რაც უფრო დაბინძურებულია გარემო და ჰაერი, მით უფრო ხშირად ჩნდებიან აუტისტი ბავშვები

აუტიზმი - ეს სიტყვა ბოლო დროს ძალიან ხშირად გვესმის. სულ უფრო მეტ პატარას უსვამენ ამ დიაგნოზს. ზოგისთვის ეს განაჩენივით არის. რამდენად საშიში, საგანგაშო და საფრთხილოა ეს დაავადება, რამდენად მნიშვნელოვანია მშობლის დროული რეაგირება და რა სიმპტომებს უნდა მივაქციოთ ყურადღება ადრეულ ასაკში - ვეცდებით, ამ ყველაფერზე გიამბოთ.

რა არის აუტიზმი
აუტიზმი ტვინის განვითარების ნეირობიოლოგიური დარღვევის შედეგია, რაც მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს ბავშვის ვერბალური და არავერბალური კომუნიკაციის დამყარების, სოციალური ურთიერთობების ჩამოყალიბებისა და გონებრივი განვითარების პროცესებზე. აუტიზმის მქონე ბავშვს დარღვევები აქვს სოციალური უნარების, კომუნიკაციის, მეტყველების, ქცევის განვითარებაში. აუტიზმისთვის დამახასიათებელი ნიშნებია:
სირთულეები სოციალური ურთიერთობის დამყარებისას;
სირთულეები კომუნიკაციის მიზნით მეტყველების გამოყენებისას;
ძლიერი მიჯაჭვულობა ჩვეული ცხოვრების წესის მიმართ, გარკვეული საგნებისა და საკვების მიმართაც კი.
აუტიზმით დაავადებულ ბავშვებს ინტეგრაციის პრობლემა აქვთ, რასაც ხშირ შემთხვევაში საზოგადოებაც უწყობს ხელს. ხშირად მშობლები ასეთ ბავშვებს შეგნებულად არიდებენ ხალხმრავალ ადგილებს, არ დაჰყავთ სასეირნოდ, ეს ფაქტი კიდევ უფრო მეტად თრგუნავს პატარას, რომელსაც ისედაც კომუნიკაციის პრობლემა აქვს.
ბევრ აუტიზმით დაავადებულს აქვს განსაკუთრებული ინტერესი რაღაცის მიმართ, ხშირ შემთხვევაში ძალიან ადრეული ასაკიდან. დროთა განმავლობაში ეს ინტერესი შეიძლება შეიცვალოს ან მთელი ცხოვრების მანძილზე დარჩეს. ეს შეიძლება იყოს ხელოვნების რომელიმე სფერო, კომპიუტერი, ფოტოგრაფია, ამ დროს აუცილებელია ხელის შეწყობა, ხშირად მათთვის საყვარელი საქმიანობა მთელი ცხოვრების სტიმულს აძლევს და ეხმარება მათ სამყაროს თავისებურად დანახვაში.
ყველა ეროვნებისა და კულტურის, რელიგიისა და საზოგადოების ადამიანს შეიძლება ჰქონდეს აუტიზმი, თუმცა, სტატისტიკურად ეს დაავადება მამაკაცებს უფრო ხშირად ემართებათ.
მშობლები ბავშვის მეტყველების შეფერხების გამო აკითხავენ ექიმს, ხოლო აუტიზმის ყველაზე ხშირი ნიშანი, სოციალურ ურთიერთობების დეფიციტი, ძალიან გვიან აღიქმება პათოლოგიად. ამ პრობლემის მქონე ბავშვი:
არ იყურება სახელზე, ასევე მითითებულ მხარეს.
თითის გაშვერით არ ითხოვს სასურველ ნივთს;
არ მიანიშნებს თითით მისთვის საინტერესო საგნის ან მოვლენისკენ;
თავის ემოციებს ნაკლებად გამოხატავს მზერით, სხეულით, ჟესტიკულაციით, გამომეტყველებით;
არ, უზიარებს მშობელს სიხარულს, გაოცებას ან სხვა გრძნობებს;
ასეთი ბავშვების 25-30% იწყებს მეტყველებას, შემდეგ აჩერებს, იწყება რეგრესი 15-24 თვეზე. ხშირად რეგრესს მიაწერენ სტრესს ან გარემო ფაქტორებს და გვიანდება დიაგნოზი;
გამოხატულია ინტერესთა შეზღუდვა, რაც ვლინდება სტერეოტიპული განმეორებადი ქცევებით და ცვლილებების მიუღებლობით.
დაავადების ადრეული დიგნოსტიკა დაეხმარება მშობელს ისწავლოს როგორ უნდა მოიქცეს, როგორ უნდა განავითაროს ბავშვის უნარ-ჩვევები.

