ლუბა ელიაშვილის საუკეთესო მეგობრები

ჟურნალისტი და პოეტი ქალბატონი - ლუბა ელიაშვილი საყვარელ მწერლებზე, ნაწარმოებებსა და ლიტერატურულ გმირებზე საინტერესოდ გვესაუბრა.
წასაკითხი ლიტერატურის შერჩევისას, მისი რჩევები ნამდვილად გამოგადგებათ. რასაკვირველია, უპირველეს ყოვლისა, ქალბატონი ლუბას ჯანმრთელობის ამჟამინდელი მდგომარეობით დავინტერესდი.


- მაქსიმალურად ვცდილობ, კარგად ვიყო. არ ვიზარებ და სავარჯიშოდ ყოველდღე დავდივარ. მინდა, კედელ-კედელ არ დავხოხავდე. დღეს ჩემთვის მთავარი პრობლემა ფეხზე დგომისას წონასწორობის შენარჩუნება გახლავთ. უფლის მადლობელი ვარ, რომ გონება შემინარჩუნდა და შემიძლია, წაკითხულიდან აზრი ისევ გამოვიტანო, რაღაც თავადაც დავწერო... იყო პერიოდი, როცა მეგონა, ვეღარ წავიკითხავდი, რადგან ტექსტიდან აზრი ვერ გამომქონდა. ტრეპანაციის ოპერაციის შემდეგ, გარკვეული პერიოდის განმავლობაში, ნებისმიერი ადამიანი დაბნეულია და გონებას თანდათან იკრებს. ნაოპერაციევი ტვინის გამოფხიზლება იოლი არ არის. ოპერაციიდან პირველი 6 თვე ცოტათი მიჭირდა, მხედველობაც ნაწილობრივ დამიზიანდა. არადა, ჩემს შვილს სულ ამას ვასწავლიდი - წიგნი ისეთი მეგობარია, რომელიც სულ გვერდით გეყოლება. შეგიძლია, ყველგან წაიყვანო-მეთქი. მე ისეთი ამბავი დამემართა, რომ წიგნი არ წამომყვა... ახლა კითხვა ცოტათი მიჭირს. უმეტესწილად ვცდილობ, კომპიუტერის ეკრანზე წავიკითხო. აუდიოწიგნები შესანიშნავი რამ არის - უამრავი აუდიოწიგნი და ლექცია მოვისმინე. ამ პერიოდში, დისერტაციის ("რელიგია, ტრადიცია და კულტურა მედიაში") დაცვა შევძელი... ერთი შეხედვით, კომპიუტერის ეკრანი წიგნს ანაცვლებს, მაგრამ წიგნი მაინც სულ სხვა რამ არის - ვისაც კითხვა გვიყვარს, ვიცით, წიგნის სუნი როგორია; ქაღალდი ცოტა ხაოიანი უნდა იყოს... ჩემი ლექსების კრებული ასეთ, ცოტათი ყვითლად დაფერილ ქაღალდზეა დაბეჭდილი... პრიალაფურცლებიანი წიგნი მხოლოდ ძალიან მცირე ასაკის ბავშვს უნდა ჰქონდეს.

- თქვენი საუკეთესო მეგობარი რომელი ლიტერატურული ნაწარმოებია?
- სხვადასხვა ასაკში - სხვადასხვა წიგნი იყო ჩემი მეგობარი. ოთარ ჭილაძის ლექსებმა სიყვარული მასწავლა. დღეს ჩემს შალვას რომ ვუყვარვარ, ამ ლექსების დამსახურებაც არის: შალვას პოეზია კარგად ესმის. მას ოთარ ჭილაძის ლექსების კრებული - "სინათლის წელიწადი" ვაჩუქე. ვფიქრობ, ეჩვენება, რომ ეს ლექსები მე კი არ გავაცანი, არამედ თავადვე დავწერე და ჩვენს სიყვარულს მივუძღვენი. ამიტომ, რა გასაკვირია, რომ მალევე შევუყვარდი! იმ წიგნს რომ წაიკითხავ, შეუძლებელია, ისე არ შეგიყვარდეს, როგორც იქ არის აღწერილი... ასევე, ჩემს საყვარელ წიგნებს შორის არის - "გზაზე ერთი კაცი მიდიოდა"... ერთხელ ოჯახში უმძიმესი სიტუაცია მქონდა - ჩემს უსაყვარლეს ადამიანს სიმსივნის დიაგნოზი დაუსვეს. ჰოდა, მაშინ ოთარ ჩხეიძის მოთხრობების კრებული - "ჩემი სოფლის ეტიუდები" გადავშალე და მოთხრობას - "ზედაშე" წავაწყდი. მასში სიკვდილის პირას მყოფი კაცის ამბავია აღწერილი: ექიმებმა ხელი ჩაიქნიეს. ყველა ამბობდა, - ვერ გადარჩებაო. ავადმყოფი კი ამბობს: ამ ქვეყნიდან ისე ვერ წავალ, რომ ჩემი შარშან დაყენებული ზედაშე არ გავსინჯოო. აღწერილია, საწოლიდან გაჭირვებით როგორ დგება, მარნის კარს აღებს, თავის ზედაშეს გასინჯავს და გამოჯანმრთელდება! წიგნმა "მიპასუხა" და მივხვდი, რომ ჩემს ოჯახში შექმნილი რთული სიტუაცია მშვიდობიანად ჩაივლიდა. მკურნალობა დავიწყეთ და დღეს შედეგი სახეზეა: ის ადამიანი კარგად არის, ვინც მაშინ ძალიან შემაშინა...

