ქართველი კაცის ბუნებაში არ ზის საყურე
1 701 ნახვა
რუსთაველის თეატრში ანა კალანდაძის 90 წლისადმი მიძღვნილი საიუბილეო საღამო გაიმართა, სადაც ''ქართული ხმებიც'' მღეროდა. სწორედ იქ შევხვდით დათო არჩვაძეს და ტრადიციებსა და სტერეოტიპებზე ვესაუბრეთ.
- დიდ მნიშვნელობას ვანიჭებ ტრადიციებს და ტრადიციულ ადამიანებს. ამა თუ იმ ტრადიციამ შემოინახა სხვადასხვა ქვეყნის კულტურა, ხასიათი, თვითმყოფადობა. აუცილებელია, ადამიანი გარკვეული დოზით დაემორჩილოს ტრადიციებს.
- რომელი ტრადიცია მიგაჩნიათ დრომოჭმულად?
- დღევანდელი გადმოსახედიდან ბევრი რამ ზედმეტად მეჩვენება, თუნდაც იმიტომ, რომ ცხოვრება შეიცვალა და დრომ მოიტანა ეს ყველაფერი. მოგეხსენებათ, მთელი ცხოვრება ქართულ სიმღერასთან პირდაპირი კავშირი მაქვს, მეტიც, ვსუნთქავ და ვცოცხლობ ქართული სიმღერით, შესაბამისად, სცენის, ურთიერთობის, სუფრის ტრადიცია ჩემთვის ძალიან მნიშვნელოვანია. მიუხედავად ამისა, სუფრაზე უკვე ბევრი რამ მაღიზიანებს, რა საჭიროა ამდენი ყანწით, ვედროთი და ლამპის შუშით დალევა, როცა შეიძლება, პატარა ჭიქით, ლამაზად, ისე ჩაატარო საღამო, რომ არც გადათვრე, აზრი ჰქონდეს შენს იმ სუფრაზე ყოფნას, მეორე დღეს გახსოვდეს, სად იყავი და ის დღე იყოს შენთვის დაუვიწყარი. ჩვენს ქვეყანაში სუფრის კულტურა მაღალ ხარისხში იყო აყვანილი.
- თამადა, გაუთავებელი სადღეგრძელოები ხშირად გამაღიზიანებელიცაა.
- ძალიან დიდი მნიშვნლეობა აქვს, ვინაა თამადა, მან ძალიან დოზირებულად უნდა წარმოთქვას სადღეგრძელო და თავი არ უნდა მოაბეზროს სუფრის წევრებს. ჩვენი მეგობრის ბებიის ქელეხში თამადამ ისე კარგად წაიყვანა სუფრა, ყველა პირდაღებული უსმენდა, მიუხედავად იმისა, რომ ჭირის სუფრა იყო. მაგალითად, დათუნიკა სხირტლაძემ, რომელიც, ჩემდა საამაყოდ, რაჭის წარმომადგენელია, ქორწილის სუფრა ისე ჩაატარა, წვეთი არ დაულევია, არაჩვეულებრივი საღამო აჩუქა ადამიანებს.
- რაც შეეხება სტუმარმასპინძლობას, მოულოდნელი სტუმარი, რიგ შემთხვევებში დისკომფორტის საფუძველი ხდება?..
- საზღვარგარეთ თუ გინდა სტუმრად მიხვიდე, ერთი კვირით ადრე უნდა შეუთანხმდე და გააფრთხილო, ჩვენთან კი ასე არ ხდება. ჩემი აზრით, ადამიანმა ორი დღით ადრე მაინც უნდა გაგაგებინოს, რომ შენთან სტუმრობას აპირებს, ჯერ ერთი, დროის ფაქტორის გამო და მეორეც, სტუმარს გინდა, ღირსეულად დახვდე და პატივი სცე. თორემ, სპონტანურად მოსული სტუმრებიც ძალიან მიყვარს, მთავარია, ასეთ დროს გასაქცევი არ იყო და გეცალოს.
- გენდერულ თანასწორობაზე რას ფიქრობთ?
- მიუხედავად იმისა, რომ ტრადიციული ადამიანი ვარ, მიყვარს არაორდინარული რაღაცები. ბოლო ორი წელია, ჩემი დაბადების დღის თამადა, ჩემი დაჟინებული თხოვნით, ქალბატონი ნანა ცინცაძე იყო. მაგ დროს ნანა ქალიცაა და კაციც, ყველას არაჩვეულებრივი დრო ატარებინა.
