სა­აღ­დ­გო­მო ტრა­დი­ცი­ე­ბი სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში და საზღ­ვ­რებს მიღ­მა

წმინ­და მა­რი­ამ მაგ­და­ლი­ნელ­მა რო­მის იმ­პე­რა­ტორ ტი­ბე­რი­უსს აღ­დ­გო­მა ახა­რა და კვერ­ცხი მი­არ­თ­ვა.

აღ­დ­გო­მას სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში ყო­ველ­თ­ვის გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლად ზე­ი­მო­ბენ. სამ­ზა­დისს რამ­დე­ნი­მე დღით ად­რე იწყე­ბენ. დი­ა­სახ­ლი­სე­ბი სა­აღ­დ­გო­მო პას­ქებს აცხო­ბენ, რაც გოლ­გო­თის მთის სიმ­ბო­ლოა - მთის, სა­დაც მაცხო­ვა­რი ჯვარ­ზე აც­ვეს. აღ­დ­გო­მის­წი­ნა პა­რას­კევს იღე­ბე­ბა წი­თე­ლი კვერ­ცხი, რაც ასე­ვე, მაცხოვ­რის ჯვარ­ც­მის სიმ­ბო­ლოა.

გად­მო­ცე­მის მი­ხედ­ვით, წმინ­და მა­რი­ამ მაგ­და­ლი­ნელ­მა რო­მის იმ­პე­რა­ტორ ტი­ბე­რი­უსს აღ­დ­გო­მა ახა­რა და კვერ­ცხი მი­არ­თ­ვა. ტი­ბე­რი­უს­მა უპა­სუ­ხა, - მაგ კვერ­ცხის გა­წით­ლე­ბას უფ­რო და­ვი­ჯე­რებ, ვიდ­რე მიც­ვა­ლე­ბუ­ლის აღ­დ­გო­მა­სო. კვერ­ცხი გა­წით­ლ­და.
ვნე­ბის ანუ წი­თელ პა­რას­კევს ტაძ­რებ­ში მაცხოვ­რის ჯვრი­დან გარ­და­მოხ­ს­ნის წე­სი სრულ­დე­ბა. ტრა­დი­ცი­უ­ლად, იგი დღის 2 სა­ათ­ზე იწყე­ბა. ტაძ­რის შუ­ა­გუ­ლი ჯე­ჯი­ლით, წი­თე­ლი კვერ­ცხე­ბით, პას­ქე­ბი­თა და ყვა­ვი­ლე­ბი­თაა მორ­თუ­ლი. გარ­და­მოხ­ს­ნას ტაძ­რის შუ­ა­გულ­ში, სპე­ცი­ა­ლუ­რად მოწყო­ბილ ად­გი­ლას და­აბ­რ­ძა­ნე­ბენ და ტა­ძარ­ში არას­რუ­ლი სა­მი დღე რჩე­ბა, რაც მაცხოვ­რის საფ­ლა­ვად ყოფ­ნის სიმ­ბო­ლოა.

