამეს, ბაზარში წავიდოდი მებარგულად...
– ღამით გამქრალი კაცი დილით რომ დაბრუნდით ოჯახში, ცოლმა როგორ მიგიღოთ?
– დიდხანს ხმას არ მცემდა, გამინაწყენდა... თუმცა ჩემმა გაქრობამ ნაყოფი გამოიღო – თითქოს იგრძნეს ჩემი ფასი, მაგრამ არა – როგორც მამაკაცის და პიროვნების, არამედ როგორც მოსამსახურის. იმ დღის შემდეგ მტკიცედ გადავწყვიტე, რაც უნდა ყოფილიყო, სამსახური მეშოვა.
– გაგიმართლათ?
– სწორედ რომ გამიმართლა. მამაჩემის მეგობრის შვილი შემხვდა შემთხვევით და გაგიჟდა, ამ დღეში რომ მნახა. თავის კომპანიაში მომაწყო და მაღალი ხელფასიც დამინიშნა.
– ამის შემდეგ ოჯახში თქვენ მიმართ დამოკიდებულება შეიცვალა?
– რა თქმა უნდა, შეიცვალა, ხომ ვთქვი, მატერიალური მხარე ბევრ რამეს განსაზღვრავს–მეთქი. თამო იძულებული გახდა, თანამდებობა დაეტოვებინა, სამსახურს ბოლომდე ვერ შეელია და ნახევარ განაკვეთზე გადავიდა, ოჯახისთვის და შვილებისთვის რომ მიეხედა. სამსახურიდან დაბრუნებულს უკვე მოწიწებით მექცევიან, ცხელ კერძს მახვედრებენ, პერანგები ყოველთვის გარეცხილი და დაუთოებული მხვდება. ბავშვებსაც ჩააგონებენ, მამის სიტყვა დააფასონ და ა.შ. მაგრამ ეს ყველაფერი ხომ სპექტაკლია? ფეხი რომ წამიცდეს, ისევ შეიცვლება დამოკიდებულება. ან იმ ნაპრალებს რა ამოავსებს, წლების განმავლობაში რომ დაგროვდა?.. არ ვიცი, ვერაფერს ვიტყვი, დრო აჩვენებს.
ნანა კობახიძე, ჟურნალი სარკე