- ბავშვობაში რომელი წიგნები გიყვარდათ?
- მარკ ტვენი ჩემი საყვარელი მწერალი იყო. "ჰეკლბერი ფინის
თავგადასავალში" ჩემთვის ერთ-ერთი საუკეთესო ეპიზოდია, როცა ფინალში ზანგს ციხიდან ათავისუფლებენ. ტომი და ჰეკი საამისოდ რაღაცებს იგონებენ, სინამდვილეში კი ჯიმი უკვე თავისუფალია... ძალიან სასაცილო და სასიამოვნო ეპიზოდია.

- დამოუკიდებლად პირველად რომელი წიგნი წაიკითხეთ?
- "მაუგლი", "ჩიპოლინო"... მაშინ ჯერ ისევ ნელა, დამარცვლით ვკითხულობდი. ალექსანდრე (შურა) ბანძელაძის მიერ გაფორმებული "მაუგლი" დღემდე მახსოვს - ულამაზესი იყო! მხატვრობა მაშინ შემიყვარდა, შემდეგ გამოფენებზე დავდიოდი... პირველი სერიოზული წიგნი, რომელიც დამოუკიდებლად, ერთ ღამეში წავიკითხე, ეტელ ლილიან ვოინიჩის "კრაზანა" იყო - ქვედა თაროზე გვედო და ადვილად მივწვდი. კრაზანას დახვრეტის ეპიზოდის გამო, უამრავი ცრემლი ვღვარე... მახსოვს, პადრე თავის ქადაგებაში ფაქტობრივად, აღსარებას რომ ამბობს. არაჩვეულებრივი წიგნია, ძალიან მიყვარდა!
ჩემს უფროს შვილზე, გიორგიზე ორსულად რომ ვიყავი, მეგობრებს ვუყვებოდი: შინ რაღაც უცნაური წიგნი ვიპოვე - კურდღლების შესახებ წერია, მე კი ისეთი დიდი სიამოვნებით ვკითხულობ, გეგონება, პატარა ბავშვი ვიყო-მეთქი. აღმოჩნდა, რომ ეს წიგნი მთელი მსოფლიოს ხალხს მოსწონს. ტოლკიენის შესანიშნავ ნაწარმოებს - "ბეჭ­დების მბრძანებელსა" და "ჰობიტს" ვგულისხმობ. მათ კურდღლებს ვეძახდი - ეს 30 წლის წინ იყო... ის ასაკი მენატრება, როცა "სამ მუშკეტერს" ვკითხულობდი და მიხაროდა. შემდეგ ჩემთვის დიდი ხსნა და აღმოჩენა იყო, როცა გრიგოლ ჩხარტიშვილმა (ბორის აკუნინი) წერა დაიწყო. მისი წიგნების გაცნობის შემდეგ მივხვდი, რომ ისევ იწერება დეტექტივები, რომელთა წაკითხვაც გატაცებით შეგიძლია. თან, ძალიან კარგი ენით წერდა. მათ თითქმის ისე­თივე სიამოვნებით ვკითხულობდი, როგორითაც - თომას მანის შემოქმედებას. ბორის აკუნინმა ბოლოს "შევარდენი და მერცხალი" დაწერა, რომელიც მართლაც, არაჩვეულებრივი წიგნია!

