ბიბლიის გამოცანები: აღთქმის კიდობანზე ნადირობა (ნაწილი 2)
2 618 ნახვა
ჰენკოკი ერთ-ერთი მათგანია, ვინც მიიჩნევს, რომ მღვდელმთავრებმა მოახერხეს კიდობნის გადარჩენა მანამ, სანამ იერუსალიმი აოხრდებოდა ძვ.წ. 587 წელს. თუმცა ის თვლის, რომ მღვდლები არა გარეშე საფრთხეს, არამედ შიდა არეულობას გაერიდნენ. ბაბილონელთა შემოსევამდე ათწლეულებით ადრე ძალაუფლება ხელთ იგდო სასტიკმა და ღვთისმგმობელმა მეფემ, სახელად მენაშემ. მან მიატოვა ებრაელთა რჯული და იმ დროისთვის წარმოუდგენელი რამ გააკეთა – ტაძრის წმიდათაწმიდაში წარმართული კერპი აღმართა. ნაკლებად სავარაუდოა, რომ მღვდლები, რომლებიც მტკიცედ იცავდნენ ებრაული რელიგიის ტრადიციებს, კიდობანს ძველ ადგილას დატოვებდნენ, კერპის გვერდით. მაგრამ სად შეიძლებოდა წაეღოთ? ისრაელი უხიფათო ქვეყანად აღარ ითვლებოდა.
გრემ ჰენკოკის მოსაზრებით, ებრაელმა მღვდლებმა გეზი სამხრეთისკენ აიღეს, რადგან იცოდნენ, რომ ეგვიპტეში ცხოვრობდნენ სამშობლოდან გადასახლებული ღვთისმოშიში ებრაელები. უძველესი პაპირუსებიდან მეცნიერებმა დიდი ხანია, იციან, რომ ებრაელები ნილოსის სიახლოვეს იყვნენ დასახლებული. 1997 წელს პატარა კუნძულ ელეფანტინზე მათ აღმოაჩინეს ებრაული ტაძრის ნარჩენები, რომელიც ამ პერიოდით თარიღდებოდა. იმ დროს ეს იყო ისრაელის ტერიტორიის მიღმა არსებული ერთადერთი ებრაული ტაძარი და შესაძლოა, მისი დანიშნულება კიდობნის დაბინავება ყოფილიყო. ქრისტეს შობამდე დაახლოებით 400 წელს ეს ტაძარი სრულიად გაანადგურეს, თუმცა გათხრებისას ჩონჩხები არ აღმოუჩენიათ, რაც გრემს იმის იმედს აძლევს, რომ კიდობანი სხვაგან გადაიტანეს და კიდევ ერთხელ გაარიდეს უბედურ შემთხვევას. რაც შეეხება კუნძულ ელეფანტინის ებრაულ საზოგადოებას – ისინი უბრალოდ ქრებიან ისტორიიდან. თუმცა არ არსებობს მინიშნება, რომ ადგილი ჰქონდა მასიურ ხოცვა-ჟლეტას. შესაძლოა, ისინი გაერიდნენ კუნძულს და თან წაიღეს ძვირფასი რელიკვია. ისრაელს თავს ვერ შეაფარებდნენ, რადგან მას ერეტიკოსი მეფე მართავდა, აღარც ეგვიპტე იყო უსაფრთხო. მაშ სად შეიძლებოდა წასულიყვნენ?
ჰენკოკი მიიჩნევს, რომ ებრაელებმა გეზი აიღეს ეთიოპიისკენ – იმ ტერიტორიისკენ, სადაც ებრაელთა სხვა გადასახლებული ჯგუფი ცხოვრობდა. დაახლოებით იმავე დროს, როცა ელეფანტინის ტაძარი განადგურდა, აღთქმის კიდობანი აღმოჩნდა ტანას ტბაში მდებარე პატარა კუნძულზე. ამ მივიწყებულ კუნძულზე მდებარეობს ასევე მივიწყებული მონასტერი, სადაც ცხოვრობენ ქრისტიანი ბერები და მათი ტრადიციის მიხედვით, ისინი იცავდნენ კიდობანს 800 წლის განმავლობაში. ერთ დროს იუდევლები 350 წელს ქრისტიანებად მოინათლნენ და კიდობანი აქსუმში გაგზავნეს, სადაც დღემდე ინახება. გრემი თვლის, რომ საუკუნეების მანძილზე დაიკარგა ინფორმაცია, თუ როგორ აღმოჩნდა კიდობანი ეთიოპიელთა მფლობელობაში და შეიქმნა მენელიქის მითი, რათა ეს ხარვეზი გამოესწორებინათ.
ეთიოპია არის ერთადერთი ქვეყანა, სადაც აღთქმის კიდობანზე კონცენტრირებული რელიგია არსებობს და მორწმუნეები დღემდე მყარად იცავენ წეს-ჩვეულებებს. ისინი კიდობანს მცველსაც უნიშნავენ და ეს ადამიანი კიდობნის სამუდამო ტყვე ხდება – ის ვერასდროს დატოვებს ეკლესიას და მუდმივად უნდა უდარაჯოს წმინდა ნივთს. აღსანიშნავია ერთი უცნაურობა – მცველები საოცარი სისწრაფით იხოცებიან. სამი მათგანი, რომლებსაც ჰენკოკმა ინტერვიუ ჩამოართვა, 5 წელში გარდაიცვალა. ამასთან, ყველა მათგანი თვლიდა, რომ ზიანის წყარო თავად კიდობანი იყო. ბოლო მცველი სრულიად დარწმუნებულიყო იყო, რომ კიდობანთან სიახლოვის გამო ავადდებოდა, რადგან სწორედ აქედან დაეწყო მხედველობის დაქვეითება და ნელ-ნელა ბრმავდებოდა.
ჰენკოკმა იცის, რომ მისი თეორია ბევრი მკვლევარისთვის მიმზიდველია, თუმცა მაინც სკეპტიკურად უდგებიან საკითხს, რადგან უშუალოდ კიდობნის შემოწმების გარეშე მრავალი კითხვა რჩება პასუხგაუცემელი.
