მეცნიერებმა დიდი აფეთქების შემდეგ ყველაზე მაღალი ტემპერატურა შექმნეს
3 036 ნახვა
მეცნიერებმა რეკორდი მოხსნეს და გასაოცრად მაღალი ტემპერატურა მიიღეს, ყველაზე მაღალი, რაც კი ოდესმე ყოფილა დედამიწაზე – 4 ტრილიონი გრადუსი ცელსიუსით. გინესის რეკორდების წიგნის წარმომადგენლებმა ეს მოვლენა უკვე დააფიქსირეს. მაჩვენებელი 250 000-ჯერ აღემატება მზის ცენტრის ტემპერატურას და მასზე მაღალი მხოლოდ დიდი აფეთქებიდან უმოკლეს პერიოდში არსებობდა.
ექსპერიმენტი ნიუ-იორკის ბრუკჰეივენის ეროვნულ ლაბორატორიაში ჩატარდა და გამოყენებულ იქნა ნაწილაკების გიგანტური ამაჩქარებელი. მიღებული ზემხურვალე აფეთქებების შედეგად წამის მემილიარდედში რეკორდული ტემპერატურა დაფიქსირდა. ამ ექსპერიმენტების მიზანია, ნათელი მოჰფინოს სამყაროს შექმნის საკითხს, რომელსაც ადგილი ჰქონდა 13-14 მილიარდი წლის წინ.
4 ტრილიონ გრადუს ტემპერატურაზე ჩვეულებრივი მატერია იშლება და გარდაიქმნება ერთგვარ სუბატომურ სუპად, სწორედ ისეთად, როგორიც სამყაროს შექმნის შემდეგ მიკროწამებში არსებობდა.
ექსპერიმენტში რელავისტური მძიმე იონების კოლაიდერში ოქროს იონები (ანუ ოქროს ელექტრულად დამუხტული ატომები) ერთმანეთს შეაჯახეს თითქმის სინათლის სიჩქარით. კოლაიდერის სიგრძე 3.8 კმ-ია და ფუნთუშას ფორმა აქვს. ის 3.6 მეტრის სიღრმეზე მდებარეობს ნიუ-იორკის შტატში, აპტონის დასახლებაში.
უკიდურესად ცხელი მატერიის ტემპერატურის გაზომვას მეცნიერები ახდენდნენ იმ სინათლის შეფერილობის მიხედვით, რომელიც მისგან გამოიყოფოდა – დაახლოებით ისე, როცა რკინის ნაჭერს შეხედავთ და მიხვდებით, რომ ცხელია, რადგან ვარვარებს.
ამერიკელი მკვლევარები მომავალში წლების განმავლობაში შეისწავლიან აფეთქებების შედეგებს პატარა უწესრიგობების აღმოსაჩენად, რომლებიც ახსნიან, თუ რატომ წარმოიშვა მატერია დიდი აფეთქებიდან მალევე გაჩენილი პირველყოფილი ცხელი სუპისგან.
ექსპერიმენტის ხელმძღვანელმა დოქტორმა სტივენ ვიდგორმა განაცხადა: „ამ ზემხურვალე მატერიას მრავალი საოცარი რამ უკაშირდება. რელავისტური მძიმე იონების კოლაიდერი იმისთვის შეიქმნა, რომ მატერია ადრეულ სამყაროში არსებულ ტემპერატურამდე გაეცხელებინა.”
2 მილიონ გრადუს ცელსიუსზე და ზემოთ ატომებში არსებული პროტონები და ნეიტრონები დნობას იწყებენ – გარდაიქმნებიან სითხედ, რომელიც შედგება უფრო მცირე ნაწილაკებისგან, კვარკებისა და გლუონებისგან. ეს სუბსტანცია ავსებდა სამყაროს მისი დაბადებიდან რამდენიმე მიკროწამის განმავლობაში, სანამ არ დაიწყო გაციება, შემდეგ კი შესქელდა და დაიწყო ატომების წარმოქმნა, რომლებმაც თავის მხრივ შექმნეს ვარსკვლავები, პლანეტები და კოსმოსური მტვერი.
ნაწილაკების შემსწავლელი ფიზიკოსები აქამდე მიიჩნევდნენ, რომ პირველყოფილი კვარკ-გლუონური პლაზმა არსებობდა აირის სახით. თუმცა ახალი კვლევის შედეგები აჩვენებს, რომ ის თხევად მდგომარეობაში იყო.
ამ წლის მიწურულს შვეიცარიაში მოღვაწე მეცნიერები აპირებენ, დიდი ადრონული კოლაიდერის მეშვეობით ტყვიის იონების შეჯახება მოახდინონ, რის შედეგადაც კიდევ უფრო მაღალი ტემპერატურა დაფიქსირდება და გაიმეორებს იმ მოვლენებს, რომლებიც კიდევ უფრო ადრე არსებობდა სამყაროს შექმნის მომენტის შემდგომ.