სა­ქარ­თ­ვე­ლოს კუთხე­ებ­ში აღ­დ­გო­მა სხვა­დას­ხ­ვა­ნა­ი­რად აღი­ნიშ­ნე­ბო­და. ტრა­დი­ცი­ე­ბი­დან რამ­დე­ნი­მე დღე­საც არის შე­მორ­ჩე­ნი­ლი. მა­გა­ლი­თად, ყაზ­ბეგ­ში, სო­ფელ სნო­ში, ამ დღეს ახალ­გაზ­რ­და ვაჟ­თა მშვილდ-ის­რე­ბი­ა­ნი ჯგუ­ფი იკ­რი­ბე­ბო­და, რო­მელ­საც სოფ­ლის­თ­ვის პა­ტივ­სა­ცე­მი უფ­რო­სი ასა­კის მა­მა­კა­ცი ხელ­მ­ძღ­ვა­ნე­ლობ­და. ჯგუ­ფი მთელ სო­ფელს მო­ივ­ლი­და და აუცი­ლებ­ლად ყვე­ლა ეზო­ში შე­ვი­დო­და. ჭიშ­კარ­თან ჯგუ­ფის უფ­რო­სი ხმა­მაღ­ლა იძახ­და: "ქრის­ტე აღ­დ­გა", რა­საც ახალ­გაზ­რ­დე­ბი ჩვე­უ­ლი ქრის­ტი­ა­ნუ­ლი წე­სით, ერ­თ­დ­რო­უ­ლად პა­სუ­ხობ­დ­ნენ: "ჭეშ­მა­რი­ტად"! მო­სულთ ოჯა­ხის წევ­რე­ბიც გა­მო­ე­გე­ბე­ბოდ­ნენ პა­სუ­ხით: "ჭეშ­მა­რი­ტად! ჭეშ­მა­რი­ტად! შე­გე­წი­ათ იმი­სი მად­ლი თქვენ­ცა და მთელ თქვენს ხევ­სა!" შემ­დეგ ოჯა­ხის დი­ა­სახ­ლისს შე­სა­წი­რი გა­მოჰ­ქონ­და: წი­ნას­წარ შე­ღე­ბი­ლი სა­აღ­დ­გო­მო კვერ­ცხი, რო­მელ­საც ეზოს შუ­ა­გულ­ში მწკრი­ვად აწყობ­დ­ნენ ოჯა­ხის წევ­რ­თა სადღეგ­რ­ძე­ლოდ და ხმა­მაღ­ლა იძახ­დ­ნენ, ვის სა­ხელ­ზეც იდე­ბო­და კვერ­ცხი.
მწკრივ­ში და­ლა­გე­ბულ კვერცხს ახალ­გაზ­რ­დე­ბი, უფ­რო­სის მი­ერ დად­გე­ნი­ლი რი­გის მი­ხედ­ვით, მო­ნაც­ვ­ლე­ო­ბით ეს­როდ­ნენ ის­რებს. ბედ­ნი­ე­რად ით­ვ­ლე­ბო­და ის, ვის სა­ხელ­ზე და­დე­ბუ­ლი კვერ­ცხიც პირ­ვე­ლად გატყ­დე­ბო­და.

გუ­რი­ა­ში, აღ­დ­გო­მის დღე­სას­წა­ულ­ზე, ტრა­დი­ცი­უ­ლი ლე­ლო იმარ­თე­ბო­და. 16-კი­ლოგ­რა­მი­ან ტყა­ვის ბურთს სი­ლი­თა და ნა­ხერ­ხით ავ­სებ­დ­ნენ და აგუ­ნას წვენს ას­ხამ­დ­ნენ. აგუ­ნა უძ­ვე­ლე­სი წარ­მარ­თუ­ლი რი­ტუ­ა­ლი­დან გად­მო­სუ­ლი ღვი­ნის დღე­სას­წა­უ­ლია, რო­მე­ლიც დღეს უკ­ვე მი­ვიწყე­ბუ­ლია. აგუ­ნა შა­ვი ღვი­ნის, თაფ­ლის, ბრო­წე­უ­ლის წვე­ნი­სა და კი­დევ ერ­თი უც­ნო­ბი ინ­გ­რე­დი­ენ­ტის ნა­ზა­ვია, რო­მელ­საც მცი­რე რა­ო­დე­ნო­ბით მო­თა­მა­შე­ებ­საც ას­მევ­დ­ნენ ძა­ლი­სა და სიმ­ხ­ნე­ვის მო­სა­მა­ტებ­ლად.

