როგორ იქმნებოდა შედევრი - "აკაკის აკვანი" - დაუვიწყარი წარსული!

სიცოცხლეშივე აღიარეს, განადიდეს, "საქართველოს ბულბულს" ეძახდნენ აკაკი წარეთელს. ქართული კინოდოკუმენტალისტიკის ისტორიაც მასზე გადაღებული დოკუმენტური ფილმით იწყება: "აკაკის მოგზაურობა რაჭა-ლეჩხუმში" 1912 წელს, სრულიად ახალგაზრდა ოპერატორმა ვასილ ამაშუკელმა გადაიღო. მალევე გამოიცა ამ მოგზაურობის ამსახველი, მხატვარ კოტე ქავთარაძის უნიკალური ფოტოალბომი, რომელსაც "ვეფხისტყაოსანივით", მზითევში ატანდნენ ქალიშვილებს შეძლებული ოჯახები. 1948 წელს, "ჩემი თავგადასავალისა" და "გამზრდელის" მიხედვით, ცნობილმა რეჟისორმა კონსტანტინე პიპინაშვილმა გადაიღო მხატვრული ფილმი - "აკაკის აკვანი". საიუბილეოა 2015 წელი - მგოსნის დაბადებიდან 175, გარდაცვალებიდან კი 100 წელი შესრულდა. სკოლები, ბიბლიოთეკები, მოსწავლე ახალგაზრდობის სასახლე, აკაკის მშობლიური მხარე ერთმანეთს ეცილებოდნენ, სტუმრად ჰყოლოდათ "აკაკის აკვანის" პატარა აკაკის როლის შემსრულებელი, რესპუბლიკის დამსახურებული არტისტი, მომღერალი და ჟურნალისტი ომარ ჩიტაია და ნაზიბროლა - საქართველოს სახალხო არტისტი, ლეილა აბაშიძე. მათ ჩემთან საუბრის დროსაც კიდევ ერთხელ სიამოვნებით გაიხსენეს წარსული, ფილმში დაკავებული ლეგენდარული მსახიობები და კადრს მიღმა დარჩენილი ამბები... ომარ ჩიტაია: - ძალიან უყვარდა ხალხს აკაკი, ამიტომაც შეიყვარეს მასზე გადაღებული ფილმის კინოგმირებიც. ჩემი ერთგვარი მოწამებრივი სიცოცხლეც ამ ერთადერთმა კინოროლმა განაპირობა - ყოველთვის ვცდილობდი, ისე მეცხოვრა, ჩრდილი არ მიმეყენებინა აკაკის უკვდავი სულისთვის. საზოგადოებამ გულწრფელად დაიჯერა, რომ აკაკი აუცილებლად ასეთი უნდა ყოფილიყო ბავშვობაში და სხვა უფლება არც მქონდა. ისე, უცნაურად, შემთხვევით კი მოვხვდი ამ ფილმში: მანამდე ერთი ჩვეულებრივი, ცელქი ბავშვი ვიყავი და სულ მენატრებოდა გეოლოგიურ ექსპედიციებში მყოფი მამა - ტროფიმე ჩიტაია. მღვდელმა დაარქვა ასე და ბერძნულად, "ძლევამოსილს" ნიშნავს. სხვათა შორის, სტალინური პრემიის ლაურეატი გახლდათ და ლოპოტისა და სვანეთის მარმარილოების აღმოჩენისთვის ოქროს საათიც მიიღო საჩუქრად სტალინისგან. თუ შინ იყო, სად აღარ დამატარებდა. ერთ დღეს, მუშთაიდის ბაღში წამიყვანა სასეირნოდ. კინოსტუდიის წინ ვიღაც კაცი დაჟინებით მოგვაცქერდა. მერე მამას სთხოვა, მცირე ხნით გამომყევითო. ეზოში რომ შევედით, აყვირდა: "ხალხო, გამოიხედეთ, პატარა აკაკი მოვიდა, თავისი ფეხით მოვიდა!" უამრავი ადამიანი მოაწყდა ფანჯრებს. ატყდა ერთი ამბავი, მეხვევიან, მკოცნიან, - მართლა აკაკიაო, გაიძახიან. მე ვბრაზობ: - აკაკი კი არა, ომარი მქვია-მეთქი. აბა, რა ვიცოდი, თურმე "აკაკის აკვანს" იღებენ, პატარა აკაკის როლზე 300-ზე მეტი