სიახლეები აუტიზმის მკურნალობაში
რა იწვევს აუტიზმს და შესაძლებელია თუ არა მკურნალობა? საბედნიეროდ ამ მხრივ კვლევები აქტიურად მიმდინარეობს. 2014 წელს მეცნიერებმა ჩაატარეს გამოკვლევები აუტისტ ბავშვებზე.
გამოკვლევამ დაადგინა, რომ გარემო ფაქტორები დიდ როლს თამაშობს აუტიზმის განვითარებაში. რაც უფრო დაბინძურებულია გარემო და ჰაერი, მით უფრო ხშირია აუტისტი ბავშვების შობადობა. ასევე ჩიკაგოს უნივერსიტეტის მეცნიერებმა გააანალიზეს 100 მილიონი სამედიცინო ისტორია და აღმოაჩინეს კავშირი აუტიზმის დარღვევებსა და ახალშობილ ბიჭებში გენიტალიურ დეფორმაციებს შორის, რომელიც წარმოიშვება დედის ორგანიზმზე ორსულობის პერიოდში ტოქსინების ზემოქმედებით. რაც მეტია რისკი ასეთი დეფორმაციისა, მით ხშირია აუტიზმის შემთხვევები.
ეკოლოგიურ ფაქტორებთან ერთად აუტიზმის განვითარება დაკავშირებულია ორსულის დიეტასთან. აღმოჩნდა, რომ ქალებს, რომელთა რაციონშიც საკმარისი რაოდენობით იყო რკინა და ფოლიუმის მჟავა, იშვიათად უჩნდებოდათ ბავშვები გონებრივი აშლილობით და აუტიზმით. ვაშინგტონის უნივერსიტეტში პირველად გამოყვეს სპეციალური გენი, რომელიც პასუხისმგებელია აუტიზმზე. ეს ნიშნავს იმას, რომ დაავადება გადაეცემა მემკვიდრეობით და შეიძლება გამოვლენილი იქნას გენეტიკური ანალიზით.
მეცნიერებმა მოიგონეს აუტიზმის ადრეული დიაგნოსტიკის მეთოდი, რომელიც ეყრდნობა ქცევით ნორმებს. გამოკვლევებმა აჩვენეს, რომ ბავშვები, რომლებიც ნაკლებად კონტაქტურები არიან და არ იცინიან, მიდრეკილნი არიან აუტიზმის განვითარებისკენ.
ფლორიდის შტატის მეცნიერულმა კვლევებმა აჩვენა, რომ მშობლების როლი აუტიზმის მკურნალობაში უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე მედიკამენტოზური მკურნალობა. სწორი თერაპიით, ექიმისა და მშობლის შეთანხმებული მუშაობით, სწორი აღზრდა-განვითარებით და კომპლექსური მედიკამენტოზური მკურნალობით - შესაძლებელია ბავშვის ცხოვრების ხარისხის მნიშვნელოვანი გაუმჯობესება.

მეტყველების სპეციალისტის რჩევები
ეკა ჭავჭავაძე - ექიმი, მეტყველების თერაპევტი:
- ბავშვთა აუტიზმისა და აუტისტური სპექტრის დარღვევების ფართოდ გავრცელებამ, როგორც მშობლები, ისე სპეციალისტები დიდ საგონებელში ჩააგდო. საბედნიეროდ, უკვე მოხერხდა იმ რამდენიმე კრიტერიუმის დადგენა, რომელიც მშობელს პატარას მოსალოდნელი პრობლემის თაობაზე ბავშვი საკმაოდ ადრეულ ასაკში "უგზავნის სიგნალებს" მშობლებს მეტყველებასთან დაკავშირებული პრობლემებით. ეს პრობლემები ასე გამოიყურება:
- სიცოცხლის პირველი თვის ბოლოს ბავშვი არ გამოსცემს ტირილისას ყვირილის მაგვარ ბგერებს, როდესაც მშიერია და საკვებს ითხოვს.
- 4 თვის ბოლოს - არ იღიმის, როდესაც ესაუბრებიან და არ "ცდილობს" საპასუხოდ რაიმეს თქმას.
- 5 თვის ბოლოს - არ უგდებს ყურს მელოდიებს.
- 7 თვის ბოლოს - ვერ ცნობს ოჯახის წევრების ხმას და არ რეაგირებს მათ ინტონაციებზე.
- 9 თვის ბოლოს - ვერ ახერხებს მოზრდილებთან ერთად მარცვლების გამეორებას და მოსაუბრის ინტონაციის მიბაძვას.
- 10 თვის ბოლოს - უარყოფის ნიშნად არ აქნევს თავს და არ გიქნევთ ხელს დამშვიდობებისას.
- 12 თვის ასაკში - ვერ წარმოთქვამს სიტყვებს და არ ასრულებს მარტივ თხოვნებს: "მომეცი", "მაჩვენე", "მომიტანე".
- არ მიგანიშნებთ თითით საგნებზე;
- არ აქვს მიტაცებითი მოძრაობები;
- არ ამბობს ცალკეულ სიტყვებს 16 თვის ასაკში;
- არ ამბობს 2-სიტყვიან ფრაზებს 24 თვის ასაკში;
- არ ავლენს მისი ასაკის შესაბამის სოციალურ ჩვევებს;
მიაქციეთ ყურადღება ამ ქცევებს, ბავშვის განვითარების ეტაპებს და არ გამოგრჩეთ მნიშვნელოვანი მოვლენები მის ცხოვრებაში.

ციცი ომანიძე