ბოლო ათწლეულის ქართული ფილმები, რომლებიც კრიტიკას ვერ უძლებს
1 443 ნახვა
დაახლოებით ათი წლის წინ ქართული კინოინდუსტრია ერთგვარ კრიზისს განიცდიდა, რასაც თავისი ობიექტური და სუბიექტური მიზეზები ჰქონდა - ქვეყანაში არ იყო იმის ფუფუნება, რომ ქართულ კინოცენტრს საინტერესო იდეების განხორციელებისთვის ხელი შეეწყო. შესაძლოა, თავად კინორეჟისორებს ჰქონდათ შემოქმედებითი კრიზისი, რა დალევს მიზეზებს...
თუმცა, ფაქტია, რომ ბოლო დროს კინოკრიტიკოსებისგან მოისმენთ მოსაზრებებს, რომ ქართული კინო გამოცოცხლდა და იმედის ნაპერწკალიც გაჩნდა. მოიმატა კინოპროდუქციის ჩამონათვალმაც. ბოლო ათწლეულის განმავლობაში შექმნილ კინო-პროდუქციას ზერელედ თუ გადავავლებთ თვალს, შეიძლება ვიფიქროთ, რომ ჟანრების ერთფეროვნებას სულაც არ უნდა ვუჩიოდეთ, მაგრამ კინოკრიტიკოსების შეფასებები ოდნავ მკაცრია. თუმცა, ჯანსაღი კრიტიკა რომ აუცილებელია, ვფიქრობ, დამეთანხმებით.
რა გზას ადგას ქართული კინო, რომელი ფილმები ვერ უძლებენ კინოკრიტიკას, ამართლებს თუ არა საქართველოში კომერციაზე გათვლილი ფილმების გადაღება? ამ და სხვა საინტერესო თემებზე Ambebi.ge კინომცოდნე თეო ხატიაშვილს ესაუბრა.
- ფაქტია, რომ საქართველოში ბოლო დროს კინოწარმოება ასე თუ ისე აღორძინდა და, შეიძლება, იმაზე მეტი ფილმიც კი გადაიღეს, ვიდრე ჩვენ გვგონია. თუმცა ისინი ზოგ შემთხვევაში არანაირ სურათს არ ქმნიან, არ გვამახსოვრდება და არც კი გვსმენია რაიმე მათ შესახებ. ასეთი ღრმა კრიზისის ეტაპი კინოინდუსტრიაში არ დამდგარა 10 წლის წინ. ეს გაცილებით უფრო ადრე მოხდა, რასაც ობიექტური და სუბიექტური მიზეზები ჰქონდა.
ხშირად ვაწყდებით ცნობიერების კრიზისის პრობლემას. ძველი თაობის აღიარებული რეჟისორების შემოქმედებაში ვხედავთ, რომ ისინი ან ვერ გამოდიან საბჭოური კონტექსტიდან, ან გამოდიან და აქვთ მცდელობა, ფილმში თანამედროვე რეალობის აღბეჭვდისა, მაგრამ ეს ჩემთვის ხშირ შემთხვევაში არის ხოლმე უფრო კომფორმისტული, ვიდრე კრიტიკული დამოკიდებულების ჩვენების მცდელობა.
ბოლო დროს საქართველოში ერთგვარ მოდურ ტენდენციად იქცა მართლმადიდებლობა. ამ სიტყვის (მოდური) თქმის არ შემეშინდება. რელიგიურობის ასეთი აფიშირება უფრო ლოზუნგური და რიტორიკული ჩანს, ვიდრე სულიერ ასპექტებზე ორიენტირებული.
- კონკრეტულად რომელ რეჟისორს, ან ფილმს გულისხმობთ?
- ამის მაგალითად მახსენდება რეზო ჩხეიძის ფილმი "მაცხოვრის საფლავზე დანთებული სანთელი". ფილმი, რომელიც არის თანამედროვე საქართველოზე. თუმცა მასში რეალობისადმი კომფორმისტული დამოკიდებულება უფრო იგრძნობა, ვიდრე კრიტიკული. ეს ტენდენცია დღევანდელ რელობაშიც იგრძნობა. ისე ხდება, რომ ადამიანები გარკვეულ რელიგიურ რიტუალებში ჩაბმას გაუცნობიერებლად, ერთმანეთისადმი მიბაძვით იწყებენ. ძნელია ხელოვანმა დაფარო შენი შინაგანი განწყობა.