რა ხდებოდა იერუსალიმში იმ დროს, როცა კიდობანი გაუჩინარდა? ეს იყო პერიოდი მისი ბოლო ხსენებიდან ბიბლიაში – ძვ.წ. 620 წელს – ტაძრის განადგურებამდე – ძვ.წ 587 წელს. თუკი მღვდელმთავრებმა კიდობანი გადამალეს, სად შეიძლებოდა შეენახათ? ზოგიერთის აზრით, ის სწორედ ტაძრის ქვეშაა, მაგრამ არავის შეუძლია გათხრების ჩატარება, რადგან მუსლიმები მთელ არეალს აკონტროლებენ და ამის უფლებას არავის მისცემენ. თუმცა ეს არ ნიშნავს, რომ საკითხი ამოიწურა. ტაძარში გათხრებს ჯერ კიდევ სახელგანთქმული ტამპლიერი რაინდები აწარმოებდნენ. ბევრს სჯერა, რომ მათ იპოვეს კიდობანი და სხვაგან გადამალეს.
ტამპლიერები თავიანთ თავს უწოდებდნენ „ქრისტესა და სოლომონის ტაძრის ღატაკ რაინდებს”. მათი ორდენი 1120 წელს დაარსდა, პირველი ჯვაროსნული ლაშქრობის შემდგომ, წარჩინებული ფრანგი პირების მიერ. მათი განცხადებით, წმინდა მიწაზე იმიტომ იმყოფებოდნენ, რომ მუსლიმების მიერ დაპყრობილი იერუსალიმისკენ მიმავალი ევროპელი პილიგრიმების უსაფრთხოებას უზრუნველყოფდნენ. თუმცა ლეგენდა გვიამბობს, რომ რაინდებს საიდუმლო განზრახვა ჰქონდათ და მალე ძვირფასეულობაზე ნადირობა დაიწყეს. ისინი ტაძრის მთას საოცარი გულმოდგინებით თხრიდნენ, რადგან თალმუდის მუხლზე დაყრდნობით თვლიდნენ, რომ აღთქმის კიდობანი იქ ინახებოდა. თუმცა რა იპოვეს, ან ვერ იპოვეს, გამოცანად რჩება. მათი ორდენი მალე დაიშალა, რაინდები შეიპყრეს და აწამეს. 1300-იანებში მათ ერეტიკოსობაში დასდეს ბრალი და თითქმის მთლიანად გაწყვიტეს.
კიდობანზე მონადირეთა ნაწილი თვლის, რომ გონიერმა რაინდებმა საფრთხის მოახლოებამდე ოქროს სკივრის გადამალვა მოასწრეს და შესაძლოა, მინიშნებებიც კი დაგვიტოვეს, თუ სად უნდა ვეძებოთ. მათ შორისაა ჟურნალისტი გრემ ფილიპსი. მისი შთაგონება ინდიანა ჯონსის ფილმი იყო და გადაწყვიტა, გაერკვია, რეალურად არსებობდა თუ არა კიდობანი. პირველად ის იორდანიაში მდებარე შარას მთებს ეწვია. ადგილობრივი ბედუინების ლეგენდის მიხედვით, ინგლისელი რაინდების ჯგუფმა აქ აღმოაჩინა გასაოცარი განძი, რომელშიც შედიოდა გამორჩეული და საინტერესო ნივთი – ოქროს სკივრი. რაც დანამდვილებითაა ცნობილი, ისაა, რომ ტამპლიერები ინგლისში გამდიდრებული დაბრუნდნენ. შესაძლებელია თუ არა, აღთქმის კიდობანი ამ დროს მათ ხელთ ყოფილიყო? აქ უკვე საქმე რთულდება.
ფილიპსი დიდი ხნის განმავლობაში სწავლობდა ეკლესიებში დატოვებულ სავარაუდო მინიშნებებს, რომლებსაც, მისი რწმენით, კიდობნამდე უნდა მიეყვანა მაძიებელი. პირველი იყო ჰარდვიკის ტაძარი (უორიკშირი, ინგლისი). სოფლის ძველ ცნობებში ფილიპსმა აღმოაჩინა 1192 წლის შესახებ არსებული ჩანაწერი, რომელიც წმინდა არტეფაქტებს ეხებოდა. ჰარდვიკის ტაძართან სამლოცველო აეგოთ, რათა შეენახათ „წმინდა რელიკვიები”. თუმცა დღეს ის რიგითი ეკლესიაა და იშვიათი წმინდა ნივთები მასში არ ინახება. შემდეგი გაჩერება იყო ყველა წმინდანთა ეკლესია სოფელ ბერტონ დასეტში (უორიკშირი). არ არსებობს ცნობა, რომ ეს ნაგებობა ტამპლიერთა ტაძარი იყო, თუმცა რეკონსტრუქციისას აღმოაჩინეს უცნაური ფრესკები, რომელზეც მამაკაცს მოჭრილი თავი უჭირავს. ცნობილია, რომ ტამპლიერი რაინდები იოანე ნათლისმცემლის მოკვეთილ თავს ეთაყვანებოდნენ.
გადმოცემის მიხედვით, მოყვარულმა ისტორიკოსმა ჯეიკობ ქოუვ-ჯონსმა ფრესკების მნიშვნელობა 1 საუკუნის წინ გაშიფრა და მინიშნებები გადაიტანა ლანგლიში მდებარე ეკლესიის დალაქავებულ მინის ფანჯრებზე. მას „ეპიფანიის ფანჯარას” უწოდებენ და მასზე გამოსახულია 3 მოგვის სტუმრობა იესოსთან და ოქროს, გუნდრუკისა და მურის მირთმევა. მოგვები მაძიებლები იყვნენ – ისინი იესოს დაბადების ადგილს ეძებდნენ და მიაგნეს კიდეც ვარსკვლავის მეშვეობით. გამოსახულებაზე ვარსკვლავიც არის, თუმცა ერთის მაგივრად ორი. გრემ ფილიპსის აზრით, ეს დეტალი – მიცარი და ალკორი დიდი დათვის თანავარსკვლავედიდან – განასახიერებს კიდობნის ორ ანგელოზს, რომლებიც, ტრადიციის მიხედვით, არიან მიქაელი და გაბრიელი. ვარსკვლავების გვერდზე არის ორი ასო – ბ და მ.