სა­ინ­ტე­რე­სო რი­ტუ­ა­ლი ჰქონ­დათ სა­მეგ­რე­ლო­ში. აღ­დ­გო­მა დღეს გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი ქვევ­რის, ლაგ­ვა­ნის თავ­ზე ბატ­კანს ან გოჭს კლავ­დ­ნენ და ყვე­ლი­სა და კვერ­ცხის პუ­რის კვე­რებს აცხობ­დ­ნენ. ოჯა­ხის უფ­რო­სი დი­ლი­დან­ვე მარ­ხუ­ლობ­და, წყალს არ და­ლევ­და და არც თამ­ბა­ქოს მოს­წევ­და. შუ­ადღი­სას ხონ­ჩა­ზე და­აწყობ­და: ღო­რის გულ-ღვიძლს, მამ­ლის თავს, კვე­რებს, სა­ზე­და­შე ღვი­ნოს და ამ ყვე­ლა­ფერს საღ­მ­რ­თო სა­ო­ხო­რო ქვევ­რის თავ­ზე და­ა­ლა­გებ­და, მე­რე იმ ქვევრს თავს მოხ­დი­და და და­ი­ლო­ცე­ბო­და. სა­აღ­დ­გო­მო ტრა­დი­ცი­ებს შო­რის გა­მორ­ჩე­უ­ლი იყო "ჭო­ნა", რო­მე­ლიც თა­ვი­სი არ­სი­თა და ფორ­მით ძა­ლი­ან ჰგავს "ა­ლი­ლოს". აღ­დ­გო­მა დღეს რამ­დე­ნი­მე კა­ცი, რო­მელ­თაც "მე­ჭო­ნე­ებს" ეძახ­დ­ნენ, მთელ სო­ფელს ჩა­მო­უვ­ლი­და და სა­აღ­დ­გო­მო სიმ­ღე­რით დღე­სას­წა­ულს ულო­ცავ­და, დი­ა­სახ­ლი­სი კი მათ კვერ­ცხე­ბით, ტკბი­ლი კვე­რე­ბით, ხი­ლი­თა და ფუ­ლი­თაც ასა­ჩუქ­რებ­და.
ახა­ლი მიც­ვა­ლე­ბუ­ლის პატ­რო­ნი სა­აღ­დ­გო­მოდ ცხვარს კლავ­და. ცხვრის თავ-ფეხს, ბარ­კალს, ლა­ვაშს, შე­კე­ცილს ლან­გარ­ზე და­აწყობ­და და მღვდელს შინ მი­არ­თ­მევ­და. აღ­დ­გო­მის მე­ო­რე დღეს "გი­ორ­გონ­თო­ბას" ზე­ი­მობ­დ­ნენ. აცხობ­დ­ნენ ლო­ბი­ა­ნებს, შე­კე­ცი­ლებს, ბოხ­ჩუ­ა­ნებს, იხარ­შე­ბო­და ხორ­ცი და იყო დი­დი სმა-ქე­ი­ფი.

კა­ხეთ­ში სა­აღ­დ­გო­მოდ ბატ­კანს კლავ­დ­ნენ. ახა­ლი მიც­ვა­ლე­ბუ­ლის პატ­რო­ნე­ბი სა­საფ­ლა­ო­ზე გა­დი­ოდ­ნენ და კვერცხს აგო­რებ­დ­ნენ. სახ­ლ­ში აუცი­ლებ­ლად უნ­და და­ეკ­ლათ ღო­რი. იშ­ლე­ბო­და დი­დი სუფ­რა, მე­ზობ­ლე­ბი ერ­თ­მა­ნეთს ეპა­ტი­ჟე­ბოდ­ნენ და ქე­ი­ფობ­დ­ნენ. აცხობ­დ­ნენ უხა­შო კა­კან­ტე­ლებს და ხალ­ხ­ში არი­გებ­დ­ნენ.

რო­გორ აღ­ნიშ­ნა­ვენ აღ­დ­გო­მას საზღ­ვ­რებს მიღ­მა
ინ­გ­ლის­ში, ბავ­შ­ვებს აღ­დ­გო­მა დი­ლით ბა­ლი­შის ქვეშ "სა­აღ­დ­გო­მო ბოც­ვ­რის" (ბოც­ვე­რი ინ­გ­ლი­სე­ლე­ბის­თ­ვის ნა­ყო­ფი­ე­რე­ბის სიმ­ბო­ლო­ა) მო­ტა­ნი­ლი სა­ჩუქ­რე­ბი, ძი­რი­თა­დად, ტკბი­ლე­უ­ლი ხვდე­ბათ. შემ­დეგ პა­ტა­რე­ბი სა­აღ­დ­გო­მო კვერ­ცხებს ეძე­ბენ შინ, ეზო­ში და მე­ზობ­ლებ­თა­ნაც. ვინც მეტს იპო­ვის, პრიზს და­იმ­სა­ხუ­რებს.
ინ­გ­ლის­ში ასე­ვე, ამ­ზა­დე­ბენ სა­აღ­დ­გო­მო ნამ­ცხ­ვარს ქიშ­მი­ში­თა და და­შაქ­რუ­ლი ხი­ლით, რო­მე­ლიც ფე­რა­დი კვერ­ცხე­ბი­თა და სა­თა­მა­შო წი­წი­ლე­ბით არის მორ­თუ­ლი. ლან­კა­შირ­ში ად­გი­ლობ­რი­ვე­ბი ერ­თ­მა­ნეთს კვერ­ცხე­ბის ბორ­ც­ვი­დან და­გო­რე­ბა­შიც ეჯიბ­რე­ბი­ან. ვი­სი გა­უ­ტე­ხა­ვი კვერ­ცხიც ყვე­ლა­ზე ად­რე ჩა­გორ­დე­ბა ბორ­ც­ვის ძი­რას, გა­მარ­ჯ­ვე­ბუ­ლიც ის არის...