ზოგადად კინოპროდუქციის უმეტესობას ზედაპირულობა ახასიათებს. ჩემი აზრით, ეს პრობლემა ძალიან მნიშვნელოვანია. თითქოს ვერ მოხდა იმის გააზრება, რა შეიცვალა ჩვენში საბჭოთა კავშირის შემდეგ. ხელოვანები ოდნავ დაბნეულები არიან, თითქოს მათთვის ღირებულებითი ორიენტირები ჯერჯერობით ვერ გამოიკვეთა. საბჭოთა ეპოქაში თამამი რეჟისორები რეჟიმის წინააღმდეგ ილაშქრებდნენ ხოლმე. თუკი მაშინ ათეიზმისა და მულტინაციონალური ფსევდო იმპერიისადმი პროტესტი იგრძნობოდა შემოქმედებაში, ახლა, როდესაც ეს კონტურები ჩამოიშალა, უკვე ცოტა გაურკვეველი გახდა სულისკვეთება.
- განსხვავდება თუ არა ახალგაზრდა რეჟისორების ხედვა საბჭოთა პერიოდის თაობისგან?
- ახალგაზრდა რეჟისორებშიც ვერ ვხედავ მათ მკაფიო პოზიციას - რა აწუხებთ, რა ღირებულებების
მატარებლები არიან, თითქოს აღარ ვიცით, რა არის "მტრის ხატი" , რა არის ის ხელისშემშლელი ფაქტორი/ფაქტორები, რაც ჩვენს საზოგადოებას განვითარებისა და წინსვლისკენ წინაღობას უქმნის. ამიტომ მგონია, ისევ იმას ვებღაუჭებით, რასაც 20 წლის წინ მივიჩნევდით ინდივიდუალურობისა და ღირსეულობის მაჩვენებლად. თუმცა ფაქტია, რომ ზომიერების დაცვა ყველაფერში საჭიროა, რაც უფრო ებღაუჭები ფესვებს, მით უფრო გექაჩება უკან და წინსვლაში გიშლის ხელს.
- როგორ მიგაჩნიათ, ბოლო ათწლეულის რომელი ფილმები ვერ უძლებს კრიტიკას, და როგორ ფიქრობთ, რა არის მათი მთავარი ნაკლი?
- ასეთ ფილმებად მიმაჩნია რამდენიმე ფილმი. მაგალითად, სოსო ჯაჭვლიანის "მაიტა ნასოსი". აქ დაავიწყდათ, რას ნიშნავს მხატვრული ტექსტი. ეს არის ფსევდო-რეალობის ეკრანზე გადმოტანის მცდელობა. იმას, რაც არის "მაიტა ნასოსი," არაფერი აქვს საერთო კინოსთან. ეს არის ყოვლად უბადრუკი მდარე ანეკდოტების კრებული, რომლებიც, ვფიქრობ სვანებისთვის შეურაცხმყოფელი უფრო არის, ვიდრე საამაყო.
ასეთივე დაბალი ხარისხის და წყალწყალა ფილმებია "მამაჩემის გელფრენდი", "გული +", "ყველაფერი კარგად იქნება. " თავად რეჟისორები ამ ფილმებს კომერციულ მოგებაზე გათვლილ შემოქმედებად აფასებენ და თავის დროზე თავს იიმედებდნენ, რომ კინოგაქირავებიდან საკმაოდ კარგი შემოსავალი მიიღეს, მაგრამ რაც უნდა იყოს, კომერციაზე გათვლილი კინო არ ნიშნავს მდარე ხარისხს. თითქოს ამ ფილმების ავტორებს არაფერი აქვთ სათქმელი.
- თუმცა ბოლო პერიოდში ზოგიერთი ქართველი რეჟისორის ნამუშევარს საერთაშორისო აღიარებაც მოჰყვა...