ეპიფანია, როგორც წესი, 6 იანვარს აღინიშნება. გადმოცემის მიხედვით, შუაღამით მამალმა იყივლა, რათა იესოს დაბადება ემცნო ყველასთვის. ხოლო მეორე ფრინველი, რომელიც მამლის წინაა გამოსახული, ფენიქსია. ბერტონ დასეტის გორაკზე მდებარე გზის მაჩვენებელ შუქურას „ფენიქსის შუქურა” ეწოდება. ფილიპსი მას 6 იანვრის ღამეს ეწვია და დიდი დათვის ვარსკვლავების მიმართულებით წასვლისას აგურისგან აშენებულ პატარა თაღოვან ნაგებობას მიადგა, რომელიც ეპიფანიის ფანჯარაზე ვარსკვლავების ქვემოთაა გამოსახული. თუკი ფილიპსის მოსაზრება სწორია, აღთქმის კიდობანი მის სიახლოვეს უნდა იყოს დამარხული და მისი აღმოჩენა უდიდესი მოვლენა იქნება. თუმცა ფილიპსის ვერსიას არც ისე ბევრი ადამიანი ემხრობა.
ბერტონ დასეტში მდებარე ყველა წმინდანის ეკლესიის შესახებ არსებული ჩანაწერების მიხედვით, ფრესკები თითქმის უხილავი იყო მაშინ, როცა მოყვარულმა ისტორიკოსმა ჯეიკობ ქოუვ-ჯონსმა სავარაუდოდ გაშიფრა ისინი 1890-იან წლებში. კედელზე გამოსახული ნახატები მხოლოდ 1966 წელს გამოჩნდა, ასევე არ არსებობს იმის მტკიცებულება, რომ ქოუვ-ჯონსი ნამდვილად ესტუმრა ლანგლის ეკლესიას და რაიმე შეხება ჰქონდა ეპიფანიის ფანჯარასთან. გარდა ამისა, გამოსახულებები შესრულებულია ტრადიციული იკონოგრაფიით, მამალსა და ფენიქსს კი ეპიფანიის თითქმის ყველა ფრესკასა და ხატზე შეხვდებით. გრემ ფილიპსის სამწუხაროდ, ადგილობრივმა ხელისუფლებამ გათხრების ჩატარების უფლება არ მისცა. ამიტომ ეს ვერსია ჯერჯერობით კითხვის ნიშნის ქვეშ დგას.
თუკი ვინმემ სადღაც მართლაც დამალა კიდობანი, როგორ შეიძლებოდა ასეთი ძლევამოსილი, დიდებული და ბრწყინვალე რამ შეუმჩნეველი დარჩენილიყო ამდენი ხანი, თუკი მას ზებუნებრივი ძალები არ დაუკარგავს? შესაძლებელია თუ არა, კიდობნის შესაძლებლობები აიხსნას ისე, რომ არ მიეცეს ზებუნებრივის სტატუსი? და თუკი დავადგენთ, რა იყო რეალურად კიდობანი, მოგვცემს თუ არა მინიშნებას, სად უნდა ვეძებოთ ის?
აღთქმის კიდობნის ყველაზე დიდი საიდუმლო მის ატრიბუტებს უკავშირდება – რატომ ჰქონდა ასეთი ფორმა? როგორ ახერხებდა რხევას, ელვარებას, ფრენას, ადამიანების დაწვასა და დაავადებას? მორწმუნეთათვის ამ კითხვებზე პასუხის გაცემა ადვილია: აღთქმის კიდობანი ზუსტად ისაა, რასაც ძველი აღთქმა ამბობს, ანუ მოოქროვილი ყუთი, რომელიც 10 მცნებას ინახავდა და ასევე ღმერთთან ურთიერთობის საშუალება. თუმცა არიან ისეთები, რომლებიც თვლიან, რომ თანამედროვე ცოდნისა და მეცნიერული მეთოდების მეშვეობით შესაძლებელია, აღთქმის კიდობანი აიხსნას, როგორც ჩვეულებრივი საგანი და მისი უნარები გავიმეოროთ კიდეც.
ერთ-ერთი ვერსიით, ის, რაც მოსემ კიდობანში მოათავსა, რადიოაქტიური ნივთიერება იყო. ვინც მას გახსნიდა, მალე იღუპებოდა, ვინც ახლოდან შეათვალიერებდა, საშინელი დაავადებები ემართებოდა. ხოლო მღვდლები, რომლებიც მას უახლოვდებოდნენ, სპეციალურ სამოსში იყვნენ გამოწყობილი, რათა თავი დაეცვათ. თუმცა რადიოაქტიურობის ცნება შემდეგი 3000 წელი ჯერ კიდევ უცნობი რამ იყო კაცობრიობისთვის. მაშ რამდენად რეალურია, რომ მოსეს მის შესახებ ცოდნოდა ან რადიოაქტიური ქვები ეპოვა?
არის სხვა ვერსიაც – კიდობნის სასიკვდილო შესაძლებლობებს გაცილებით მარტივი წყარო ჰქონდა – სტატიკური ელექტრობა. 1915 წელს ელექტროობის დარგის პიონერმა და ცნობილმა გამომგონებელმა ნიკოლა ტესლამ წამოაყენა ვარაუდი, რომ კიდობანი წარმოადგენდა კონდენსატორს – მოწყობილობას, რომელიც უზარმაზარ ელექტრულ მუხტებს ინახავდა.