რაც შეეხება გენდერულ თანასწორობას ოჯახურ ცხოვრებაში, ეს ურთიერთგაგებაზეა დაყრდნობილი, ფუნქციები სწორად უნდა იყოს განაწილებული, კაცს თავისი ადგილი უნდა ჰქონდეს და ქალს – თავისი, თუმცა ამბობენ, რომ ამ ბოლო დროს როლები შეიცვალა, ქალები გაძლიერდნენ, არჩენენ ოჯახებს, კაცები სხედან ''ბირჟაზე'' და ა.შ. ეს ძალიან დიდი პრობლემაა. არანაირად არ მივესალმები გამოთქმას: ''ქალი მხოლოდ სამზარეულოში'', ქალს თავისი საქმე უნდა ჰქონდეს, მაგრამ არიან მანდილოსნები, რომლებიც ტრაბახობენ, კარტოფილის შეწვაც კი არ ვიცითო. ჩემი აზრით, ეს სატრაბახო არაა, თუ მართლა ასეა, გაჩუმდი მაინც. რა სჯობს, მეუღლე რომ გაგიმზადებს უგემრიელეს სადილს?!
- ოჯახის შექმნის ტრადიციაზე, წყვილის ქორწინებამდე თანაცხოვრებაზე როგორია თქვენი მოსაზრება?
- ამ ყველაფერს დადებითი და უარყოფითი მხარე აქვს. ტრადიციულად ვარ გაზრდილი, ამიტომ მგონია, რომ სასურველია, წყვილმა თანაცხოვრება ჯვრისწერის შემდეგ დაიწყოს და ღმერთის ხელდასხმით მოხდეს ყველაფერი. თუმცა ქორწინებამდე თანაცხოვრებასაც აქვს დადებითი მხარე - წინასწარი თანაცხოვრების დროს წყვილი უკეთ იცნობს ერთმანეთს, ერთგვარი გამოცდაა, და თუ წარმატებით გაივლიან ამ პერიოდს, მერე იციან, რომ მთელი ცხოვრება პრობლემა არ ექნებათ. თუ ქალმა და ვაჟმა მოინდომა წინასწარ ''რაღაცის'' ჩადენა, ამას წინ ვერავინ აღუდგება და ვერც ვერავინ გააკონტროლებს, ყველა ერთნაირი არ არის (იღიმის).
- ბიჭები საყურით, ვიწრო შარვლით, გრძელი თმით...
- რა ვქნა, ქართველი კაცის ბუნებაში არ ზის საყურე. სადაც საყურეს გაიკეთებ, ბარემ ''მინიიუბკაც'' ჩაიცვი... საზღვარგარეთ, თუ ვინმეს გადახრა აქვს ორიენტაციის მხრივ, ხმამაღლა გამოხატავს ამას და თავისი გარეგნობით, ქცევით, თუნდაც იმ საყურით ან ჩაცმით მიგანიშნებს, რომ ''ისეთია'', ჩვენთან კი ყველაფერი ფარულად ხდება.
- აგრესია არატრადიციული ორიენტაციის მქონე ადამიანების მიმართ გამართლებულად მიგაჩნიათ?
- აგრესიის, დაჩაგვრისა და ავტომატის წინააღმდეგი ვარ. ფსიქოლოგიურად უნდა წავიდეს ამ საკითხზე მუშაობა და არა ძალისმიერად. ამ შემთხვევაში დიდი მნიშვნელობა აქვს აღზრდას, ეკლესიასთან კავშირს. ბევრი ნათლული მყავს, შეიძლება, მე ვერ ვიცლი იმისთვის, რომ ეკლესიაში ვატარო, მაგრამ თვალყურს ვადევნებ მათ ცხოვრებას და მიხარია, რომ ამ საკითხში ძალიან კარგად არიან. მოგეხსენებათ, მე ვხელმძღვანელობ გუნდ ''მოძახილს'', სადაც ასეულობით ბავშვი გამოვზარდე და ვზრდი, ჩვენი რეპეტიციის ნახევარი ეთმობა ზრდილობას, კულტურას, ურთიერთობებს, არ მჭირდება მისი სიმღერა, თუ ის უზრდელი გამოვა. მეც ასე გამზარდა თემურ ქევხიშვილმა და დღემდე ამით ვხელმძღვანელობ. ჩვენ უნდა გადავარჩინოთ მომავალი თაობა იმ უკეთურებისგან, რაც ზემოთ ვახსენეთ. ყველანი ერთად უნდა დავდგეთ ახალი თაობის სადარაჯოზე, რომ სწორად წარმართონ თავიანთი ცხოვრება და ჩვენზე წარმატებულები იყვნენ.