- კი, ზოგიერთი ნამუშევარი დამაიმედებელია. მაგალითად, რუსუდან ჭყონიას "გაიღიმე", ნანა ექვთიმიშვილისა და სიმონ გროსის "გრძელი ნათელი დღეები", ლევან კოღუაშვილის " ბრმა პაემნები", ზაზა რუსაძის "ჩემი საბნის ნაკეცი" - ვერ ვიტყვი, რომ ყველა ფილმი ერთნაირად მომწონს, მაგრამ მათში არის სიახლის განცდა. ამ ფილმებს ერთი მსგავსება აერთიანებთ - აქამდე არსებული მყარი მითების რღევა, რომელშიც ჩვენ დღემდე ვცხოვრობთ. მაგალითად, ქართლის დედის მონუმენტური სახე, რომელიც რეალურად ფიქციაა, რუსუდან ჭყონიამ საკმაოდ კარგად ასახა თავის ფილმში, სადაც კონკურს "ქართლის დედა 2010-ში "ქართველი ქალბატონები" იღებენ მონაწილეობას. აქ ძლიერი ქართველი მამაკაცის იმიჯი დარღვეულია.
მასკულინური საზოგადოების, პატრიარქატის სისუსტე ჩანს ფილმში "გრძელი ნათელი დღეები," სადაც ქართველი მამაკაცის ძლიერების მითი გარკვეულწილად ირღვევა, აქ მამაკაცის ძლიერი მხარე მხოლოდ იარაღის ტრიალია, რასაც საბოლოოდ თაობები და თითქმის ქვეყანა შეეწირა. პრობლემატიკას რომ თავი დავანებოთ, აუცილებლად უნდა აღვნიშნო, რომ ყველა ეს ფილმი მაყურებელს კინოენაზე ელაპარაკება. რუსუდან ჭყონია კიჩურ ესთეტიკას ირჩევს, ლევან კოღუაშვილი ოდნავ განსხვავებულ, აბსტრაქტულ კინოენაზე გვესაუბრება, რაც ძალიან კარგია. ბოლო წლების კინოპროდუქციას თავისი ორიგინალური და სახასიათო სტილი აქვს, რაც არა ყურით მოთრეული და ზედაპირულია, არამედ მთავარი სათქმელის ზუსტად და გასაგებად გადმოცემას ემსახურება.
წყარო: ambebi.ge
თუმცა, ფაქტია, რომ ბოლო დროს კინოკრიტიკოსებისგან მოისმენთ მოსაზრებებს, რომ ქართული კინო გამოცოცხლდა და იმედის ნაპერწკალიც გაჩნდა. მოიმატა კინოპროდუქციის ჩამონათვალმაც. ბოლო ათწლეულის განმავლობაში შექმნილ კინო-პროდუქციას ზერელედ თუ გადავავლებთ თვალს, შეიძლება ვიფიქროთ, რომ ჟანრების ერთფეროვნებას სულაც არ უნდა ვუჩიოდეთ, მაგრამ კინოკრიტიკოსების შეფასებები ოდნავ მკაცრია. თუმცა, ჯანსაღი კრიტიკა რომ აუცილებელია, ვფიქრობ, დამეთანხმებით.
რა გზას ადგას ქართული კინო, რომელი ფილმები ვერ უძლებენ კინოკრიტიკას, ამართლებს თუ არა საქართველოში კომერციაზე გათვლილი ფილმების გადაღება? ამ და სხვა საინტერესო თემებზე Ambebi.ge კინომცოდნე თეო ხატიაშვილს ესაუბრა.
- ფაქტია, რომ საქართველოში ბოლო დროს კინოწარმოება ასე თუ ისე აღორძინდა და, შეიძლება, იმაზე მეტი ფილმიც კი გადაიღეს, ვიდრე ჩვენ გვგონია. თუმცა ისინი ზოგ შემთხვევაში არანაირ სურათს არ ქმნიან, არ გვამახსოვრდება და არც კი გვსმენია რაიმე მათ შესახებ. ასეთი ღრმა კრიზისის ეტაპი კინოინდუსტრიაში არ დამდგარა 10 წლის წინ. ეს გაცილებით უფრო ადრე მოხდა, რასაც ობიექტური და სუბიექტური მიზეზები ჰქონდა.
