ბიბლიის გამოცანები: აღთქმის კიდობანზე ნადირობა (ნაწილი 1)
3 216 ნახვა
საუკუნეების მანძილზე აღთქმის კიდობანი მრავალი ადამიანისთვის იყო შიშისა და ცდუნების წყარო. ეს მოოქროვილი სკივრი ერთ დროს 10 მცნებას ინახავდა და მოსეს საშუალებას აძლევდა, უშუალო კონტაქტი დაემყარებინა ღმერთთან. ებრაელებს ხელთ ეპყრათ ის, როცა წმინდა მიწა დაიპყრეს, შემდეგ კი ტაძარი ააგეს და შიგ მოაქციეს. მალე კი აღთქმის კიდობანი უბრალოდ უჩინარდება ბიბლიიდან, რაც ალბათ ამ ამბავთან დაკავშირებულ ყველაზე დიდ საიდუმლოს წარმოადგენს. ასეულობით წლების განმავლობაში ამ არტეფაქტით გატაცებული იყვნენ რაინდები, არქეოლოგები, შეშლილები და ფილმის რეჟისორები. შეუძლიათ თუ არა თანამედროვე სწავლულებს მისი ადგილმდებარეობის განსაზღვრა? შესაძლებელია თუ არა კიდობნის ლეგენდარული შესაძლებლობების ახსნა?
იერუსალიმი მრავალი ადამიანისთვის წმინდა ქალაქია. მის შუაგულშია გორაკი, რომელსაც მორიას მთა ეწოდება. ამჟამად აქ მდებარეობს მეჩეთი სახელად „ქვის გუმბათი”. სწორედ აქედან ავიდა ზეცაში მუჰამედი და ამის გამო მუსლიმები ამ ადგილს პატივისცემით ეპყრობიან. მანამდე აქ იესო კურნავდა ბრმებსა და ავადმყოფებს, ამიტომ ქრისტიანებიც წმინდა მიწად თვლიან. 1000 წლით ადრე კი მეფე სოლომონმა მორიას მთაზე ტაძარი ააგო, რათა დაეცვა მისტიკური ნაკეთობა სახელად აღთქმის კიდობანი. როგორ მოხვდა აქ კიდობანი და როგორ გაქრა შემდგომ? – ეს ის კითხვებია, რომელიც მრავალ ადამიანს საგონებელში აგდებდა. როგორ შეიძლებოდა ასეთი მნიშვნელოვანი რამ უბრალოდ გაუჩინარებულიყო? და რაც უფრო მთავარია – არსებობდა თუ არა ის რეალურად? რამდენად შესაძლებელია, რომ უბრალოდ ფანტაზიის ნაყოფს წარმოადგენდეს?
აღთქმის კიდობნის ისტორია იწყება 3000 წლის წინ. როგორც ძველი აღთქმა გვიამბობს, ერთი ადამიანი სინაის უდაბნოსკენ გაუძღვა დაახლოებით 2 მილიონ ებრაელს, რომლებსაც მალე მოუსვენრობა და მოუთმენლობა დაეუფლათ. ეს ადამიანი იყო მოსე, რომელმაც თავისი ხალხი მონობისგან გაათავისუფლა და ეგვიპტიდან გამოიყვანა. წითელი ზღვის შუაზე გაყოფის შემდეგ 3 თვე ხეტიალობდნენ და სინაის მთას მიადგნენ. ღმერთი აპირებდა, კაცობრიობისთვის ისეთი რამ ეჩუქებინა, რისი მსგავსიც მანამდე არავის ენახა. ძველ აღთქმაში შესული ასობით კანონისგან განსხვავებით, რომლებსაც ანალოგი სხვა კულტურებში მოეძებნებოდა, 10 მცნება გამორჩეული იყო. მთიდან მოსემ ჩამოიტანა 10 უნიკალური კანონი. თუკი გადახედავთ ჰამურაბის კანონებს, შეგხვდებათ მრავალი პარალელი, მათ შორის „თვალი თვალის წილ, კბილი კბილის წილ”, რომელიც ბიბლიაში 1000 წლის შემდეგ ჩაიწერა. მაგრამ რაც შეეხება 10 მცნების ისტორიულ პრეცედენტს – მსგავსი რამ არ არსებობს.
10 მცნების გარდა მოსემ კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი რამ ჩამოიტანა – აღთქმის კიდობანი, სადაც ქვის ფიქალებზე ამოკვეთილ 10 მცნებას ინახავდა. კიდობანი წარმოადგენდა სატარებელ ხის სკივრს, რომელიც სიგრძეში ცოტათი აჭარბებდა 1 მეტრს, სიგანითა და სიმაღლით კი ნახევარ-ნახევარ მეტრს შეადგენდა. მასალად გამოყენებულ იქნა უკიდურესად მკვრივი ხე – აკაცია, შინგით და გარეთ კი მოოქროვდა. კიდობნის კუთხეებში დამაგრებული იყო 4-4 ოქროს რგოლი, სადაც ურთხელისგან გამოთლილ და ოქროთი მოჭედილ ძელებს უყრიდნენ, რათა გადაადგილება შესაძლებელი ყოფილიყო. სახურავი წმინდა ოქროსგან იყო დამზადებული და ორივე კიდეზე ფრთიანი ანგელოზების, სახელად ქერუბიმების ოქროს ქანდაკებები განთავსდა პირით ერთმანეთისკენ.
აღთქმის კიდობნის ფუნქცია მოსეს ღმერთთან დაკავშირება იყო, თუმცა ზუსტად როგორ მოქმედებდა, ამაზე ბიბლია არ საუბრობს. ოქროს სახურავის ზემოთ, ქერუბიმებს შორის, მანათობელი ღრუბელი ჩნდებოდა, და ეს იყო იმის ნიშანი, რომ ღმერთს თავისი ხალხისთვის რაღაცის თქმა სურდა. ღმერთის ბრძანებით, კიდობნის ტარების უფლება ენიჭებოდათ მხოლოდ ლევის ტომის (ლევიან) მღვდლებს. მისი წონა დაახლოებით 100 კგ იყო, თუმცა ლეგენდის მიხედვით, ჰქონდა ლევიტაციის უნარი და მის დამტარებლებთან ერთად ჰაერში იწეოდა ხოლმე. არავის, მათ შორის არც ლევიან მღვდლებს, არ შეეძლო კიდობნის ყურება, ამიტომ მუდმივად ლურჯი ქსოვილითა და ცხოველის ტყავით ფარავდნენ ხოლმე.