კიდობნის დიდი ხნის მაძიებელმა, ავეჯის დამამზადებელმა და ჟურნალისტმა რიჩარდ ენდრიუსმა გადაწყვიტა, ოქსფორდის ფიზიკის ლაბორატორიის სპეციალისტთან ერთად ხელახლა აეგო კიდობანი, რათა ტესლას ვარიანტი გამოეცადა. კიდობნის დასამუხტად მათ გენერატორის დახმარება დასჭირდათ, თუმცა ამტკიცებენ, რომ წმინდა მიწის უდაბნოებში მარტივად იყო შესაძლებელი დიდი რაოდენობით სტატიკური ელექტრობის მიღება – მატყლის ქსოვილისგან დამზადებული გადასაფარებლის ოქროს ზედაპირზე ხახუნით.
ენდრიუსი ტესლას პოზიციას იზიარებს და ამბობს, რომ კიდობანი იყო სტატიკური ელექტრობის უზარმაზარი საცავი და სწორედ ამით აიხსნება მოსეს ძმიშვილების სიკვდილი, რომლებსაც კიდობნისთვის შესაწირი ჰქონდათ მიტანილი. იგივე ეხება უიღბლო ყუზას, რომელმაც ხელით სცადა მისი შეჩერება, რათა ტარებისას ხარებს არ გადმოეგდოთ. შესაძლოა, გადასაფარებელი წინ და უკან მოძრაობდა და წარმოქმნიდა ელექტრულ მუხტებს, რომელთა ძაბვა 50 000-60 000 ვოლტს აღწევდა. ამიტომ როცა ყუზა შეეხო, მის ხელზე კიდობანში დაგროვებული მთელი ელექტროობა განიმუხტა. როგორც ბიბლია გვამცნობს, „იქვე მოკვდა იგი ღვთის კიდობანთან”.
60 000 ვოლტი ნამდვილად დიდი სიმძლავრეა, მაგრამ სანამ ვინმე არ ააგებს აღთქმის კიდობნის ზუსტ ასლს, წაიღებს უდაბნოში და დაუწყებს ხახუნს მატყლის ქსოვილითა და ცხოველის ტყავით, მანამდე დაუმტკიცებელი რჩება ვერსია, რომ აღთქმის კიდობანი უძველესი გიგანტური ელექტრობატარეა იყო. თანაც აქაც იგივე პრობლემა ჩნდება, რაც რადიოაქტიური ნივთიერების შემთხვევაში – ელექტროობა მხოლოდ 300 წლის წინ აღმოაჩინეს და არა 3000. ამიტომ ბიბლიის არქეოლოგების მიერ ძველი აღთქმის ობიექტის თანამედროვე ტექნოლოგიებით ახსნის ყველანაირი მცდელობა ჯერჯერობით უბრალოდ აზრს მოკლებულია.
რიჩარდ ენდრიუსის ვერსია აღთქმის კიდობნის ადგილმდებარეობაზე ემთხვევა გავრცელებულ ვერსიას – იერუსალიმს. მთელი ისტორიის განმავლობაში ადამიანები ებღაუჭებოდნენ იმედს, რომ ტაძრის მღვდელმთავრებმა კიდობანი მთის ქვეშ გადამალეს. ეს კი ბიბლიაში მისი ბოლო ხსენების შემდეგ და ბაბილონელი დამპყრობლების მიერ იერუსალიმის გადაწვამდე პერიოდში უნდა მომხდარიყო, 30 წლიან შუალედში. სად შეიძლებოდა კიდობანი დაემალათ? როგორც რიჩარდ ენდრიუსი შენიშნავს, ბრწყინვალე, მოკაშკაშე და მანათობელი ობიექტის დამალვა ძალიან ძნელი იქნებოდა. წმიდათაწმიდადან კიდობნის ისე გამოტანა, რომ ვერავის შეემჩნია, მიწისქვეშა გზებით უნდა მომხდარიყო და ენდრიუსის თეორიით, დღემდე ტაძრის მთაში ინახება. მაგრამ ტამპლიერი რაინდები, რელიგიური ფანატიკოსები, მოყვარული მაძიებლები და გამოცდილი არქეოლოგები დიდი ხნის განმავლობაში იკვლევდნენ ამ ადგილს და ბევრჯერ გათხარეს მთის გარშემო და ქვემოთ მდებარე მიდამოები. ერთადერთი, რასაც მათ მიაგნეს, იყო ქალაქის ქვეშ არსებული რთული წყალგაყვანილობა. დღეს კი ტაძრის მთა მუსლიმების კონტროლის ქვეშაა და ნაკლებად სავარაუდოა, რომ რაიმე სახის არქეოლოგიური გამოძიება კიდევ ჩატარდება.
აქედან კი მეცნიერებისა და რელიგიის გზა იყოფა, რადგან მორწმუნეები კიდობნის მომავალს აპოკალიფსურ ჭრილში ხედავენ. ისინი თვლიან, რომ დღეს კიდობანი არავის ვნებს, მაგრამ ჯერ კიდევ აქვს იმხელა ძალა, მთელი ახლო აღმოსავლეთი გაანადგუროს. ტაძრის მთის მორწმუნეთა ჯგუფის ლიდერის გერშონ სალომონის თქმით, კიდობანი თავისი ხალხისგან, ებრაელებისგან, ელის მორიგი ტაძრის აშენებას და რადგან 2000 წელი ლოდინშია, შეიძლება რაიმე ცუდი მოხდეს. ამიტომ ებრაელები მალე დაიბრუნებენ კიდობანს, აღადგენენ ტაძარს თავის ისტორიულ ადგილას და დადგება მესიის მოსვლის დროც. ამასთან სულაც არ აწუხებთ ის ფაქტი, რომ ამის განხორციელებისთვის საჭიროა მეჩეთ „ქვის გუმბათის” განადგურება. გერშონ სალომონი თანამოაზრეებთან ერთად ამზადებს ტაძრის პროექტს უწვრილეს დეტალებში, ბოლო სანთლის ჩათვლით. ის თვლის, რომ ისრაელის სათავეში მალე მოვა მორწმუნეებისგან შემდგარი ხელისუფლება, რომელიც მეჩეთს მოაშორებს. ეს კი ნამდვილად არაა ისეთი ხედვა, რომელიც მსოფლიო მშვიდობას შეესაბამება. ექსპერტთა ნაწილის აზრით, „ქვის გუმბათის” დანგრევა დიდი ალბათობით მესამე მსოფლიო ომის დასაწყისი გახდება. და ეს ყველაფერი ხდება იმ აღთქმის კიდობნის გამო, რომლის რეალურობის საკითხში მკვლევარები ჯერ კიდევ ვერ შეთანხმებულან. მიუხედავად იმისა, საერთოდ არსებობდა თუ არა, კიდობანი დღემდე რჩება ადამიანთა სიკვდილის გამომწვევ ობიექტად.