ხშირად ვაწყდებით ცნობიერების კრიზისის პრობლემას. ძველი თაობის აღიარებული რეჟისორების შემოქმედებაში ვხედავთ, რომ ისინი ან ვერ გამოდიან საბჭოური კონტექსტიდან, ან გამოდიან და აქვთ მცდელობა, ფილმში თანამედროვე რეალობის აღბეჭვდისა, მაგრამ ეს ჩემთვის ხშირ შემთხვევაში არის ხოლმე უფრო კომფორმისტული, ვიდრე კრიტიკული დამოკიდებულების ჩვენების მცდელობა.
ბოლო დროს საქართველოში ერთგვარ მოდურ ტენდენციად იქცა მართლმადიდებლობა. ამ სიტყვის (მოდური) თქმის არ შემეშინდება. რელიგიურობის ასეთი აფიშირება უფრო ლოზუნგური და რიტორიკული ჩანს, ვიდრე სულიერ ასპექტებზე ორიენტირებული.
- კონკრეტულად რომელ რეჟისორს, ან ფილმს გულისხმობთ?
- ამის მაგალითად მახსენდება რეზო ჩხეიძის ფილმი "მაცხოვრის საფლავზე დანთებული სანთელი". ფილმი, რომელიც არის თანამედროვე საქართველოზე. თუმცა მასში რეალობისადმი კომფორმისტული დამოკიდებულება უფრო იგრძნობა, ვიდრე კრიტიკული. ეს ტენდენცია დღევანდელ რელობაშიც იგრძნობა. ისე ხდება, რომ ადამიანები გარკვეულ რელიგიურ რიტუალებში ჩაბმას გაუცნობიერებლად, ერთმანეთისადმი მიბაძვით იწყებენ. ძნელია ხელოვანმა დაფარო შენი შინაგანი განწყობა.
ზოგადად კინოპროდუქციის უმეტესობას ზედაპირულობა ახასიათებს. ჩემი აზრით, ეს პრობლემა ძალიან მნიშვნელოვანია. თითქოს ვერ მოხდა იმის გააზრება, რა შეიცვალა ჩვენში საბჭოთა კავშირის შემდეგ. ხელოვანები ოდნავ დაბნეულები არიან, თითქოს მათთვის ღირებულებითი ორიენტირები ჯერჯერობით ვერ გამოიკვეთა. საბჭოთა ეპოქაში თამამი რეჟისორები რეჟიმის წინააღმდეგ ილაშქრებდნენ ხოლმე. თუკი მაშინ ათეიზმისა და მულტინაციონალური ფსევდო იმპერიისადმი პროტესტი იგრძნობოდა შემოქმედებაში, ახლა, როდესაც ეს კონტურები ჩამოიშალა, უკვე ცოტა გაურკვეველი გახდა სულისკვეთება.
- განსხვავდება თუ არა ახალგაზრდა რეჟისორების ხედვა საბჭოთა პერიოდის თაობისგან?
- ახალგაზრდა რეჟისორებშიც ვერ ვხედავ მათ მკაფიო პოზიციას - რა აწუხებთ, რა ღირებულებების
მატარებლები არიან, თითქოს აღარ ვიცით, რა არის "მტრის ხატი" , რა არის ის ხელისშემშლელი ფაქტორი/ფაქტორები, რაც ჩვენს საზოგადოებას განვითარებისა და წინსვლისკენ წინაღობას უქმნის. ამიტომ მგონია, ისევ იმას ვებღაუჭებით, რასაც 20 წლის წინ მივიჩნევდით ინდივიდუალურობისა და ღირსეულობის მაჩვენებლად. თუმცა ფაქტია, რომ ზომიერების დაცვა ყველაფერში საჭიროა, რაც უფრო ებღაუჭები ფესვებს, მით უფრო გექაჩება უკან და წინსვლაში გიშლის ხელს.