კიდობანმა თავიდანვე გამოავლინა თავისი საშიში ბუნება: რამდენიმე დღეში მოსეს ორმა ძმიშვილმა მის წინ მსხვერპლის შეწირვა გადაწყვიტა, მაგრამ ცეცხლი მოედოთ და განადგურდნენ. ლეგენდის მიხედვით, ქერუბიმები მუდმივად ელვარებდნენ და ზედმეტად მიახლოებულ ადამიანებსა და ობიექტებს ანახშირებდნენ. 40 წლიანი მოგზაურობისა და ბრძოლების განმავლობაში აღთქმის კიდობანი ებრაელებს ყოველთვის წინ მიუძღოდა და მათ აღთქმული მიწა დაიპყრეს. კიდობნის წინა რიგებში განთავსება ყოველთვის უზრუნველყოფდა ებრაელთა მტრების დამარცხებას.
ერთმა უიღბლო ადამიანმა, სახელად ყუზამ, კიდობანს ხელი შეაშველა, რადგან ხარებმა კინაღამ გამოაგდეს, მაგრამ მაშინვე უსულოდ დაეცა. ამის შემდეგ მოსემ კიდობნის კარავში მოთავსება ბრძანა, მაგრამ არა იმიტომ, რომ ხალხისგან დაეცვა, არამედ ხალხი დაეცვა მისგან.
აღთქმის კიდობნის პირველი და ყველაზე ცნობილი სამხედრო ტრიუმფი იერიქონის კედლების დაქცევა იყო. 6 დღის განმავლობაში ლევიანი მღვდლები კიდობანს ქალაქის გარშემო დღეში ერთხელ შემოატარებდნენ ხოლმე. მეშვიდე დღეს საბოლოო შემოვლა შეასრულეს და მესაყვირეებს ჩაბერვა უბრძანეს, რასაც კედლების დაუყოვნებელი ნგრევა მოჰყვა. 300 წლის შემდეგ კიდობანმა ებრაელები მიატოვა: როცა მღვდლებმა დაივიწყეს თავიანთი სამსხვერპლო მოვალეობები, კიდობანმა შეწყვიტა მათი დაცვა და ფილისტიმელთა წინააღმდეგ გამართულ დიდ ბრძოლაში ხელი მოეცარათ. დაიღუპა 30 000 ებრაელი, კიდობანი კი ფილისტიმელებმა იგდეს ხელთ, თუმცა 7 თვის შემდეგ უკან გამოაგზავნეს. მრავალ ფილისტიმელს სიმსივნე დაემართა და სიცოცხლეს გამოეთხოვა, გადარჩენილთა საცხოვრებლებს კი ვირთხები შეესივნენ. საბოლოოდ, მეფე დავითის ხელმძღვანელობით, ებრაელებმა შეძლეს ფილისტიმელთა დამარცხება და გაათავისუფლეს იერუსალიმი, რომელიც შემდეგ დედალაქი გახდა.
ღმერთი გამოეცხადა დავითს და ამცნო, რომ საჭირო იყო ტაძრის აგება, სადაც აღთქმის კიდობანი შეინახებოდა. თუმცა ტაძრის შენების საქმე მის შვილზე, სოლომონზე გადავიდა. ადგილმდებარეობად შეირჩა მორიას მთა – ქალაქის უმაღლესი წერტილი და ტერიტორია, სადაც, ლეგენდის მიხედვით, აბრაამმა კინაღამ მსხვერპლად შეწირა საკუთარი შვილი, ისააკი. ტაძრის სოლომონისეული ხედვა სრულიად განსხვავდებოდა დედამიწაზე არსებული ნაგებობებისგან. იყენებდნენ მხოლოდ საუკეთესო ქვასა და კედარს, ყველაზე მაღალი ადგილები კი 20 სართულისგან შედგებოდა. ამ ყველაფრის გადასახდელად სოლომონს იმხელა ვალი დაედო, რომ 20 სოფელი დაუთმო მეზობელ სამეფოს. სოლომონმა აღთქმის კიდობანი ტაძრის ცენტრში მოათავსა. მას შემდეგ მხოლოდ მღვდელმთავარს შეეძლო, მიახლოებოდა წმიდათაწმიდას და ისიც კი იძულებული იყო, გუნდრუკის კმევით შესულიყო, რათა თავი დაეცვა ღმერთის გამოცხადებისას არსებული ბრწყინვალებისგან.
ამის შემდეგ აღთქმის კიდობანი რამდენჯერმეა ნახსენები ძველ აღთქმაში, თუმცა არა როგორც იარაღი ან კომუნიკაციის საშუალება. შემდეგ კი მისი ხსენება საერთოდ წყდება. აქ უკვე ვაწყდებით იმ პრობლემას, რომელიც, ბევრი მკვლევარის აზრით, ძველი აღთქმის უდიდესი გამოცანაა – როგორ შეიძლებოდა ებრაული რელიგიის უმთავრესი რელიკვია და ღმერთთან დამაკავშირებელი ობიექტი უბრალოდ გამქრალიყო?
დაკარგული აღთქმის კიდობნის ძიება უნდა დაიწყოს სოლომონის მიერ აგებული ტაძრით, სადაც ის ინახებოდა და რომელმაც იერუსალიმი უმნიშვნელოვანეს ადგილად აქცია. მაგრამ დღესდღეობით არ არსებობს ერთი არტეფაქტი ან ქვა, რომელიც მიგვანიშნებს, სად იდგა ტაძარი მორიას მთაზე. ცნობილი გოდების კედელი, რომელიც ფაქტობრივად ყველაზე წმინდა ადგილია დღევანდელი ებრაელებისთვის, წარმოადგენს კიდობნის გაუჩინარებიდან საუკუნეების შემდეგ აგებული მეორე ტაძრის ნარჩენს. იმ ადამიანთა ნაწილი, ვინც აქ ლოცულობს, ელის დროს, როცა მთაზე მდებარე მეჩეთი განადგურდება და მის ადგილს მესამე ტაძარი დაიკავებს.