- თქვენს მსოფლმხედველობაზე მნიშვნელოვანი გავლენა რომელმა ნაწარმოებმა მოახდინა?
- ჩემთვის ჯეკ კერუაკის ავტობიოგრაფიული რომანი - "გზაზე" დიდი აღმოჩენა გახლდათ! მიმახვედრა, რომ მართალი იყო ჩემი თვალსაზრისი, როდესაც ადამიანებს მეგობრებად მათი სტატუსის მიხედვით კი არ ვირჩევდი, არამედ იმით, თუ რამდენად საინტერესო იყო მათთან ურთიერთობა. ასევე, მნიშვნელოვანი წიგნი გახლდათ "247 გრადუსი ფარენჰეიტით", რომელმაც დამაფიქრა: არის თუ არა სამყარო ისე მოწყობილი, როგორც უნდა იყოს. კურტ ვონეგუტის "კატის სარწეველაც" იმ წიგნებს შორის არის, რომელმაც მსოფლმხედველობა მნიშვნელოვნად შემიცვალა. ვონეგუტი ჩემი საყვარელი მწერალი იყო და გამიხარდა, რომ "კატის სარწეველა" ზაზა ჭილაძემ თარგმნა. ეს არაჩვეულებრივი წიგნია! კურტ ვონეგუტი საოცარი ადამიანია, მთელი სამყაროს მიმართ თავისი უზარმაზარი სიყვარულით. ერთ-ერთ ვრცელ ინტერვიუში ეს სიცოცხლეზე შეყვარებული კაცი ამბობს: სიმართლე გითხრათ, სიყვარული რა არის, არ ვიციო და მერე განმარტავს, - მაგალითად, ძაღლების და ადამიანების მიმართ ჩემს სიყვარულს ვერ ვასხვავებ, ორივე ერთნაირად მიყვარს. ადამიანებთან კარგი დამოკიდებულება მაქვს - ზოგთან ცოტა ხანს, ზოგთან - დიდხანს, ზოგთან - მთელი ცხოვრება. როცა ახალგაზრდა წყვილები ჩხუბობენ, ძირითადად, მოჩხუბარი ასე ამბობს, - მე ხომ ამას შენთვის გეუბნები, რადგან მიყვარხარო. ასეთ დროს შეგიძლია, უპასუხო: ძვირფასო, მირჩევნია, უფრო ნაკლებად გიყვარდე და ცოტა უკეთესად მექცეოდე. ადამიანებთან ურთიერთობაში მთავარი კარგი მოპყრობააო... "კატის სარწეველას" რაც შეეხება: მასში აღწერილია, თუ როგორ შეიძლება, უგუნურმა ადამიანებმა უზარმაზარი მეცნიერული გამოგონებები მომაკვდინებელ იარაღად და სამყაროსთვის საშინელ საფრთხედ აქციონ; ადამიანები გამოსავალს როგორ პოულობენ... ეს წიგნი ბრძნული აზრებითაა სავსე. სამყაროს გადაკეთება როგორი კეთილი მიზნითაც უნდა გინდოდეს, საბოლოო ჯამში, აღმოაჩენ, რომ ვინც ეს სამყარო შექმნა, მასზე უკეთესს ვერ შექმნი...