ბავშვი გასინჯეს... უცნობი მამაკაცი ფილმის მეორე რეჟისორი, გიორგი ლაფერაშვილი აღმოჩნდა. სთხოვა მამას, - ბავშვი ხვალ აუცილებლად მოიყვანეთ, მთავარ რეჟისორს, კონსტანტინე პიპინაშვილს ვაჩვენოთო. ხანგრძლივი ოჯახური თათბირის შემდეგ გადაწყდა, წავსულიყავით კინოსტუდიაში. ამხედ-დამხედა რეჟისორმა და, - აბა, ერთი, გააბრაზეთო! - ბრძანა. მე მართლა გავბრაზდი, - ნეტავ, რა უნდათ ჩემგან-მეთქი? - და წარბები შევიჭმუხნე. ზოგმა ტაში დასცხო, მოწონების ნიშნად, ზოგმა გულიანად გაიცინა, ფოტოაპარატმაც გაიჩხაკუნა და ჩემი ბრაზიანი, განაწყენებული სახეც დაფიქსირდა. - მშვენიერია, - დაასკვნა რეჟისორმა, ოღონდ, მორცხვი ჩანს და უნდა გავათამამოთო და დაიწყო ჩემი გათამამების პროცესი, რომელშიც თვით ნატო ვაჩნაძე, სასახლის მოურავის როლის შემსრულებელი კოტე დაუშვილი და სპარტაკ ბაღაშვილიც ჩააბეს. ბოლოს ისე გავთამამდი, ერთი-ორი ეპიზოდის გარდა, დუბლის გადაღებაც არ დაგვჭირვებია. ძალიან გამიმართლა, ერთადერთ ფილმში ვითამაშე, მაგრამ კინოვარსკვლავების გვერდით მომიწია ყოფნამ. წარმოიდგინეთ, სპარტაკ ბაღაშვილი მხრებზე შესმულს დამატარებდა, ჩემთვის ტკბილეული მოჰქონდა; ძიძასთან ურთიერთობა რომ გამადვილებოდა, ნატო ვაჩნაძესთან წელიწად-ნახევარი ვიცხოვრე, როგორც მისმა საკუთარმა, მეოთხე შვილმა. რუსული სკოლის გამო, ამარჩიკას, ამარიკოს მეძახდა. ლეილა აბაშიძე, მედეა ჯაფარიძე, თამარ ციციშვილი - მთელი სამსახიობო ელიტა გულში მიხუტებდა და მართლა თავადიშვილივით მექცეოდა. უსაზღვრო პოპულარობის გამო "აკაკის აკვანი" თვეობით არ ჩამოდიოდა კინოთეატრების ეკრანებიდან. ავტორებს ურჩევდნენ, გადაეღოთ მეორე სერიაც, აკაკის პეტერბურგში სწავლისა და საზოგადოებრივი მოღვაწეობის შესახებ. ფილმი პირადად ნახეს სტალინმა და ბერიამ. გადაწყდა, მისი სტალინურ პრემიაზე წარდგენაც. სამწუხაროდ, სუბიექტურ-ობიექტური მიზეზების გამო, მეორე სერიის გადაღება ვეღარ მოხერხდა. ლეილა აბაშიძე: - სულ ვიქნები კონსტანტინე პიპინაშვილის მადლიერი, რადგან პირველად მან მაზიარა კინოს - 9 წლის ვიყავი, კატოს როლი რომ მათამაშა "ქაჯანაში". რაც შეეხება "აკაკის აკვანს", მან წარუშლელი კვალი დატოვა ქართული კინოს ისტორიაში. გარდა მხატვრული ღირებულებისა, ეკრანზე დაგვიტოვა იმ დროის უნიჭიერეს მსახიობთა მთელი გალერეა. ფილმის მთავარი მონაპოვარი მაინც აკაკი წერეთლის პორტრეტის შექმნა იყო. უდიდესი წარმატება მოუტანა ფილმს პატარა აკაკის აღმოჩენამ. მახსოვს პირველი შთაბეჭდილება: ჩემ წინ იდგა ექვსიოდე წლის ბიჭუნა მკვირცხლი გამოხედვით, აკაკისეული ხუჭუჭა თმით, ვეებერთელა, მეტყველი შავი თვალებითა და თავადიშვილური მიხრა-მოხრით. უნდა გენახათ, როგორ ურთიერთობდა, როგორი მომხიბვლელი შინაგანი ენერგია ჰქონდა, როგორ იქცეოდა