გრემ ჰენკოკის მოსაზრებით, ებრაელმა მღვდლებმა გეზი სამხრეთისკენ აიღეს, რადგან იცოდნენ, რომ ეგვიპტეში ცხოვრობდნენ სამშობლოდან გადასახლებული ღვთისმოშიში ებრაელები. უძველესი პაპირუსებიდან მეცნიერებმა დიდი ხანია, იციან, რომ ებრაელები ნილოსის სიახლოვეს იყვნენ დასახლებული. 1997 წელს პატარა კუნძულ ელეფანტინზე მათ აღმოაჩინეს ებრაული ტაძრის ნარჩენები, რომელიც ამ პერიოდით თარიღდებოდა. იმ დროს ეს იყო ისრაელის ტერიტორიის მიღმა არსებული ერთადერთი ებრაული ტაძარი და შესაძლოა, მისი დანიშნულება კიდობნის დაბინავება ყოფილიყო. ქრისტეს შობამდე დაახლოებით 400 წელს ეს ტაძარი სრულიად გაანადგურეს, თუმცა გათხრებისას ჩონჩხები არ აღმოუჩენიათ, რაც გრემს იმის იმედს აძლევს, რომ კიდობანი სხვაგან გადაიტანეს და კიდევ ერთხელ გაარიდეს უბედურ შემთხვევას. რაც შეეხება კუნძულ ელეფანტინის ებრაულ საზოგადოებას – ისინი უბრალოდ ქრებიან ისტორიიდან. თუმცა არ არსებობს მინიშნება, რომ ადგილი ჰქონდა მასიურ ხოცვა-ჟლეტას. შესაძლოა, ისინი გაერიდნენ კუნძულს და თან წაიღეს ძვირფასი რელიკვია. ისრაელს თავს ვერ შეაფარებდნენ, რადგან მას ერეტიკოსი მეფე მართავდა, აღარც ეგვიპტე იყო უსაფრთხო. მაშ სად შეიძლებოდა წასულიყვნენ?
ჰენკოკი მიიჩნევს, რომ ებრაელებმა გეზი აიღეს ეთიოპიისკენ – იმ ტერიტორიისკენ, სადაც ებრაელთა სხვა გადასახლებული ჯგუფი ცხოვრობდა. დაახლოებით იმავე დროს, როცა ელეფანტინის ტაძარი განადგურდა, აღთქმის კიდობანი აღმოჩნდა ტანას ტბაში მდებარე პატარა კუნძულზე. ამ მივიწყებულ კუნძულზე მდებარეობს ასევე მივიწყებული მონასტერი, სადაც ცხოვრობენ ქრისტიანი ბერები და მათი ტრადიციის მიხედვით, ისინი იცავდნენ კიდობანს 800 წლის განმავლობაში. ერთ დროს იუდევლები 350 წელს ქრისტიანებად მოინათლნენ და კიდობანი აქსუმში გაგზავნეს, სადაც დღემდე ინახება. გრემი თვლის, რომ საუკუნეების მანძილზე დაიკარგა ინფორმაცია, თუ როგორ აღმოჩნდა კიდობანი ეთიოპიელთა მფლობელობაში და შეიქმნა მენელიქის მითი, რათა ეს ხარვეზი გამოესწორებინათ.
ეთიოპია არის ერთადერთი ქვეყანა, სადაც აღთქმის კიდობანზე კონცენტრირებული რელიგია არსებობს და მორწმუნეები დღემდე მყარად იცავენ წეს-ჩვეულებებს. ისინი კიდობანს მცველსაც უნიშნავენ და ეს ადამიანი კიდობნის სამუდამო ტყვე ხდება – ის ვერასდროს დატოვებს ეკლესიას და მუდმივად უნდა უდარაჯოს წმინდა ნივთს. აღსანიშნავია ერთი უცნაურობა – მცველები საოცარი სისწრაფით იხოცებიან. სამი მათგანი, რომლებსაც ჰენკოკმა ინტერვიუ ჩამოართვა, 5 წელში გარდაიცვალა. ამასთან, ყველა მათგანი თვლიდა, რომ ზიანის წყარო თავად კიდობანი იყო. ბოლო მცველი სრულიად დარწმუნებულიყო იყო, რომ კიდობანთან სიახლოვის გამო ავადდებოდა, რადგან სწორედ აქედან დაეწყო მხედველობის დაქვეითება და ნელ-ნელა ბრმავდებოდა.
ჰენკოკმა იცის, რომ მისი თეორია ბევრი მკვლევარისთვის მიმზიდველია, თუმცა მაინც სკეპტიკურად უდგებიან საკითხს, რადგან უშუალოდ კიდობნის შემოწმების გარეშე მრავალი კითხვა რჩება პასუხგაუცემელი.
რა ხდებოდა იერუსალიმში იმ დროს, როცა კიდობანი გაუჩინარდა? ეს იყო პერიოდი მისი ბოლო ხსენებიდან ბიბლიაში – ძვ.წ. 620 წელს – ტაძრის განადგურებამდე – ძვ.წ 587 წელს. თუკი მღვდელმთავრებმა კიდობანი გადამალეს, სად შეიძლებოდა შეენახათ? ზოგიერთის აზრით, ის სწორედ ტაძრის ქვეშაა, მაგრამ არავის შეუძლია გათხრების ჩატარება, რადგან მუსლიმები მთელ არეალს აკონტროლებენ და ამის უფლებას არავის მისცემენ. თუმცა ეს არ ნიშნავს, რომ საკითხი ამოიწურა. ტაძარში გათხრებს ჯერ კიდევ სახელგანთქმული ტამპლიერი რაინდები აწარმოებდნენ. ბევრს სჯერა, რომ მათ იპოვეს კიდობანი და სხვაგან გადამალეს.