ციცი ომანიძე
ჟურნალი ''რეიტინგი''
- დიდ მნიშვნელობას ვანიჭებ ტრადიციებს და ტრადიციულ ადამიანებს. ამა თუ იმ ტრადიციამ შემოინახა სხვადასხვა ქვეყნის კულტურა, ხასიათი, თვითმყოფადობა. აუცილებელია, ადამიანი გარკვეული დოზით დაემორჩილოს ტრადიციებს.
- რომელი ტრადიცია მიგაჩნიათ დრომოჭმულად?
- დღევანდელი გადმოსახედიდან ბევრი რამ ზედმეტად მეჩვენება, თუნდაც იმიტომ, რომ ცხოვრება შეიცვალა და დრომ მოიტანა ეს ყველაფერი. მოგეხსენებათ, მთელი ცხოვრება ქართულ სიმღერასთან პირდაპირი კავშირი მაქვს, მეტიც, ვსუნთქავ და ვცოცხლობ ქართული სიმღერით, შესაბამისად, სცენის, ურთიერთობის, სუფრის ტრადიცია ჩემთვის ძალიან მნიშვნელოვანია. მიუხედავად ამისა, სუფრაზე უკვე ბევრი რამ მაღიზიანებს, რა საჭიროა ამდენი ყანწით, ვედროთი და ლამპის შუშით დალევა, როცა შეიძლება, პატარა ჭიქით, ლამაზად, ისე ჩაატარო საღამო, რომ არც გადათვრე, აზრი ჰქონდეს შენს იმ სუფრაზე ყოფნას, მეორე დღეს გახსოვდეს, სად იყავი და ის დღე იყოს შენთვის დაუვიწყარი. ჩვენს ქვეყანაში სუფრის კულტურა მაღალ ხარისხში იყო აყვანილი.
- თამადა, გაუთავებელი სადღეგრძელოები ხშირად გამაღიზიანებელიცაა.
- ძალიან დიდი მნიშვნლეობა აქვს, ვინაა თამადა, მან ძალიან დოზირებულად უნდა წარმოთქვას სადღეგრძელო და თავი არ უნდა მოაბეზროს სუფრის წევრებს. ჩვენი მეგობრის ბებიის ქელეხში თამადამ ისე კარგად წაიყვანა სუფრა, ყველა პირდაღებული უსმენდა, მიუხედავად იმისა, რომ ჭირის სუფრა იყო. მაგალითად, დათუნიკა სხირტლაძემ, რომელიც, ჩემდა საამაყოდ, რაჭის წარმომადგენელია, ქორწილის სუფრა ისე ჩაატარა, წვეთი არ დაულევია, არაჩვეულებრივი საღამო აჩუქა ადამიანებს.
- რაც შეეხება სტუმარმასპინძლობას, მოულოდნელი სტუმარი, რიგ შემთხვევებში დისკომფორტის საფუძველი ხდება?..
- საზღვარგარეთ თუ გინდა სტუმრად მიხვიდე, ერთი კვირით ადრე უნდა შეუთანხმდე და გააფრთხილო, ჩვენთან კი ასე არ ხდება. ჩემი აზრით, ადამიანმა ორი დღით ადრე მაინც უნდა გაგაგებინოს, რომ შენთან სტუმრობას აპირებს, ჯერ ერთი, დროის ფაქტორის გამო და მეორეც, სტუმარს გინდა, ღირსეულად დახვდე და პატივი სცე. თორემ, სპონტანურად მოსული სტუმრებიც ძალიან მიყვარს, მთავარია, ასეთ დროს გასაქცევი არ იყო და გეცალოს.
- გენდერულ თანასწორობაზე რას ფიქრობთ?
- მიუხედავად იმისა, რომ ტრადიციული ადამიანი ვარ, მიყვარს არაორდინარული რაღაცები. ბოლო ორი წელია, ჩემი დაბადების დღის თამადა, ჩემი დაჟინებული თხოვნით, ქალბატონი ნანა ცინცაძე იყო. მაგ დროს ნანა ქალიცაა და კაციც, ყველას არაჩვეულებრივი დრო ატარებინა.