ამ ბუმბერაზ მსახიობებთან, როგორი პარტნიორი იყო! დიდი გამოცდილების მქონე მსახიობივით ისე შემოგხედავდა, იფიქრებდი, ჩემ მიღმა აზრს კითხულობსო. გულდასაწყვეტია, რომ ქართულ კინოს ამ ერთი როლით შემორჩა, მაგრამ ის ნამდვილ ვუნდერკინდად, ბედნიერ ვარსკვლავზე დაბადებულ პოპულარულ კაცად იქცა, რადგან აკაკის ბავშვობას უკვდავება მიანიჭა და თავისებური ძეგლი დაუდგა. ომარ ჩიტაია: - ბევრი უხერხული მომენტი კი შეუქმნა ჩემმა პოპულარობამ ოჯახს. პრობლემად მექცა ქუჩაში გასვლა - შემომარტყამდა ხალხი წრეს, მეფერებოდნენ, სურათებს მიღებდნენ, მისვამდნენ შეკითხვებს. ზოგჯერ ტრანსპორტის მოძრაობაც იკეტებოდა. რამდენიმე დღითაც "მოვუტაცებივარ" მოქეიფე ძიებს. დამსვამდნენ სუფრის თავში და ზეპირად ვყვებოდი "გამზრდელს". წუხდა დედაჩემი, თურმე ძილშიც ხშირად ვყვებოდი აკაკის პოემას. ისე, არც საჩუქრები მაკლდა. წამიყვანდა რომელიმე თაყვანისმცემელი პლეხანოვზე უნივერმაღში და მიყიდდა ჩემს საყვარელ სათამაშო კონსტრუქტორებს. ხელფასიც მქონდა, თვეში 5 ათასი მანეთი, ჰონორარები და ობლიგაციებიც გვეძლეოდა. ფილმის გადაღება რომ მორჩა, უკვე 100 ათასის მფლობელი ვიყავი. ხუმრობა ხომ არ იყო, ამ ფულით მაშინ ხუთი მანქანის ყიდვა შეიძლებოდა. ფილმის გადაღებისას, ჯერ კიდევ იყვნენ შემორჩენილნი აკაკის თანამედროვენი. ბუნებრივია, ისინი მცირედ სიყალბესაც არ გვაპატიებდნენ. როცა იუბილარი აკაკის როლზე მიხეილ ყვარელაშვილი შეარჩია, რეჟისორმა გადაწყვიტა, იგი აკაკის მოურავის მეუღლის, აბდუშელიშვილის ქალისთვის ეჩვენებინა. 90 წლამდე მიღწეულმა ქალბატონმა ყვარელაშვილი რომ დაინახა, გული წაუვიდა. დიდი ძალისხმევა დასჭირდა რეჟისორს, დაერწმუნებინა, რომ ის ნამდვილი აკაკი კი არა, მისი როლის შემსრულებელი მსახიობი იყო. ლეილა აბაშიძე: - პატარა მსახიობი, მალე მომღერლადაც მოგვევლინა. ომარი ბავშვობიდან მღეროდა, კარგი დისკანტი ჰქონდა. რადიოკომიტეტში, მის თანატოლ ლიანა მელაძესთან ერთად, დუეტი ჩააწერინეს და ყოველ დილით, სახელმწიფო ჰიმნის შემდეგ, მათ მიერ ბრწყინვალედ შესრულებული "ვარდს გაეფურჩქნა კოკორი" ჟღერდა რადიოში. გავიდა წლები. მას ხან საკონცერტო დარბაზებში ვხვდები უჩვეულოდ ნიჭიერი კომპოზიტორისა და არაჩვეულებრივი ადამიანის, მამია ხატელიშვილის კვარტეტ "ფიროსმანთან" ერთად, ხანაც - "გორდელას" შემადგენლობაში. მის ჟურნალისტურ ნარკვევებსაც ვისმენდი, ვუცქერდი და ვკითხულობდი. მეამაყებოდა, - ეს ხომ ჩვენი პატარა აკაკია-მეთქი! დღემდეც ასე რჩება. ვფიქრობ, ერისთვის, საზოგადოებისთვისაც ის აკაკია, პატარა, საყვარელი, ულამაზესი აკაკი! ომარ ჩიტაია: - ჯანსუღ კახიძის მიწვევით, ოპერის დასის ხელმძღვანელიც ვიყავი ორი წლის განმავლობაში. "ფიროსმანის" პარალელურად, "გორდელაშიც" ვმღეროდი. ამერიკაშიც მათთან ერთად წავედი პირველად. 