ტამპლიერები თავიანთ თავს უწოდებდნენ „ქრისტესა და სოლომონის ტაძრის ღატაკ რაინდებს”. მათი ორდენი 1120 წელს დაარსდა, პირველი ჯვაროსნული ლაშქრობის შემდგომ, წარჩინებული ფრანგი პირების მიერ. მათი განცხადებით, წმინდა მიწაზე იმიტომ იმყოფებოდნენ, რომ მუსლიმების მიერ დაპყრობილი იერუსალიმისკენ მიმავალი ევროპელი პილიგრიმების უსაფრთხოებას უზრუნველყოფდნენ. თუმცა ლეგენდა გვიამბობს, რომ რაინდებს საიდუმლო განზრახვა ჰქონდათ და მალე ძვირფასეულობაზე ნადირობა დაიწყეს. ისინი ტაძრის მთას საოცარი გულმოდგინებით თხრიდნენ, რადგან თალმუდის მუხლზე დაყრდნობით თვლიდნენ, რომ აღთქმის კიდობანი იქ ინახებოდა. თუმცა რა იპოვეს, ან ვერ იპოვეს, გამოცანად რჩება. მათი ორდენი მალე დაიშალა, რაინდები შეიპყრეს და აწამეს. 1300-იანებში მათ ერეტიკოსობაში დასდეს ბრალი და თითქმის მთლიანად გაწყვიტეს.
კიდობანზე მონადირეთა ნაწილი თვლის, რომ გონიერმა რაინდებმა საფრთხის მოახლოებამდე ოქროს სკივრის გადამალვა მოასწრეს და შესაძლოა, მინიშნებებიც კი დაგვიტოვეს, თუ სად უნდა ვეძებოთ. მათ შორისაა ჟურნალისტი გრემ ფილიპსი. მისი შთაგონება ინდიანა ჯონსის ფილმი იყო და გადაწყვიტა, გაერკვია, რეალურად არსებობდა თუ არა კიდობანი. პირველად ის იორდანიაში მდებარე შარას მთებს ეწვია. ადგილობრივი ბედუინების ლეგენდის მიხედვით, ინგლისელი რაინდების ჯგუფმა აქ აღმოაჩინა გასაოცარი განძი, რომელშიც შედიოდა გამორჩეული და საინტერესო ნივთი – ოქროს სკივრი. რაც დანამდვილებითაა ცნობილი, ისაა, რომ ტამპლიერები ინგლისში გამდიდრებული დაბრუნდნენ. შესაძლებელია თუ არა, აღთქმის კიდობანი ამ დროს მათ ხელთ ყოფილიყო? აქ უკვე საქმე რთულდება.
ფილიპსი დიდი ხნის განმავლობაში სწავლობდა ეკლესიებში დატოვებულ სავარაუდო მინიშნებებს, რომლებსაც, მისი რწმენით, კიდობნამდე უნდა მიეყვანა მაძიებელი. პირველი იყო ჰარდვიკის ტაძარი (უორიკშირი, ინგლისი). სოფლის ძველ ცნობებში ფილიპსმა აღმოაჩინა 1192 წლის შესახებ არსებული ჩანაწერი, რომელიც წმინდა არტეფაქტებს ეხებოდა. ჰარდვიკის ტაძართან სამლოცველო აეგოთ, რათა შეენახათ „წმინდა რელიკვიები”. თუმცა დღეს ის რიგითი ეკლესიაა და იშვიათი წმინდა ნივთები მასში არ ინახება. შემდეგი გაჩერება იყო ყველა წმინდანთა ეკლესია სოფელ ბერტონ დასეტში (უორიკშირი). არ არსებობს ცნობა, რომ ეს ნაგებობა ტამპლიერთა ტაძარი იყო, თუმცა რეკონსტრუქციისას აღმოაჩინეს უცნაური ფრესკები, რომელზეც მამაკაცს მოჭრილი თავი უჭირავს. ცნობილია, რომ ტამპლიერი რაინდები იოანე ნათლისმცემლის მოკვეთილ თავს ეთაყვანებოდნენ.
გადმოცემის მიხედვით, მოყვარულმა ისტორიკოსმა ჯეიკობ ქოუვ-ჯონსმა ფრესკების მნიშვნელობა 1 საუკუნის წინ გაშიფრა და მინიშნებები გადაიტანა ლანგლიში მდებარე ეკლესიის დალაქავებულ მინის ფანჯრებზე. მას „ეპიფანიის ფანჯარას” უწოდებენ და მასზე გამოსახულია 3 მოგვის სტუმრობა იესოსთან და ოქროს, გუნდრუკისა და მურის მირთმევა. მოგვები მაძიებლები იყვნენ – ისინი იესოს დაბადების ადგილს ეძებდნენ და მიაგნეს კიდეც ვარსკვლავის მეშვეობით. გამოსახულებაზე ვარსკვლავიც არის, თუმცა ერთის მაგივრად ორი. გრემ ფილიპსის აზრით, ეს დეტალი – მიცარი და ალკორი დიდი დათვის თანავარსკვლავედიდან – განასახიერებს კიდობნის ორ ანგელოზს, რომლებიც, ტრადიციის მიხედვით, არიან მიქაელი და გაბრიელი. ვარსკვლავების გვერდზე არის ორი ასო – ბ და მ.