თავდაპირველ ტაძარში კიდობანი მდებარეობდა ცენტრალურ და იდუმალ ადგილას – წმიდათაწმიდაში. ძველი აღთქმის მიხედვით, კიდობანი აქ ძვ.წ. 955 წელს დაბინავდა. მაგრამ ძვ.წ. 620 წლიდან ყველაზე მნიშვნელოვანი არტეფაქტის ხსენება უბრალოდ წყდება და ისტორიიდან უჩინარდება. ერთი რამ ცხადია – მხოლოდ კატასტროფული მასშტაბის მოვლენას შეეძლო, კიდობნის დაკარგვა გამოეწვია.
ერთ-ერთი ვარიანტი ამ მოვლენის ასახსნელად არის ეგვიპტის ფარაონ შიშაკის თავდასხმა, რომელსაც ადგილი ჰქონდა ტაძრის მშენებლობის დასრულებიდან რამდენიმე ათეული წლის შემდეგ. სწორედ ეს მოვლენა იყო შთაგონება ინდიანა ჯონსის ერთ-ერთი სერიის, „დაკარგული კიდობნის მაძიებლების” გადასაღებად. სცენარის მიხედვით, ეგვიპტური წყაროები ადასტურებენ, რომ შიშაკის სახელით ცნობილი ფარაონი თავს დაესხა ისრაელს ქრისტეს შობამდე 1000 წელს და ტანისში დაბრუნებისას მრავალი ძვირფასეულობა გააყოლა ხელს. სწორედ აქ აღმოაჩენს ინდიანა ჯონსი სანუკვარ არტეფაქტს. თუმცა რეალობა გაცილებით სხვანაირია: შიშაკს არასდროს აუღია ქალაქი იერუსალიმი. ის სრულიად კმაყოფილდებოდა იმ ძვირფასეულობით, რასაც ხარკის სახით უგზავნიდნენ. ნაკლებად სავარაუდოა, მისთვის ოდესმე აღთქმის კიდობანი გაეგზავნათ. გარდა ამისა, ბიბლია ნათლად ამბობს, რომ კიდობანი ჯერ კიდევ ტაძარში იყო, როცა იოშიას დროს პასექს აღნიშნავდნენ, რაც 300 წლის შემდეგ იყო, ძვ.წ. 620 წელს.
სამი ათეული წლის შემდეგ, ძვ.წ. 587 წელს, დაიწყო ახალი უბედურება, რომელიც, მრავალი მკვლევარის აზრით, კიდობნის გაუჩინარების მიზეზს ხსნის. ქალაქი და ტაძარი დაარბიეს და გაძარცვეს ბაბილონელებმა, რომელთაც ხელმძღვანელობდა ცნობილი მეფე ნაბუქოდონოსორი. დრო სრულიად შესაბამისია და შეგვიძლია ჩავთვალოთ, რომ ამ დროს განადგურდა კიდობანი, რაც დიდ გამოცანას წერტილს უსვამს. მაგრამ ასე იყო თუ არა რეალურად? ბაბილონელები არაჩვეულებრივი ბიუროკრატები იყვნენ, მაღალ დონეზე ჰქონდათ განვითარებული აღრიცხვა და ჩანაწერების შენახვა. ისინი დეტალებში აღწერდნენ, თუ რა გამოჰქონდათ ტაძრიდან, სიაში კი აშკარად არაა ნახსენები აღთქმის კიდობანი – ტაძრის უმთავრესი ობიექტი. ეს იმაზე მიგვანიშნებს, რომ კიდობანი მათ არ წაუღიათ. მაშ სად მოხვდა ეს ზებუნებრივი არტეფაქტი?
ვისაც დღემდე აქვს იმედი, რომ კიდობანი არ განადგურებულა და ჯერ კიდევ არსებობს, მიიჩნევს, რომ საფრთხის მოახლოებამდე ვიღაც საკმარისად გამბედავი აღმოჩნდა, ტაძარში შეიპარა და მალულად გაიტანა სანუკვარი ნივთი. იერუსალიმის და განსაკუთრებით მორიას მთის ქვემოთ მდებარე მიწისქვეშეთი სავსეა გვირაბებისა და გამოქვაბულების ქსელით. ზოგიერთის აზრით, მღვდლებმა კიდობანი მთის ქვეშ გადამალეს. სწორედ აქ ეძებდნენ მას ცნობილი კიდობანზე მონადირეები, მათ შორის ტამპლიერი რაინდები, მაგრამ მათი ყველანაირი მცდელობა უშედეგო აღმოჩნდა.
მეორე მნიშვნელოვანი ადგილი კიდობნის საძიებლად არის იორდანიაში მდებარე ნევოს მთა. სწორედ აქ დამალა ის იერემიამ ძველი აღთქმის მიხედვით.
სხვები თვლიან, რომ კიდობანი იქაა, სადაც მკვდარი ზღვის გრაგნილები აღმოაჩინეს, ერთ-ერთ გამოქვაბულში. ერთი ხელნაწერი, რომელსაც „სპილენძის გრაგნილს” უწოდებენ, საუბრობს იქ დამალულ მრავალ საგანძურზე.
გრაგნილში არსებულ ინფორმაციაზე დაყრდნობით კიდობანზე მონადირე ვენდილ ჯონსმა 2 მილიონი დოლარი დახარჯა გათხრებში და ირწმუნებოდა, რომ მიაგნო ტაძრის წმინდა საცხებ ზეთსა და საკმეველს, მაგრამ კიდობანი არ დახვდა. იერუსალიმის უნივერსიტეტის არქეოლოგი ორენ გუტფელდი 5 სეზონის მანძილზე იკვლევდა გვირაბებს, რათა სპილენძის გრაგნილის მონაცემების სისწორე დაედგინა. სამწუხაროდ, ვერც მან მიაგნო რაიმე ხელმოსაჭიდს.