საფ­რან­გეთ­ში სა­აღ­დ­გო­მოდ ხე­ებს რთა­ვენ. ფრან­გე­ბი მი­ირ­თ­მე­ვენ ღვი­ნოს, კვერ­ცხის კერძს და ზან­ზა­ლა­კებს აჟ­ღა­რუ­ნე­ბენ. ზან­ზა­ლა­კებს ამაგ­რე­ბენ ტან­საც­მელ­ზე, კარ­ზე, ავ­ტო­მო­ბი­ლებ­ზე და უწყ­ვე­ტი კა­კა­ფო­ნი­ის გა­მო, მთე­ლი ქვე­ყა­ნა "მუ­სი­კა­ლურ ზარ­დახ­შას" ემ­ს­გავ­სე­ბა. ბავ­შ­ვე­ბი დი­ლი­დან ეზო­ებ­ში, შე­შის გრო­ვა­ში ეძე­ბენ ტკბი­ლე­ულ­სა და შო­კო­ლა­დის კვერ­ცხებს, მშობ­ლე­ბი კი ბავ­შ­ვე­ბის­თ­ვის სა­ჩუქ­რებს შინ მა­ლა­ვენ. ყვე­ლა­ზე სა­სურ­ვე­ლი ფრთი­ა­ნი შო­კო­ლა­დის ზან­ზა­ლა­კის პოვ­ნაა.

პო­ლო­ნე­ლე­ბი ლა­მა­ზად გა­ფორ­მე­ბულ სა­ზე­ი­მო სუფ­რას ძეხ­ვის ასორ­ტით ავ­სე­ბენ. აუცი­ლე­ბე­ლია ე.წ. თეთ­რი ძეხ­ვი, რო­მე­ლიც ღო­რის ხორ­ცით, ნივ­რი­თა და მუს­კა­ტით არის მომ­ზა­დე­ბუ­ლი. უფ­ლის აღ­დ­გო­მის სიმ­ბო­ლოდ სუფ­რის ცენ­ტ­რ­ში აუცი­ლებ­ლად ბის­კ­ვი­ტის კრა­ვი დგას. აცხო­ბენ ასე­ვე, სა­აღ­დ­გო­მო ნამ­ცხ­ვარს, "მა­ზუ­რეკს": ნიგ­ვ­ზით, ნუ­შით, ჩი­რი­თა და მუ­რა­ბით.
ეკ­ლე­სი­ა­ში წას­ვ­ლი­სას, "სა­კურთხ კა­ლა­თა­ში" აუცი­ლებ­ლად დე­ბენ "წარ­მა­ტე­ბის 7 სიმ­ბო­ლოს": პურს, მა­რილს, კვერცხს, ყველს, შე­ბო­ლილ ხორცს, ნამ­ცხ­ვარ­სა და პირ­შუშ­ხას.

იტა­ლი­ე­ლე­ბი სა­აღ­დ­გო­მო სუფ­რის­თ­ვის ამ­ზა­დე­ბენ ბატ­კანს, ხა­ჭო­ი­ან პი­ცას. აცხო­ბენ მტრე­დის ფორ­მის პას­ქას და ნუ­შით ფა­რა­ვენ. გე­ნუ­ე­ლე­ბი ამ­ზა­დე­ბენ ის­პა­ნა­ხის ფე­ნო­ვან ნამ­ცხ­ვარს - "ტორ­ტა პას­ქუ­ა­ლი­ნას", რო­მე­ლიც 33 ფე­ნის­გან შედ­გე­ბა - იესოს ცხოვ­რე­ბის წლე­ბის შე­სა­ბა­მი­სად...

ავ­ს­ტ­რა­ლი­ა­ში გან­სა­კუთ­რე­ბით პო­პუ­ლა­რუ­ლია შო­კო­ლა­დის ან შაქ­რის­გან დამ­ზა­დე­ბუ­ლი სხვა­დას­ხ­ვა ზო­მის სა­აღ­დ­გო­მო კვერ­ცხი. სუფ­რა­ზე აუცი­ლებ­ლად უნ­და იყოს შემ­წ­ვა­რი ცხვრის ხორ­ცი და ტრა­დი­ცი­უ­ლი სა­აღ­დ­გო­მო ბე­ზეს ტორ­ტი კი­ვით, მარ­წყ­ვით, ანა­ნა­სი­თა და მან­და­რი­ნით მორ­თუ­ლი.