ეპიფანია, როგორც წესი, 6 იანვარს აღინიშნება. გადმოცემის მიხედვით, შუაღამით მამალმა იყივლა, რათა იესოს დაბადება ემცნო ყველასთვის. ხოლო მეორე ფრინველი, რომელიც მამლის წინაა გამოსახული, ფენიქსია. ბერტონ დასეტის გორაკზე მდებარე გზის მაჩვენებელ შუქურას „ფენიქსის შუქურა” ეწოდება. ფილიპსი მას 6 იანვრის ღამეს ეწვია და დიდი დათვის ვარსკვლავების მიმართულებით წასვლისას აგურისგან აშენებულ პატარა თაღოვან ნაგებობას მიადგა, რომელიც ეპიფანიის ფანჯარაზე ვარსკვლავების ქვემოთაა გამოსახული. თუკი ფილიპსის მოსაზრება სწორია, აღთქმის კიდობანი მის სიახლოვეს უნდა იყოს დამარხული და მისი აღმოჩენა უდიდესი მოვლენა იქნება. თუმცა ფილიპსის ვერსიას არც ისე ბევრი ადამიანი ემხრობა.
ბერტონ დასეტში მდებარე ყველა წმინდანის ეკლესიის შესახებ არსებული ჩანაწერების მიხედვით, ფრესკები თითქმის უხილავი იყო მაშინ, როცა მოყვარულმა ისტორიკოსმა ჯეიკობ ქოუვ-ჯონსმა სავარაუდოდ გაშიფრა ისინი 1890-იან წლებში. კედელზე გამოსახული ნახატები მხოლოდ 1966 წელს გამოჩნდა, ასევე არ არსებობს იმის მტკიცებულება, რომ ქოუვ-ჯონსი ნამდვილად ესტუმრა ლანგლის ეკლესიას და რაიმე შეხება ჰქონდა ეპიფანიის ფანჯარასთან. გარდა ამისა, გამოსახულებები შესრულებულია ტრადიციული იკონოგრაფიით, მამალსა და ფენიქსს კი ეპიფანიის თითქმის ყველა ფრესკასა და ხატზე შეხვდებით. გრემ ფილიპსის სამწუხაროდ, ადგილობრივმა ხელისუფლებამ გათხრების ჩატარების უფლება არ მისცა. ამიტომ ეს ვერსია ჯერჯერობით კითხვის ნიშნის ქვეშ დგას.
თუკი ვინმემ სადღაც მართლაც დამალა კიდობანი, როგორ შეიძლებოდა ასეთი ძლევამოსილი, დიდებული და ბრწყინვალე რამ შეუმჩნეველი დარჩენილიყო ამდენი ხანი, თუკი მას ზებუნებრივი ძალები არ დაუკარგავს? შესაძლებელია თუ არა, კიდობნის შესაძლებლობები აიხსნას ისე, რომ არ მიეცეს ზებუნებრივის სტატუსი? და თუკი დავადგენთ, რა იყო რეალურად კიდობანი, მოგვცემს თუ არა მინიშნებას, სად უნდა ვეძებოთ ის?
აღთქმის კიდობნის ყველაზე დიდი საიდუმლო მის ატრიბუტებს უკავშირდება – რატომ ჰქონდა ასეთი ფორმა? როგორ ახერხებდა რხევას, ელვარებას, ფრენას, ადამიანების დაწვასა და დაავადებას? მორწმუნეთათვის ამ კითხვებზე პასუხის გაცემა ადვილია: აღთქმის კიდობანი ზუსტად ისაა, რასაც ძველი აღთქმა ამბობს, ანუ მოოქროვილი ყუთი, რომელიც 10 მცნებას ინახავდა და ასევე ღმერთთან ურთიერთობის საშუალება. თუმცა არიან ისეთები, რომლებიც თვლიან, რომ თანამედროვე ცოდნისა და მეცნიერული მეთოდების მეშვეობით შესაძლებელია, აღთქმის კიდობანი აიხსნას, როგორც ჩვეულებრივი საგანი და მისი უნარები გავიმეოროთ კიდეც.
ერთ-ერთი ვერსიით, ის, რაც მოსემ კიდობანში მოათავსა, რადიოაქტიური ნივთიერება იყო. ვინც მას გახსნიდა, მალე იღუპებოდა, ვინც ახლოდან შეათვალიერებდა, საშინელი დაავადებები ემართებოდა. ხოლო მღვდლები, რომლებიც მას უახლოვდებოდნენ, სპეციალურ სამოსში იყვნენ გამოწყობილი, რათა თავი დაეცვათ. თუმცა რადიოაქტიურობის ცნება შემდეგი 3000 წელი ჯერ კიდევ უცნობი რამ იყო კაცობრიობისთვის. მაშ რამდენად რეალურია, რომ მოსეს მის შესახებ ცოდნოდა ან რადიოაქტიური ქვები ეპოვა?
არის სხვა ვერსიაც – კიდობნის სასიკვდილო შესაძლებლობებს გაცილებით მარტივი წყარო ჰქონდა – სტატიკური ელექტრობა. 1915 წელს ელექტროობის დარგის პიონერმა და ცნობილმა გამომგონებელმა ნიკოლა ტესლამ წამოაყენა ვარაუდი, რომ კიდობანი წარმოადგენდა კონდენსატორს – მოწყობილობას, რომელიც უზარმაზარ ელექტრულ მუხტებს ინახავდა.
კიდობნის დიდი ხნის მაძიებელმა, ავეჯის დამამზადებელმა და ჟურნალისტმა რიჩარდ ენდრიუსმა გადაწყვიტა, ოქსფორდის ფიზიკის ლაბორატორიის სპეციალისტთან ერთად ხელახლა აეგო კიდობანი, რათა ტესლას ვარიანტი გამოეცადა. კიდობნის დასამუხტად მათ გენერატორის დახმარება დასჭირდათ, თუმცა ამტკიცებენ, რომ წმინდა მიწის უდაბნოებში მარტივად იყო შესაძლებელი დიდი რაოდენობით სტატიკური ელექტრობის მიღება – მატყლის ქსოვილისგან დამზადებული გადასაფარებლის ოქროს ზედაპირზე ხახუნით.