გამოცხადებით, წარმოსახვითა თუ ჰალუცინაციებით, ადამიანები ყოველთვის პოულობდნენ მიზეზებს, ეძებნათ კიდობანი ისე შორს, როგორიცაა ირლანდია, იაპონია და იუტას შტატი აშშ-ის დასავლეთში. მინიშნებად იყენებდნენ ეკლესიის ფანჯრებზე არსებულ გამოსახულებებსა და უძველეს რაინდთა ჩანაწერებს. მაგრამ იქნებ კიდობანი ადრეული პერიოდიდანვე ისეთ ტარიტორიაზე ინახება, რომელიც საკმაოდ ღია და თვალშისაცემი ადგილია? არსებობს ერთი ადგილი, რომელიც საუკუნეების მანძილზე პრეტენზიას აცხადებს კიდობნის მდებარეობაზე. ცხადია, სხვა მსგავსი შემთხვევებიც იყო, მაგრამ მხოლოდ აქ შეხვდებით ცოცხალ რელიგიას, რომელიც აღთქმის კიდობანზეა დაფუძნებული. ეს ადგილი გახლავთ ეთიოპია.
ეთიოპიის უძველეს დედაქალაქში, აქსუმში, მიწიდან ამოზიდულია იდუმალი მონუმენტები, რომლებსაც სტელები ეწოდებათ. ერთ-ერთი მათგანი წარსულში მარმარილოს ნაჭრით იყო ამოტვიფრული და 500 ტონას იწონის. თანამედროვე მეცნიერებისთვის გამოცანაა, როგორ მოხდა მასზე გამოსახულებების ამოკვეთა ან აზიდვა. აქ მყოფი მორწმუნეები გვამცნობენ, რომ ეს ყველაფერი შესაძლებელი გახდა აღთქმის კიდობნის მეშვეობით. მათი თქმით, კიდობანი მოიპარა და აქ ჩამოიტანა მათმა ისტორიულმა მმართველმა, რაც საბას (შება) სამეფოს დედოფალსა და სოლომონ მეფეს შორის გაჩენილი ტრფობიდან წლების შემდეგ მოხდა.
ეთიოპიელ ქრისტიანთა კალენდარში ყველაზე პატივსაცემი დღესასწაულია ტიმკატი. მათთვის, ვინც მას აღნიშნავს, აღთქმის კიდობნის მდებარეობა სულაც არაა გამოცანა – ირწმუნებიან, რომ კიდობანი მათ ხელშია. ტიმკატის დროს მღვდლებს გამოაქვთ კიდობნის ასლები და ქუჩაში დაატარებენ, ხალხი კი მხიარულობს. ხოლო ნამდვილი არტეფაქტი, როგორც ისინი ამბობენ, ქალაქ აქსუმშია, წმინდა მარიამის სახელობის სიონურ ტაძარში.
ჟურნალისტმა გრემ ჰენკოკმა 20 წელი გაატარა კიდობნის ძიებაში და საბოლოოდ ეთიოპიელთა განცხადებებითაც დაინტერესდა. მისთვის ის ფაქტი, რომ კიდობანმა ეთიოპიურ კულტურაში ამხელა ადგილი დაიკავა და იმდენად მნიშვნელოვან რამედ იქცა, რომ ყველა ეთიოპიურ ტაძარში მისი ასლი დაამზადეს, უფრო დამაჯერებელს ხდის იმ მოსაზრებას, რომ შესაძლოა, კიდობანი ოდესმე ეთიოპიაში ყოფილიყო.
კებრა ნეგასტის, იგივე მეფეთა დიდების წიგნის მიხედვით, ძვ.წ. 1000 წელს შებას დედოფალი იერუსალიმში გაემგზავრა, რათა შეხვედროდა ძლევამოსილ და ბრძენ მეფეს – სოლომონს. დიპლომატია მალე გადაიზარდა ვნებაში და დედოფალი დაორსულდა. ეთიოპიაში დაბრუნების შემდეგ მას შეეძინა ვაჟი, სახელად მენელიქი. როცა წამოიზარდა, მენელიქი იერუსალიმში გაემგზავრა, რათა მამამისი ენახა და დაერწმუნებინა, ეთიოპიაში გამოეგზავნა მღვდელმთავართა შვილები. თუმცა ქალაქიდან გამოსვლისას, ღამის სიბნელეში, მენელიქმა ტაძრიდან კიდობანი მოიპარა და წმიდათაწმიდაში მისი ასლი დატოვა.
ბევრი სწავლული შენიშნავს ამ სცენართან დაკავშირებულ პრობლემებს. პირველ რიგში, არ არსებობს რაიმე სახის ისტორიული ჩანაწერი შებას დედოფალზე და თუკი რეალურად არსებობდა, არაბულ სამეფო საბადან იქნებოდა და არა ეთიოპიიდან. ან რატომ მისცემდა სოლომონი მის ნახევრად ეთიოპიელ ვაჟს ნებას, თან წაეღო იმ პერიოდის ყველაზე ძვირფასი რელიკვია? გრემ ჰენკოკი ნაკლებად დამაჯერებლად მიიჩნევს მენელიქის ვერსიას, თუმცა რიგი მიზეზების გამო თვლის, რომ აღთქმის კიდობანი ეთიოპიაში ინახება.
იერუსალიმი მრავალი ადამიანისთვის წმინდა ქალაქია. მის შუაგულშია გორაკი, რომელსაც მორიას მთა ეწოდება. ამჟამად აქ მდებარეობს მეჩეთი სახელად „ქვის გუმბათი”. სწორედ აქედან ავიდა ზეცაში მუჰამედი და ამის გამო მუსლიმები ამ ადგილს პატივისცემით ეპყრობიან. მანამდე აქ იესო კურნავდა ბრმებსა და ავადმყოფებს, ამიტომ ქრისტიანებიც წმინდა მიწად თვლიან. 1000 წლით ადრე კი მეფე სოლომონმა მორიას მთაზე ტაძარი ააგო, რათა დაეცვა მისტიკური ნაკეთობა სახელად აღთქმის კიდობანი. როგორ მოხვდა აქ კიდობანი და როგორ გაქრა შემდგომ? – ეს ის კითხვებია, რომელიც მრავალ ადამიანს საგონებელში აგდებდა. როგორ შეიძლებოდა ასეთი მნიშვნელოვანი რამ უბრალოდ გაუჩინარებულიყო? და რაც უფრო მთავარია – არსებობდა თუ არა ის რეალურად? რამდენად შესაძლებელია, რომ უბრალოდ ფანტაზიის ნაყოფს წარმოადგენდეს?