რაც შეეხება გენდერულ თანასწორობას ოჯახურ ცხოვრებაში, ეს ურთიერთგაგებაზეა დაყრდნობილი, ფუნქციები სწორად უნდა იყოს განაწილებული, კაცს თავისი ადგილი უნდა ჰქონდეს და ქალს – თავისი, თუმცა ამბობენ, რომ ამ ბოლო დროს როლები შეიცვალა, ქალები გაძლიერდნენ, არჩენენ ოჯახებს, კაცები სხედან ''ბირჟაზე'' და ა.შ. ეს ძალიან დიდი პრობლემაა. არანაირად არ მივესალმები გამოთქმას: ''ქალი მხოლოდ სამზარეულოში'', ქალს თავისი საქმე უნდა ჰქონდეს, მაგრამ არიან მანდილოსნები, რომლებიც ტრაბახობენ, კარტოფილის შეწვაც კი არ ვიცითო. ჩემი აზრით, ეს სატრაბახო არაა, თუ მართლა ასეა, გაჩუმდი მაინც. რა სჯობს, მეუღლე რომ გაგიმზადებს უგემრიელეს სადილს?!
- ოჯახის შექმნის ტრადიციაზე, წყვილის ქორწინებამდე თანაცხოვრებაზე როგორია თქვენი მოსაზრება?
- ამ ყველაფერს დადებითი და უარყოფითი მხარე აქვს. ტრადიციულად ვარ გაზრდილი, ამიტომ მგონია, რომ სასურველია, წყვილმა თანაცხოვრება ჯვრისწერის შემდეგ დაიწყოს და ღმერთის ხელდასხმით მოხდეს ყველაფერი. თუმცა ქორწინებამდე თანაცხოვრებასაც აქვს დადებითი მხარე - წინასწარი თანაცხოვრების დროს წყვილი უკეთ იცნობს ერთმანეთს, ერთგვარი გამოცდაა, და თუ წარმატებით გაივლიან ამ პერიოდს, მერე იციან, რომ მთელი ცხოვრება პრობლემა არ ექნებათ. თუ ქალმა და ვაჟმა მოინდომა წინასწარ ''რაღაცის'' ჩადენა, ამას წინ ვერავინ აღუდგება და ვერც ვერავინ გააკონტროლებს, ყველა ერთნაირი არ არის (იღიმის).
- ბიჭები საყურით, ვიწრო შარვლით, გრძელი თმით...
- რა ვქნა, ქართველი კაცის ბუნებაში არ ზის საყურე. სადაც საყურეს გაიკეთებ, ბარემ ''მინიიუბკაც'' ჩაიცვი... საზღვარგარეთ, თუ ვინმეს გადახრა აქვს ორიენტაციის მხრივ, ხმამაღლა გამოხატავს ამას და თავისი გარეგნობით, ქცევით, თუნდაც იმ საყურით ან ჩაცმით მიგანიშნებს, რომ ''ისეთია'', ჩვენთან კი ყველაფერი ფარულად ხდება.
- აგრესია არატრადიციული ორიენტაციის მქონე ადამიანების მიმართ გამართლებულად მიგაჩნიათ?
- აგრესიის, დაჩაგვრისა და ავტომატის წინააღმდეგი ვარ. ფსიქოლოგიურად უნდა წავიდეს ამ საკითხზე მუშაობა და არა ძალისმიერად. ამ შემთხვევაში დიდი მნიშვნელობა აქვს აღზრდას, ეკლესიასთან კავშირს. ბევრი ნათლული მყავს, შეიძლება, მე ვერ ვიცლი იმისთვის, რომ ეკლესიაში ვატარო, მაგრამ თვალყურს ვადევნებ მათ ცხოვრებას და მიხარია, რომ ამ საკითხში ძალიან კარგად არიან. მოგეხსენებათ, მე ვხელმძღვანელობ გუნდ ''მოძახილს'', სადაც ასეულობით ბავშვი გამოვზარდე და ვზრდი, ჩვენი რეპეტიციის ნახევარი ეთმობა ზრდილობას, კულტურას, ურთიერთობებს, არ მჭირდება მისი სიმღერა, თუ ის უზრდელი გამოვა. მეც ასე გამზარდა თემურ ქევხიშვილმა და დღემდე ამით ვხელმძღვანელობ. ჩვენ უნდა გადავარჩინოთ მომავალი თაობა იმ უკეთურებისგან, რაც ზემოთ ვახსენეთ. ყველანი ერთად უნდა დავდგეთ ახალი თაობის სადარაჯოზე, რომ სწორად წარმართონ თავიანთი ცხოვრება და ჩვენზე წარმატებულები იყვნენ.
ციცი ომანიძე
ჟურნალი ''რეიტინგი''