შედარებისთვის – ტიპიური სუპერნოვას, იგივე აფეთქებული ვარსკვლავის ბირთვის ტემპერატურა დაახლოებით 2 მილიარდი გრადუსია, ჩვენი მზის ცენტრისა კი – 15 მილიონი.
ექსპერიმენტი ნიუ-იორკის ბრუკჰეივენის ეროვნულ ლაბორატორიაში ჩატარდა და გამოყენებულ იქნა ნაწილაკების გიგანტური ამაჩქარებელი. მიღებული ზემხურვალე აფეთქებების შედეგად წამის მემილიარდედში რეკორდული ტემპერატურა დაფიქსირდა. ამ ექსპერიმენტების მიზანია, ნათელი მოჰფინოს სამყაროს შექმნის საკითხს, რომელსაც ადგილი ჰქონდა 13-14 მილიარდი წლის წინ.
4 ტრილიონ გრადუს ტემპერატურაზე ჩვეულებრივი მატერია იშლება და გარდაიქმნება ერთგვარ სუბატომურ სუპად, სწორედ ისეთად, როგორიც სამყაროს შექმნის შემდეგ მიკროწამებში არსებობდა.
ექსპერიმენტში რელავისტური მძიმე იონების კოლაიდერში ოქროს იონები (ანუ ოქროს ელექტრულად დამუხტული ატომები) ერთმანეთს შეაჯახეს თითქმის სინათლის სიჩქარით. კოლაიდერის სიგრძე 3.8 კმ-ია და ფუნთუშას ფორმა აქვს. ის 3.6 მეტრის სიღრმეზე მდებარეობს ნიუ-იორკის შტატში, აპტონის დასახლებაში.
უკიდურესად ცხელი მატერიის ტემპერატურის გაზომვას მეცნიერები ახდენდნენ იმ სინათლის შეფერილობის მიხედვით, რომელიც მისგან გამოიყოფოდა – დაახლოებით ისე, როცა რკინის ნაჭერს შეხედავთ და მიხვდებით, რომ ცხელია, რადგან ვარვარებს.
ამერიკელი მკვლევარები მომავალში წლების განმავლობაში შეისწავლიან აფეთქებების შედეგებს პატარა უწესრიგობების აღმოსაჩენად, რომლებიც ახსნიან, თუ რატომ წარმოიშვა მატერია დიდი აფეთქებიდან მალევე გაჩენილი პირველყოფილი ცხელი სუპისგან.
ექსპერიმენტის ხელმძღვანელმა დოქტორმა სტივენ ვიდგორმა განაცხადა: „ამ ზემხურვალე მატერიას მრავალი საოცარი რამ უკაშირდება. რელავისტური მძიმე იონების კოლაიდერი იმისთვის შეიქმნა, რომ მატერია ადრეულ სამყაროში არსებულ ტემპერატურამდე გაეცხელებინა.”
2 მილიონ გრადუს ცელსიუსზე და ზემოთ ატომებში არსებული პროტონები და ნეიტრონები დნობას იწყებენ – გარდაიქმნებიან სითხედ, რომელიც შედგება უფრო მცირე ნაწილაკებისგან, კვარკებისა და გლუონებისგან. ეს სუბსტანცია ავსებდა სამყაროს მისი დაბადებიდან რამდენიმე მიკროწამის განმავლობაში, სანამ არ დაიწყო გაციება, შემდეგ კი შესქელდა და დაიწყო ატომების წარმოქმნა, რომლებმაც თავის მხრივ შექმნეს ვარსკვლავები, პლანეტები და კოსმოსური მტვერი.
ნაწილაკების შემსწავლელი ფიზიკოსები აქამდე მიიჩნევდნენ, რომ პირველყოფილი კვარკ-გლუონური პლაზმა არსებობდა აირის სახით. თუმცა ახალი კვლევის შედეგები აჩვენებს, რომ ის თხევად მდგომარეობაში იყო.
ამ წლის მიწურულს შვეიცარიაში მოღვაწე მეცნიერები აპირებენ, დიდი ადრონული კოლაიდერის მეშვეობით ტყვიის იონების შეჯახება მოახდინონ, რის შედეგადაც კიდევ უფრო მაღალი ტემპერატურა დაფიქსირდება და გაიმეორებს იმ მოვლენებს, რომლებიც კიდევ უფრო ადრე არსებობდა სამყაროს შექმნის მომენტის შემდგომ.
შედარებისთვის – ტიპიური სუპერნოვას, იგივე აფეთქებული ვარსკვლავის ბირთვის ტემპერატურა დაახლოებით 2 მილიარდი გრადუსია, ჩვენი მზის ცენტრისა კი – 15 მილიონი.