აღთქმის კიდობნის ისტორია იწყება 3000 წლის წინ. როგორც ძველი აღთქმა გვიამბობს, ერთი ადამიანი სინაის უდაბნოსკენ გაუძღვა დაახლოებით 2 მილიონ ებრაელს, რომლებსაც მალე მოუსვენრობა და მოუთმენლობა დაეუფლათ. ეს ადამიანი იყო მოსე, რომელმაც თავისი ხალხი მონობისგან გაათავისუფლა და ეგვიპტიდან გამოიყვანა. წითელი ზღვის შუაზე გაყოფის შემდეგ 3 თვე ხეტიალობდნენ და სინაის მთას მიადგნენ. ღმერთი აპირებდა, კაცობრიობისთვის ისეთი რამ ეჩუქებინა, რისი მსგავსიც მანამდე არავის ენახა. ძველ აღთქმაში შესული ასობით კანონისგან განსხვავებით, რომლებსაც ანალოგი სხვა კულტურებში მოეძებნებოდა, 10 მცნება გამორჩეული იყო. მთიდან მოსემ ჩამოიტანა 10 უნიკალური კანონი. თუკი გადახედავთ ჰამურაბის კანონებს, შეგხვდებათ მრავალი პარალელი, მათ შორის „თვალი თვალის წილ, კბილი კბილის წილ”, რომელიც ბიბლიაში 1000 წლის შემდეგ ჩაიწერა. მაგრამ რაც შეეხება 10 მცნების ისტორიულ პრეცედენტს – მსგავსი რამ არ არსებობს.
10 მცნების გარდა მოსემ კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი რამ ჩამოიტანა – აღთქმის კიდობანი, სადაც ქვის ფიქალებზე ამოკვეთილ 10 მცნებას ინახავდა. კიდობანი წარმოადგენდა სატარებელ ხის სკივრს, რომელიც სიგრძეში ცოტათი აჭარბებდა 1 მეტრს, სიგანითა და სიმაღლით კი ნახევარ-ნახევარ მეტრს შეადგენდა. მასალად გამოყენებულ იქნა უკიდურესად მკვრივი ხე – აკაცია, შინგით და გარეთ კი მოოქროვდა. კიდობნის კუთხეებში დამაგრებული იყო 4-4 ოქროს რგოლი, სადაც ურთხელისგან გამოთლილ და ოქროთი მოჭედილ ძელებს უყრიდნენ, რათა გადაადგილება შესაძლებელი ყოფილიყო. სახურავი წმინდა ოქროსგან იყო დამზადებული და ორივე კიდეზე ფრთიანი ანგელოზების, სახელად ქერუბიმების ოქროს ქანდაკებები განთავსდა პირით ერთმანეთისკენ.
აღთქმის კიდობნის ფუნქცია მოსეს ღმერთთან დაკავშირება იყო, თუმცა ზუსტად როგორ მოქმედებდა, ამაზე ბიბლია არ საუბრობს. ოქროს სახურავის ზემოთ, ქერუბიმებს შორის, მანათობელი ღრუბელი ჩნდებოდა, და ეს იყო იმის ნიშანი, რომ ღმერთს თავისი ხალხისთვის რაღაცის თქმა სურდა. ღმერთის ბრძანებით, კიდობნის ტარების უფლება ენიჭებოდათ მხოლოდ ლევის ტომის (ლევიან) მღვდლებს. მისი წონა დაახლოებით 100 კგ იყო, თუმცა ლეგენდის მიხედვით, ჰქონდა ლევიტაციის უნარი და მის დამტარებლებთან ერთად ჰაერში იწეოდა ხოლმე. არავის, მათ შორის არც ლევიან მღვდლებს, არ შეეძლო კიდობნის ყურება, ამიტომ მუდმივად ლურჯი ქსოვილითა და ცხოველის ტყავით ფარავდნენ ხოლმე.
კიდობანმა თავიდანვე გამოავლინა თავისი საშიში ბუნება: რამდენიმე დღეში მოსეს ორმა ძმიშვილმა მის წინ მსხვერპლის შეწირვა გადაწყვიტა, მაგრამ ცეცხლი მოედოთ და განადგურდნენ. ლეგენდის მიხედვით, ქერუბიმები მუდმივად ელვარებდნენ და ზედმეტად მიახლოებულ ადამიანებსა და ობიექტებს ანახშირებდნენ. 40 წლიანი მოგზაურობისა და ბრძოლების განმავლობაში აღთქმის კიდობანი ებრაელებს ყოველთვის წინ მიუძღოდა და მათ აღთქმული მიწა დაიპყრეს. კიდობნის წინა რიგებში განთავსება ყოველთვის უზრუნველყოფდა ებრაელთა მტრების დამარცხებას.
ერთმა უიღბლო ადამიანმა, სახელად ყუზამ, კიდობანს ხელი შეაშველა, რადგან ხარებმა კინაღამ გამოაგდეს, მაგრამ მაშინვე უსულოდ დაეცა. ამის შემდეგ მოსემ კიდობნის კარავში მოთავსება ბრძანა, მაგრამ არა იმიტომ, რომ ხალხისგან დაეცვა, არამედ ხალხი დაეცვა მისგან.