80 ქალაქი მოვიარეთ. პროგრამის ბოლო ნომრად "ჩაკრულოს" ვასრულებდით. "ნიუ-იორკ ტაიმსი" წერდა: "სად იყავი აქამდე, ამერიკა, რომ დღემდე არ მოგისმენია და გინახავს ეს საოცრება!" "ვაშინგტონ პოსტის" ჟურნალისტი კი ამბობდა: "მე არ ვიცი, სად მდებარეობს საქართველო, მაგრამ დედამიწა ბედნიერია, რომ ასეთი ქვეყანა არსებობს". მარტო ის ფაქტი რად ღირს, რომ 1985 წელს, ატლანტაში ერთთვიანი საგასტროლო ტურნეს დროს, აშშ-ის პრეზიდენტმა ჯიმი კარტერმა ვოკალური კვარტეტი "ფიროსმანის" ყველა წევრი ჯორჯიის შტატის ანუ ფაქტობრივად, ამერიკის მოქალაქის წოდებით დაგვაჯილდოვა. მაგრამ, მე ერთი პატარა, იმერული ქალაქის, საჩხერის საპატიო მოქალაქის წოდება უფრო დიდი სიხარულით მავსებს, როგორც უფრო ლოგიკური და მშობლიური ჯილდო, 2010 წელს "აკაკი წერეთლის ცხოვრება-შემოქმედების პოპულარიზაციაში უდიდესი ღვაწლის გამო" რომ მომანიჭეს და ამით საჩხერლებმა აკაკისაც უსაზღვროდ დიდი პატივი მიაგეს და მეც. ამიტომ ნუღარ გაიკვირვებთ, თუ დღემდე სიზმრად ვხედავ "მამას" - მსახიობ ალიოშა აფხაიძეს ანუ როსტომ წერეთელს, მართლა მამასავით რომ მექცეოდა და ძალიან გვიყვარდა ერთმანეთი და იმ სახლს, სადაც პატარა აკაკი დაიბადა; მესიზმრება "დედა" - ულამაზესი თამარ ციციშვილი, მედიდური, არისტოკრატი ქალბატონი, რომელთან ურთიერთობაც ამ თვისებების გამო მიჭირდა, თუმცა ფილმს ასე სჭირდებოდა; მესიზმრება ის პატარა ქოხი სავანეში, სადაც პატარა აკაკი გაიზარდა, და "მამობილი" - რეჟისორი კოტე მიქაბერიძე, რომელიც ნამდვილი შვილებივით გვექცეოდა მე და ამბაკოს; მესიზმრება ჩემი უსათნოესი "ძიძა" - ულამაზესი ნატო ვაჩნაძე, რომელიც მომენტალურად ისე ბუნებრივად გარდაიქმნებოდა სოფლის დედაკაცად, გაოცებას ვერ დამალავდი და უბრალოებით მარტო სესილია თაყაიშვილს თუ შევადარებდი. ზოგჯერ ვეჭვობ - მართლა მესიზმრება თუ გონება ჩემი ვერ ელევა იმ ბედნიერ დროს, იმ ადგილებს, სადაც ასე პატარას, ამდენი სიხარული მარგუნა ბედმა. P.s. ვუსმენდი ბატონ ომარს და ერთმა აზრმა გამიელვა: რა იქნება, თუ ეროვნული კინოცენტრი გაითვალისწინებს და კინოსტუდიის ეზოში ვარსკვლავებს გაუხსნის იმ პატარა გოგო-ბიჭებს, მართლა ვარსკვლავებად რომ შერჩნენ კინოეკრანს და ომარ ჩიტაიასთან ერთად, მიხო ბორაშვილი და ნანი ჩიქვინიძე გამახსენდნენ რეზო ჩხეიძისა და თენგიზ აბულაძის "მაგდანას ლურჯასა" და "სხვის შვილებში" თამაშით რომ სამუდამოდ დაიპყრეს მაყურებლის გულები. ბედნიერი ადამიანი ვიქნები, თუ ჩემი იდეა მოეწონებათ და კიდევ ბევრ ადამიანს დაუბრუნებს არა მარტო ბავშვობის დროინდელ სიხარულს, არამედ მომავალ თაობასაც საამაყოდ დაუტოვებს ამ კეთილი საქმით მოგვრილ ნამდვილ სიამოვნებას!..
წყარო: gzapress.ge