- წიგნები როგორ შეგიყვარდათ?
- ეს ძალიან სასაცილო ამბავია: ჩემი მშობლები სულ სამსახურში იყვნენ, მე კი ეზოში თამაში დიდად არ მიყვარდა, რადგან ცოტა არ იყოს, მოუხერხებელი ბავშვი გახლდით. მაგალითად - "წრეში ბურთის" თამაში წარმატებით არასოდეს გამომდიოდა. ბურთს "ჩაჭრის" პირველივე მცდელობისას მირტყამდნენ. "არჩევანი-არადანის" დროს ყველაზე ბოლოს მირჩევდნენ, რადგან იცოდნენ, თამაშს ჩავაფლავებდი. მოკლედ, აქტიური ვერ ვიყავი და სახლში ყოფნა მერჩივნა. რა უნდა მეკეთებინა? ჰოდა, შინ წიგნების თარო აღმოვაჩინე და ქვედა თაროზე რაც ელაგა, იმას ვკითხულობდი. ძალიან მცირე ასაკში, მარქსის "კაპიტალი" წავიკითხე, რომლიდანაც რასაკვირველია, ვერაფერი გავიგე. სამაგიეროდ, კითხვას ხომ ვსწავლობდი? მაგალითად, მაღაზიის წარწერას რომ წავიკითხავდი და ამის გამო, მშობლები შემაქებდნენ, მიხაროდა. ახლაც, ჩემი ფიზიოთერაპევტები და მეთოდისტები რომ მავარჯიშებენ, ყველას ვაფრთხილებ: ჩემთან ურთიერთობის ფორმა არის შექება და არა - სასჯელი-მეთქი. სასჯელი ჩემზე არ მოქმედებს, პირიქით - უფრო გავჯიუტდები და ცუდად გავაკეთებ. თუ შემაქებთ, მთებს გადავდგამ. კარგი სიტყვა მითხარი და იმდენს ვიმუშავებ, ცხვირით მიწას მოვხნავ, არაფერი დამეზარება. წიგნების ამბავიც ასე იყო - მშობლებს მოსწონდათ, რომ კითხვა კარგად ვიცოდი... მერე აღმოვაჩინე, რომ წიგნებში უამრავი საინტერესო ამბავია მოთხრობილი. ეს მთელი სამყაროა! თოჯინების "ნანაობა" არასოდეს მიყვარდა. როცა ნათესავი ბავშვები მსტუმრობდნენ, წაკითხული ამბების მიხედვით, სპექტაკლებს ვდგამდი... თან, ვიცოდი, რომ მამას კითხვა ძალიან უყვარდა და სულ მინდოდა, მასავით ჭკვიანი ვყოფილიყავი. მცირე ასაკის გახლდით, როცა ბერძნულ მითებს მიკითხავდა... მოგვიანებით, ჰერმან მელვილის შემოქმედებამ გამიტაცა. მამა მიმალავდა - ძალიან გადაირიე, ეს კი კარგი ამბავი არ არისო. ვეშაპებზე ნადირობის, ძლიერთან შერკინების ადამიანური ჟინის ამსახველი ეპიზოდები მიზიდავდა. პატარა ბიჭის - გემის კოკის უცნაური ლოცვა დღემდე მახსოვს...

- სამაგალითო ლიტერატურული პერსონაჟები გყავთ?
- როცა ადამიანი ვაჟას შემოქმედებას კითხულობ, ხვდები, რომ ყველა პერსონაჟი სამაგალითოა - მინდია, ჯოყოლა... სელინჯერის შემოქმედებას რომ გავეცანი, ჰოლდენ კოლფილდზე გადავირიე! გლასების ოჯახის წევრები ჩემი მეგობრები იყვნენ. სელინჯერის გმირები ძალიან მგავდნენ: ჩემსავით ადგილს ვერ პოულობდნენ, დაბნეულები იყვნენ... ამას წინათ, ჩემმა შვილმა თავისი საყვარელი მულტფილმი - "ღობის გადაღმა" მაჩვენა - ორი დაბნეული ბავშვი წინ და უკან დადის, გზას ვერ იგნებს... მულტფილმის პერსონაჟის შესახებ შვილს ვკითხე, - ამ ამბავს ასე რატომ განიცდის-მეთქი? - თინეიჯერია და იმიტომო, - მიპასუხა. მივხვდი: სელინჯერის გმირებივით, მაშინ მეც თინეიჯერი ვიყავი და ზუსტად იგივე დარდები მქონდა, რაც მათ... ისინი თავის კანში ვერ ეტეოდნენ, სხეული ჯერ მორგებული ვერ ჰქონდათ, ძიებაში იყვნენ - არ იცოდნენ, რა უნდოდათ.

- ლიტერატურული ნაწარმოებების ეკრანიზაციები მოგწონთ?
- ზოგჯერ კარგი ფილმი გამოდის, ზოგჯერ - არა. მაგალითად, მიუხედავად იმისა, რომ ბევრი იწუნებს, მე "დათა თუთაშხიას" ეკრანიზაცია მომწონს. საერთოდ, ძალიან მიყვარს ისეთი წიგნი, რომელიც ფილმს ჰგავს. ლევან გოთუას არაჩვეულებრივი წიგნის - "გმირთა ვარამის" კითხვისას, წაკითხულს კადრებად ვხედავ. ამ ნაწარმოების მიხედვით, ფილმს დიდი სიამოვნებით გადავიღებდი. ის ეკრანიზაციისთვის არის დაწერილი! დოკუმენტური ფილმის რეჟისურის მეორადი ფაკულტეტი დავამთავრე. თავის დროზე მინდოდა, ოთარ ჭილაძის "გზაზე ერთი კაცი მიდიოდა" გადამეღო. იმ გმირზე ვგიჟდები, ზღვიდან მანძილს რომ ზომავს და დარბის, თოკი აქვს დახვეული...