აღთქმის კიდობნის პირველი და ყველაზე ცნობილი სამხედრო ტრიუმფი იერიქონის კედლების დაქცევა იყო. 6 დღის განმავლობაში ლევიანი მღვდლები კიდობანს ქალაქის გარშემო დღეში ერთხელ შემოატარებდნენ ხოლმე. მეშვიდე დღეს საბოლოო შემოვლა შეასრულეს და მესაყვირეებს ჩაბერვა უბრძანეს, რასაც კედლების დაუყოვნებელი ნგრევა მოჰყვა. 300 წლის შემდეგ კიდობანმა ებრაელები მიატოვა: როცა მღვდლებმა დაივიწყეს თავიანთი სამსხვერპლო მოვალეობები, კიდობანმა შეწყვიტა მათი დაცვა და ფილისტიმელთა წინააღმდეგ გამართულ დიდ ბრძოლაში ხელი მოეცარათ. დაიღუპა 30 000 ებრაელი, კიდობანი კი ფილისტიმელებმა იგდეს ხელთ, თუმცა 7 თვის შემდეგ უკან გამოაგზავნეს. მრავალ ფილისტიმელს სიმსივნე დაემართა და სიცოცხლეს გამოეთხოვა, გადარჩენილთა საცხოვრებლებს კი ვირთხები შეესივნენ. საბოლოოდ, მეფე დავითის ხელმძღვანელობით, ებრაელებმა შეძლეს ფილისტიმელთა დამარცხება და გაათავისუფლეს იერუსალიმი, რომელიც შემდეგ დედალაქი გახდა.
ღმერთი გამოეცხადა დავითს და ამცნო, რომ საჭირო იყო ტაძრის აგება, სადაც აღთქმის კიდობანი შეინახებოდა. თუმცა ტაძრის შენების საქმე მის შვილზე, სოლომონზე გადავიდა. ადგილმდებარეობად შეირჩა მორიას მთა – ქალაქის უმაღლესი წერტილი და ტერიტორია, სადაც, ლეგენდის მიხედვით, აბრაამმა კინაღამ მსხვერპლად შეწირა საკუთარი შვილი, ისააკი. ტაძრის სოლომონისეული ხედვა სრულიად განსხვავდებოდა დედამიწაზე არსებული ნაგებობებისგან. იყენებდნენ მხოლოდ საუკეთესო ქვასა და კედარს, ყველაზე მაღალი ადგილები კი 20 სართულისგან შედგებოდა. ამ ყველაფრის გადასახდელად სოლომონს იმხელა ვალი დაედო, რომ 20 სოფელი დაუთმო მეზობელ სამეფოს. სოლომონმა აღთქმის კიდობანი ტაძრის ცენტრში მოათავსა. მას შემდეგ მხოლოდ მღვდელმთავარს შეეძლო, მიახლოებოდა წმიდათაწმიდას და ისიც კი იძულებული იყო, გუნდრუკის კმევით შესულიყო, რათა თავი დაეცვა ღმერთის გამოცხადებისას არსებული ბრწყინვალებისგან.
ამის შემდეგ აღთქმის კიდობანი რამდენჯერმეა ნახსენები ძველ აღთქმაში, თუმცა არა როგორც იარაღი ან კომუნიკაციის საშუალება. შემდეგ კი მისი ხსენება საერთოდ წყდება. აქ უკვე ვაწყდებით იმ პრობლემას, რომელიც, ბევრი მკვლევარის აზრით, ძველი აღთქმის უდიდესი გამოცანაა – როგორ შეიძლებოდა ებრაული რელიგიის უმთავრესი რელიკვია და ღმერთთან დამაკავშირებელი ობიექტი უბრალოდ გამქრალიყო?
დაკარგული აღთქმის კიდობნის ძიება უნდა დაიწყოს სოლომონის მიერ აგებული ტაძრით, სადაც ის ინახებოდა და რომელმაც იერუსალიმი უმნიშვნელოვანეს ადგილად აქცია. მაგრამ დღესდღეობით არ არსებობს ერთი არტეფაქტი ან ქვა, რომელიც მიგვანიშნებს, სად იდგა ტაძარი მორიას მთაზე. ცნობილი გოდების კედელი, რომელიც ფაქტობრივად ყველაზე წმინდა ადგილია დღევანდელი ებრაელებისთვის, წარმოადგენს კიდობნის გაუჩინარებიდან საუკუნეების შემდეგ აგებული მეორე ტაძრის ნარჩენს. იმ ადამიანთა ნაწილი, ვინც აქ ლოცულობს, ელის დროს, როცა მთაზე მდებარე მეჩეთი განადგურდება და მის ადგილს მესამე ტაძარი დაიკავებს.
თავდაპირველ ტაძარში კიდობანი მდებარეობდა ცენტრალურ და იდუმალ ადგილას – წმიდათაწმიდაში. ძველი აღთქმის მიხედვით, კიდობანი აქ ძვ.წ. 955 წელს დაბინავდა. მაგრამ ძვ.წ. 620 წლიდან ყველაზე მნიშვნელოვანი არტეფაქტის ხსენება უბრალოდ წყდება და ისტორიიდან უჩინარდება. ერთი რამ ცხადია – მხოლოდ კატასტროფული მასშტაბის მოვლენას შეეძლო, კიდობნის დაკარგვა გამოეწვია.
ერთ-ერთი ვარიანტი ამ მოვლენის ასახსნელად არის ეგვიპტის ფარაონ შიშაკის თავდასხმა, რომელსაც ადგილი ჰქონდა ტაძრის მშენებლობის დასრულებიდან რამდენიმე ათეული წლის შემდეგ. სწორედ ეს მოვლენა იყო შთაგონება ინდიანა ჯონსის ერთ-ერთი სერიის, „დაკარგული კიდობნის მაძიებლების” გადასაღებად. სცენარის მიხედვით, ეგვიპტური წყაროები ადასტურებენ, რომ შიშაკის სახელით ცნობილი ფარაონი თავს დაესხა ისრაელს ქრისტეს შობამდე 1000 წელს და ტანისში დაბრუნებისას მრავალი ძვირფასეულობა გააყოლა ხელს. სწორედ აქ აღმოაჩენს ინდიანა ჯონსი სანუკვარ არტეფაქტს. თუმცა რეალობა გაცილებით სხვანაირია: შიშაკს არასდროს აუღია ქალაქი იერუსალიმი. ის სრულიად კმაყოფილდებოდა იმ ძვირფასეულობით, რასაც ხარკის სახით უგზავნიდნენ. ნაკლებად სავარაუდოა, მისთვის ოდესმე აღთქმის კიდობანი გაეგზავნათ. გარდა ამისა, ბიბლია ნათლად ამბობს, რომ კიდობანი ჯერ კიდევ ტაძარში იყო, როცა იოშიას დროს პასექს აღნიშნავდნენ, რაც 300 წლის შემდეგ იყო, ძვ.წ. 620 წელს.