- როგორ მიგაჩნიათ, ბოლო ათწლეულის რომელი ფილმები ვერ უძლებს კრიტიკას, და როგორ ფიქრობთ, რა არის მათი მთავარი ნაკლი?
- ასეთ ფილმებად მიმაჩნია რამდენიმე ფილმი. მაგალითად, სოსო ჯაჭვლიანის "მაიტა ნასოსი". აქ დაავიწყდათ, რას ნიშნავს მხატვრული ტექსტი. ეს არის ფსევდო-რეალობის ეკრანზე გადმოტანის მცდელობა. იმას, რაც არის "მაიტა ნასოსი," არაფერი აქვს საერთო კინოსთან. ეს არის ყოვლად უბადრუკი მდარე ანეკდოტების კრებული, რომლებიც, ვფიქრობ სვანებისთვის შეურაცხმყოფელი უფრო არის, ვიდრე საამაყო.
ასეთივე დაბალი ხარისხის და წყალწყალა ფილმებია "მამაჩემის გელფრენდი", "გული +", "ყველაფერი კარგად იქნება. " თავად რეჟისორები ამ ფილმებს კომერციულ მოგებაზე გათვლილ შემოქმედებად აფასებენ და თავის დროზე თავს იიმედებდნენ, რომ კინოგაქირავებიდან საკმაოდ კარგი შემოსავალი მიიღეს, მაგრამ რაც უნდა იყოს, კომერციაზე გათვლილი კინო არ ნიშნავს მდარე ხარისხს. თითქოს ამ ფილმების ავტორებს არაფერი აქვთ სათქმელი.
- თუმცა ბოლო პერიოდში ზოგიერთი ქართველი რეჟისორის ნამუშევარს საერთაშორისო აღიარებაც მოჰყვა...
- კი, ზოგიერთი ნამუშევარი დამაიმედებელია. მაგალითად, რუსუდან ჭყონიას "გაიღიმე", ნანა ექვთიმიშვილისა და სიმონ გროსის "გრძელი ნათელი დღეები", ლევან კოღუაშვილის " ბრმა პაემნები", ზაზა რუსაძის "ჩემი საბნის ნაკეცი" - ვერ ვიტყვი, რომ ყველა ფილმი ერთნაირად მომწონს, მაგრამ მათში არის სიახლის განცდა. ამ ფილმებს ერთი მსგავსება აერთიანებთ - აქამდე არსებული მყარი მითების რღევა, რომელშიც ჩვენ დღემდე ვცხოვრობთ. მაგალითად, ქართლის დედის მონუმენტური სახე, რომელიც რეალურად ფიქციაა, რუსუდან ჭყონიამ საკმაოდ კარგად ასახა თავის ფილმში, სადაც კონკურს "ქართლის დედა 2010-ში "ქართველი ქალბატონები" იღებენ მონაწილეობას. აქ ძლიერი ქართველი მამაკაცის იმიჯი დარღვეულია.
მასკულინური საზოგადოების, პატრიარქატის სისუსტე ჩანს ფილმში "გრძელი ნათელი დღეები," სადაც ქართველი მამაკაცის ძლიერების მითი გარკვეულწილად ირღვევა, აქ მამაკაცის ძლიერი მხარე მხოლოდ იარაღის ტრიალია, რასაც საბოლოოდ თაობები და თითქმის ქვეყანა შეეწირა. პრობლემატიკას რომ თავი დავანებოთ, აუცილებლად უნდა აღვნიშნო, რომ ყველა ეს ფილმი მაყურებელს კინოენაზე ელაპარაკება. რუსუდან ჭყონია კიჩურ ესთეტიკას ირჩევს, ლევან კოღუაშვილი ოდნავ განსხვავებულ, აბსტრაქტულ კინოენაზე გვესაუბრება, რაც ძალიან კარგია. ბოლო წლების კინოპროდუქციას თავისი ორიგინალური და სახასიათო სტილი აქვს, რაც არა ყურით მოთრეული და ზედაპირულია, არამედ მთავარი სათქმელის ზუსტად და გასაგებად გადმოცემას ემსახურება.
წყარო: ambebi.ge