- წიგნების კითხვა თქვენს შვილებსაც უყვართ?
- შურა ბანძელაძის გაფორმებული "მაუგლიდან" და კიპლინგის ნაწარმოებებიდან ვისწავლე, რომ ადამიანები და ცხოველები ერთი სისხლისანი ვართ, რაც ძალიან მნიშვნელოვანია. ვცდილობდი, ეს შვილებისთვისაც მესწავლებინა... წიგნებს დიდად არ კითხულობენ. ჩემი გოგონა - ელენე რუსულად ლაპარაკობს ხოლმე. ალბათ იმიტომ, რომ რუსულ მულტფილმებს უყურებდა. ვეუბნები, - გოგო, ისედაც ლუბა მქვია, თან - ამ ოკუპირებულ ქვეყანაში ენას რომ წაიგდებ და რუსულად მელაპარაკები, რა წესია? თავი დამანებე-მეთქი... რუსულად ნათარგმნი წიგნები ვუყიდე, მათ შორის - "ჰარი პოტერიც". ვიფიქრე, იქნებ ბავშვმა კითხვა შეიყვაროს-მეთქი (შინ ქართული წიგნიც ბევრი გვაქვს). არც ერთი არ წაიკითხა. შემდეგ სკოლაში ინგლისური წიგნები მოუტანეს, მათ შორის - ჯეკ ლონდონის "წინაპართა ძახილი". დავინახე, ერთი ამოსუნთქვით წაიკითხა. წინათ წიგნის რამდენიმე გვერდს ჩემი ხათრით კითხულობდა, ჯეკ ლონდონის ამ ნაწარმოების შემდეგ კი კითხვა შეიყვარა. ახლა Yოუნგ შამურაი-ს კითხულობს. იაპონია ძალიან მოსწონს. ამ ქვეყნის შესახებ უკვე ჩემზე მეტი იცის და მიყვება ხოლმე... ამას წინათ, თანაკლასელს უთქვამს, - ეგ ბიჭების წიგნია, რატომ კითხულობო? მახსოვს, ადრე მელვილის შემოქმედების შესახებ მეც მითხრეს, - ნუ კითხულობ, ბიჭების წიგნიაო! მაგალითად, "გოგონების" წიგნი - "ჯეინ ეარი" ნამდვილად არ მომწონდა. შეყვარებულ მოახლეებზე, სიყვარულზე, ტანჯვაზე დაწერილი ნაწარმოებები არ მიზიდავდა. თავგადასავლები, მოგზაურობა, ახლის აღმოჩენა, გაბედული ადამიანები მიყვარდა. მომწონდა მეკობრეების შესახებ დაწერილი წიგნები. მაგალითად - "განძის კუნძული"...

- "გზის" მკითხველებს რის წაკითხვას ურჩევთ?
- ალბათ, კითხვა ყველამ მშობლიური ლიტერატურიდან უნდა დაიწყოს, რადგან ცოდნა ფესვებიდან უნდა წამოიღო, მერე გაიზრდება ხესავით... სკოლის სასწავლო პროგრამაში ბევრი ქართული ლიტერატურული ნაწარმოები შეიტანეს. მაგალითად, ვაჟა-ფშაველას შემოქმედებას ადრეც ასწავლიდნენ, მაგრამ ასეთი დიდი რაოდენობით - არა. ალბათ, ასეც უნდა იყოს... ახალ თაობას სელინჯერის შემოქმედების გაცნობას ვუჩევ, რადგან დღევანდელ ახალგაზრდობასაც ის პრობლემები აქვს, რაც მაშინდელ ამერიკელ თინეიჯერებს ჰქონდათ. თუკი მკითხველებს ჩემი რჩევა დააინტერესებთ, ერიკ ემანუელ შმიტის "ოსკარი და ვარდისფერი ქალბატონის" წაკითხვასაც ვურჩევ. ეს ნაწარმოები იმის შესახებ არის, თუ სად უნდა მიაგნო სიცოცხლეს, რომელიც ყველაზე ძვირფასია მათ შორის, რაც უფალმა გვიბოძა.
წყარო: gzapress.ge