სამი ათეული წლის შემდეგ, ძვ.წ. 587 წელს, დაიწყო ახალი უბედურება, რომელიც, მრავალი მკვლევარის აზრით, კიდობნის გაუჩინარების მიზეზს ხსნის. ქალაქი და ტაძარი დაარბიეს და გაძარცვეს ბაბილონელებმა, რომელთაც ხელმძღვანელობდა ცნობილი მეფე ნაბუქოდონოსორი. დრო სრულიად შესაბამისია და შეგვიძლია ჩავთვალოთ, რომ ამ დროს განადგურდა კიდობანი, რაც დიდ გამოცანას წერტილს უსვამს. მაგრამ ასე იყო თუ არა რეალურად? ბაბილონელები არაჩვეულებრივი ბიუროკრატები იყვნენ, მაღალ დონეზე ჰქონდათ განვითარებული აღრიცხვა და ჩანაწერების შენახვა. ისინი დეტალებში აღწერდნენ, თუ რა გამოჰქონდათ ტაძრიდან, სიაში კი აშკარად არაა ნახსენები აღთქმის კიდობანი – ტაძრის უმთავრესი ობიექტი. ეს იმაზე მიგვანიშნებს, რომ კიდობანი მათ არ წაუღიათ. მაშ სად მოხვდა ეს ზებუნებრივი არტეფაქტი?
ვისაც დღემდე აქვს იმედი, რომ კიდობანი არ განადგურებულა და ჯერ კიდევ არსებობს, მიიჩნევს, რომ საფრთხის მოახლოებამდე ვიღაც საკმარისად გამბედავი აღმოჩნდა, ტაძარში შეიპარა და მალულად გაიტანა სანუკვარი ნივთი. იერუსალიმის და განსაკუთრებით მორიას მთის ქვემოთ მდებარე მიწისქვეშეთი სავსეა გვირაბებისა და გამოქვაბულების ქსელით. ზოგიერთის აზრით, მღვდლებმა კიდობანი მთის ქვეშ გადამალეს. სწორედ აქ ეძებდნენ მას ცნობილი კიდობანზე მონადირეები, მათ შორის ტამპლიერი რაინდები, მაგრამ მათი ყველანაირი მცდელობა უშედეგო აღმოჩნდა.
მეორე მნიშვნელოვანი ადგილი კიდობნის საძიებლად არის იორდანიაში მდებარე ნევოს მთა. სწორედ აქ დამალა ის იერემიამ ძველი აღთქმის მიხედვით.
4. წერილი გვაუწყებს, რომ წინასწარმეტყველს, უფლის შთაგონებით, კარვისა და კიდობნისათვის უბრძანებია, მას გაჰყოლოდნენ, როცა მთისკენ გაემართა, საიდანაც მოსემ უფლის წილხვედრი იხილა.
5. მივიდა იქ იერემია და იპოვა გამოქვაბული და შიგ შეიტანა კარავი, კიდობანი და საკურთხეველი, და დაბეჭდა შესასვლელი.
6. როცა მის კვალზე აქ მოვიდნენ ზოგიერთნი მის თანმხლებ პირთაგან, რომ მოენიშნათ გზა, ვერ იპოვეს ის ადგილი.
7. როცა გაიგო ეს იერემიამ, უსაყვედურა მათ და თქვა: უცნობი იქნება ეს ადგილი, ვიდრე არ შემოკრებს აქ ღმერთი თავის ხალხს და მოწყალების თვალით არ დახედავს მათ.
8. მაშინ გამოაჩენს უფალი ადგილს და გამოჩნდება უფლის დიდებაცა და ღრუბელიც, რომელიც მოსეს დროსაც გამოჩნდა. აკი სოლომონიც ითხოვდა, რომ ეს ადგილი გამორჩეულად ყოფილიყო კურთხეული.
9. ისიც ცხადი გახდა, რომ სიბრძნის მფლობელმა სოლომონმა აქ შესწირა მსხვერპლი სატფურებისა და ტაძრის განსრულებისათვის,
10. როგორც მოსემ აღავლინა ლოცვა უფლისადმი და ჩამოვიდა ზეციდან ცეცხლი და შთანთქა მსხვერპლი, ასევე სოლომონმაც ილოცა და ცით მოვლენილმა ცეცხლმა გაანადგურა აღსავლენი მსხვერპლი.
წიგნი მეორე მაკაბელთა, თავი II
5. მივიდა იქ იერემია და იპოვა გამოქვაბული და შიგ შეიტანა კარავი, კიდობანი და საკურთხეველი, და დაბეჭდა შესასვლელი.
6. როცა მის კვალზე აქ მოვიდნენ ზოგიერთნი მის თანმხლებ პირთაგან, რომ მოენიშნათ გზა, ვერ იპოვეს ის ადგილი.
7. როცა გაიგო ეს იერემიამ, უსაყვედურა მათ და თქვა: უცნობი იქნება ეს ადგილი, ვიდრე არ შემოკრებს აქ ღმერთი თავის ხალხს და მოწყალების თვალით არ დახედავს მათ.
8. მაშინ გამოაჩენს უფალი ადგილს და გამოჩნდება უფლის დიდებაცა და ღრუბელიც, რომელიც მოსეს დროსაც გამოჩნდა. აკი სოლომონიც ითხოვდა, რომ ეს ადგილი გამორჩეულად ყოფილიყო კურთხეული.
9. ისიც ცხადი გახდა, რომ სიბრძნის მფლობელმა სოლომონმა აქ შესწირა მსხვერპლი სატფურებისა და ტაძრის განსრულებისათვის,
10. როგორც მოსემ აღავლინა ლოცვა უფლისადმი და ჩამოვიდა ზეციდან ცეცხლი და შთანთქა მსხვერპლი, ასევე სოლომონმაც ილოცა და ცით მოვლენილმა ცეცხლმა გაანადგურა აღსავლენი მსხვერპლი.
წიგნი მეორე მაკაბელთა, თავი II
სხვები თვლიან, რომ კიდობანი იქაა, სადაც მკვდარი ზღვის გრაგნილები აღმოაჩინეს, ერთ-ერთ გამოქვაბულში. ერთი ხელნაწერი, რომელსაც „სპილენძის გრაგნილს” უწოდებენ, საუბრობს იქ დამალულ მრავალ საგანძურზე.