ენდრიუსი ტესლას პოზიციას იზიარებს და ამბობს, რომ კიდობანი იყო სტატიკური ელექტრობის უზარმაზარი საცავი და სწორედ ამით აიხსნება მოსეს ძმიშვილების სიკვდილი, რომლებსაც კიდობნისთვის შესაწირი ჰქონდათ მიტანილი. იგივე ეხება უიღბლო ყუზას, რომელმაც ხელით სცადა მისი შეჩერება, რათა ტარებისას ხარებს არ გადმოეგდოთ. შესაძლოა, გადასაფარებელი წინ და უკან მოძრაობდა და წარმოქმნიდა ელექტრულ მუხტებს, რომელთა ძაბვა 50 000-60 000 ვოლტს აღწევდა. ამიტომ როცა ყუზა შეეხო, მის ხელზე კიდობანში დაგროვებული მთელი ელექტროობა განიმუხტა. როგორც ბიბლია გვამცნობს, „იქვე მოკვდა იგი ღვთის კიდობანთან”.
60 000 ვოლტი ნამდვილად დიდი სიმძლავრეა, მაგრამ სანამ ვინმე არ ააგებს აღთქმის კიდობნის ზუსტ ასლს, წაიღებს უდაბნოში და დაუწყებს ხახუნს მატყლის ქსოვილითა და ცხოველის ტყავით, მანამდე დაუმტკიცებელი რჩება ვერსია, რომ აღთქმის კიდობანი უძველესი გიგანტური ელექტრობატარეა იყო. თანაც აქაც იგივე პრობლემა ჩნდება, რაც რადიოაქტიური ნივთიერების შემთხვევაში – ელექტროობა მხოლოდ 300 წლის წინ აღმოაჩინეს და არა 3000. ამიტომ ბიბლიის არქეოლოგების მიერ ძველი აღთქმის ობიექტის თანამედროვე ტექნოლოგიებით ახსნის ყველანაირი მცდელობა ჯერჯერობით უბრალოდ აზრს მოკლებულია.
რიჩარდ ენდრიუსის ვერსია აღთქმის კიდობნის ადგილმდებარეობაზე ემთხვევა გავრცელებულ ვერსიას – იერუსალიმს. მთელი ისტორიის განმავლობაში ადამიანები ებღაუჭებოდნენ იმედს, რომ ტაძრის მღვდელმთავრებმა კიდობანი მთის ქვეშ გადამალეს. ეს კი ბიბლიაში მისი ბოლო ხსენების შემდეგ და ბაბილონელი დამპყრობლების მიერ იერუსალიმის გადაწვამდე პერიოდში უნდა მომხდარიყო, 30 წლიან შუალედში. სად შეიძლებოდა კიდობანი დაემალათ? როგორც რიჩარდ ენდრიუსი შენიშნავს, ბრწყინვალე, მოკაშკაშე და მანათობელი ობიექტის დამალვა ძალიან ძნელი იქნებოდა. წმიდათაწმიდადან კიდობნის ისე გამოტანა, რომ ვერავის შეემჩნია, მიწისქვეშა გზებით უნდა მომხდარიყო და ენდრიუსის თეორიით, დღემდე ტაძრის მთაში ინახება. მაგრამ ტამპლიერი რაინდები, რელიგიური ფანატიკოსები, მოყვარული მაძიებლები და გამოცდილი არქეოლოგები დიდი ხნის განმავლობაში იკვლევდნენ ამ ადგილს და ბევრჯერ გათხარეს მთის გარშემო და ქვემოთ მდებარე მიდამოები. ერთადერთი, რასაც მათ მიაგნეს, იყო ქალაქის ქვეშ არსებული რთული წყალგაყვანილობა. დღეს კი ტაძრის მთა მუსლიმების კონტროლის ქვეშაა და ნაკლებად სავარაუდოა, რომ რაიმე სახის არქეოლოგიური გამოძიება კიდევ ჩატარდება.
აქედან კი მეცნიერებისა და რელიგიის გზა იყოფა, რადგან მორწმუნეები კიდობნის მომავალს აპოკალიფსურ ჭრილში ხედავენ. ისინი თვლიან, რომ დღეს კიდობანი არავის ვნებს, მაგრამ ჯერ კიდევ აქვს იმხელა ძალა, მთელი ახლო აღმოსავლეთი გაანადგუროს. ტაძრის მთის მორწმუნეთა ჯგუფის ლიდერის გერშონ სალომონის თქმით, კიდობანი თავისი ხალხისგან, ებრაელებისგან, ელის მორიგი ტაძრის აშენებას და რადგან 2000 წელი ლოდინშია, შეიძლება რაიმე ცუდი მოხდეს. ამიტომ ებრაელები მალე დაიბრუნებენ კიდობანს, აღადგენენ ტაძარს თავის ისტორიულ ადგილას და დადგება მესიის მოსვლის დროც. ამასთან სულაც არ აწუხებთ ის ფაქტი, რომ ამის განხორციელებისთვის საჭიროა მეჩეთ „ქვის გუმბათის” განადგურება. გერშონ სალომონი თანამოაზრეებთან ერთად ამზადებს ტაძრის პროექტს უწვრილეს დეტალებში, ბოლო სანთლის ჩათვლით. ის თვლის, რომ ისრაელის სათავეში მალე მოვა მორწმუნეებისგან შემდგარი ხელისუფლება, რომელიც მეჩეთს მოაშორებს. ეს კი ნამდვილად არაა ისეთი ხედვა, რომელიც მსოფლიო მშვიდობას შეესაბამება. ექსპერტთა ნაწილის აზრით, „ქვის გუმბათის” დანგრევა დიდი ალბათობით მესამე მსოფლიო ომის დასაწყისი გახდება. და ეს ყველაფერი ხდება იმ აღთქმის კიდობნის გამო, რომლის რეალურობის საკითხში მკვლევარები ჯერ კიდევ ვერ შეთანხმებულან. მიუხედავად იმისა, საერთოდ არსებობდა თუ არა, კიდობანი დღემდე რჩება ადამიანთა სიკვდილის გამომწვევ ობიექტად.