გრაგნილში არსებულ ინფორმაციაზე დაყრდნობით კიდობანზე მონადირე ვენდილ ჯონსმა 2 მილიონი დოლარი დახარჯა გათხრებში და ირწმუნებოდა, რომ მიაგნო ტაძრის წმინდა საცხებ ზეთსა და საკმეველს, მაგრამ კიდობანი არ დახვდა. იერუსალიმის უნივერსიტეტის არქეოლოგი ორენ გუტფელდი 5 სეზონის მანძილზე იკვლევდა გვირაბებს, რათა სპილენძის გრაგნილის მონაცემების სისწორე დაედგინა. სამწუხაროდ, ვერც მან მიაგნო რაიმე ხელმოსაჭიდს.
გამოცხადებით, წარმოსახვითა თუ ჰალუცინაციებით, ადამიანები ყოველთვის პოულობდნენ მიზეზებს, ეძებნათ კიდობანი ისე შორს, როგორიცაა ირლანდია, იაპონია და იუტას შტატი აშშ-ის დასავლეთში. მინიშნებად იყენებდნენ ეკლესიის ფანჯრებზე არსებულ გამოსახულებებსა და უძველეს რაინდთა ჩანაწერებს. მაგრამ იქნებ კიდობანი ადრეული პერიოდიდანვე ისეთ ტარიტორიაზე ინახება, რომელიც საკმაოდ ღია და თვალშისაცემი ადგილია? არსებობს ერთი ადგილი, რომელიც საუკუნეების მანძილზე პრეტენზიას აცხადებს კიდობნის მდებარეობაზე. ცხადია, სხვა მსგავსი შემთხვევებიც იყო, მაგრამ მხოლოდ აქ შეხვდებით ცოცხალ რელიგიას, რომელიც აღთქმის კიდობანზეა დაფუძნებული. ეს ადგილი გახლავთ ეთიოპია.
ეთიოპიის უძველეს დედაქალაქში, აქსუმში, მიწიდან ამოზიდულია იდუმალი მონუმენტები, რომლებსაც სტელები ეწოდებათ. ერთ-ერთი მათგანი წარსულში მარმარილოს ნაჭრით იყო ამოტვიფრული და 500 ტონას იწონის. თანამედროვე მეცნიერებისთვის გამოცანაა, როგორ მოხდა მასზე გამოსახულებების ამოკვეთა ან აზიდვა. აქ მყოფი მორწმუნეები გვამცნობენ, რომ ეს ყველაფერი შესაძლებელი გახდა აღთქმის კიდობნის მეშვეობით. მათი თქმით, კიდობანი მოიპარა და აქ ჩამოიტანა მათმა ისტორიულმა მმართველმა, რაც საბას (შება) სამეფოს დედოფალსა და სოლომონ მეფეს შორის გაჩენილი ტრფობიდან წლების შემდეგ მოხდა.
ეთიოპიელ ქრისტიანთა კალენდარში ყველაზე პატივსაცემი დღესასწაულია ტიმკატი. მათთვის, ვინც მას აღნიშნავს, აღთქმის კიდობნის მდებარეობა სულაც არაა გამოცანა – ირწმუნებიან, რომ კიდობანი მათ ხელშია. ტიმკატის დროს მღვდლებს გამოაქვთ კიდობნის ასლები და ქუჩაში დაატარებენ, ხალხი კი მხიარულობს. ხოლო ნამდვილი არტეფაქტი, როგორც ისინი ამბობენ, ქალაქ აქსუმშია, წმინდა მარიამის სახელობის სიონურ ტაძარში.
ჟურნალისტმა გრემ ჰენკოკმა 20 წელი გაატარა კიდობნის ძიებაში და საბოლოოდ ეთიოპიელთა განცხადებებითაც დაინტერესდა. მისთვის ის ფაქტი, რომ კიდობანმა ეთიოპიურ კულტურაში ამხელა ადგილი დაიკავა და იმდენად მნიშვნელოვან რამედ იქცა, რომ ყველა ეთიოპიურ ტაძარში მისი ასლი დაამზადეს, უფრო დამაჯერებელს ხდის იმ მოსაზრებას, რომ შესაძლოა, კიდობანი ოდესმე ეთიოპიაში ყოფილიყო.
კებრა ნეგასტის, იგივე მეფეთა დიდების წიგნის მიხედვით, ძვ.წ. 1000 წელს შებას დედოფალი იერუსალიმში გაემგზავრა, რათა შეხვედროდა ძლევამოსილ და ბრძენ მეფეს – სოლომონს. დიპლომატია მალე გადაიზარდა ვნებაში და დედოფალი დაორსულდა. ეთიოპიაში დაბრუნების შემდეგ მას შეეძინა ვაჟი, სახელად მენელიქი. როცა წამოიზარდა, მენელიქი იერუსალიმში გაემგზავრა, რათა მამამისი ენახა და დაერწმუნებინა, ეთიოპიაში გამოეგზავნა მღვდელმთავართა შვილები. თუმცა ქალაქიდან გამოსვლისას, ღამის სიბნელეში, მენელიქმა ტაძრიდან კიდობანი მოიპარა და წმიდათაწმიდაში მისი ასლი დატოვა.
ბევრი სწავლული შენიშნავს ამ სცენართან დაკავშირებულ პრობლემებს. პირველ რიგში, არ არსებობს რაიმე სახის ისტორიული ჩანაწერი შებას დედოფალზე და თუკი რეალურად არსებობდა, არაბულ სამეფო საბადან იქნებოდა და არა ეთიოპიიდან. ან რატომ მისცემდა სოლომონი მის ნახევრად ეთიოპიელ ვაჟს ნებას, თან წაეღო იმ პერიოდის ყველაზე ძვირფასი რელიკვია? გრემ ჰენკოკი ნაკლებად დამაჯერებლად მიიჩნევს მენელიქის ვერსიას, თუმცა რიგი მიზეზების გამო თვლის, რომ აღთქმის კიდობანი ეთიოპიაში ინახება.