გერ­მა­ნი­ა­ში პა­რას­კე­ვი და შა­ბათ-კვი­რა უქ­მეა. ტრა­დი­ცი­ის თა­ნახ­მად, გერ­მა­ნე­ლე­ბი დიდ კო­ცონს აჩა­ღე­ბენ, ახალ­გაზ­რ­დე­ბი კი აღ­დ­გო­მის მი­სა­ლო­ცად კარ­და­კარ სიმ­ღე­რით და­დი­ან და ტკბი­ლე­ულს აგ­რო­ვე­ბენ. ოჯა­ხის უფ­რო­სი დი­ლით სა­ჩუქ­რებს ბა­ლახ­ში ჩა­მა­ლულ კა­ლა­თებ­ში აწყობს, რომ­ლებ­საც ოჯა­ხის წევ­რე­ბი ერ­თად ეძე­ბენ.
გერ­მა­ნე­ლე­ბის მთა­ვა­რი სა­აღ­დ­გო­მო კერ­ძი შემ­წ­ვა­რი თევ­ზია. ამ­ზა­დე­ბენ სხვა­დას­ხ­ვა ფორ­მის უამ­რავ ნამ­ცხ­ვარს.
სუფ­რა­ზე აუცი­ლებ­ლად უნ­და იყოს ნარ­ცი­სე­ბის თა­ი­გუ­ლიც, რო­მელ­საც გერ­მა­ნე­ლე­ბი "სა­აღ­დ­გო­მო ზან­ზა­ლა­კებს" უწო­დე­ბენ. კვერ­ცხე­ბის სი­მაგ­რეს კი ასე ამოწ­მე­ბენ: მი­წა­ზე ორი ღა­რი გაჰ­ყავთ და კვერ­ცხებს შე­სა­ჯა­ხებ­ლად ღა­რებ­ში აგო­რე­ბენ.

შვე­დეთ­ში სახ­ლებს ტრა­დი­ცი­უ­ლად ყვი­თე­ლი, მწვა­ნე და თეთ­რი ყვა­ვი­ლე­ბი­თა და ხე­ლოვ­ნუ­რი, ფე­რად­ფ­რ­თი­ა­ნი ყვი­თე­ლი წი­წი­ლე­ბით რთა­ვენ. სა­აღ­დ­გო­მო კვერ­ცხებს კი მუ­ყა­ოს­გან ამ­ზა­დე­ბენ, რო­მელ­შიც ლა­მა­ზად შე­ფუ­თუ­ლი კან­ფე­ტია მო­თავ­სე­ბუ­ლი.

ჩე­ხეთ­ში სა­აღ­დ­გო­მოდ აუცი­ლებ­ლად აცხო­ბენ "ი­და­შის" - ყულ­ფის ფორ­მის ნამ­ცხ­ვარს, რომ­ლი­თაც "ი­უ­დამ თა­ვი ჩა­მო­იხ­რ­ჩო". ძვე­ლი ტრა­დი­ცი­ით, "ი­და­შის" თაფლს უს­ვა­მენ, რა­თა წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში ადა­მი­ა­ნი გველ­მა არ დაჰ­კ­ბი­ნოს. ჩე­ხებს სუფ­რა­ზე აუცი­ლებ­ლად აქვთ ბის­კ­ვი­ტის "ცხვა­რიც".

ბერ­ძ­ნე­ბი სუფ­რა­ზე თავ­და­პირ­ვე­ლად მი­ირ­თ­მე­ვენ ცხვრის ხორ­ცი­თა და კვერ­ცხით დამ­ზა­დე­ბულ და ლი­მო­ნით შე­ზა­ვე­ბულ წვნი­ან "მა­ი­ე­რი­ცას". ასე­ვე, აცხო­ბენ ტკბილ პურს - "ჩუ­რეკს", რო­მელ­საც წი­თე­ლი კვერ­ცხე­ბით რთა­ვენ, ხო­ლო დე­სერ­ტად ნიგ­ვ­ზი­ან ნამ­ცხ­ვარს - "ბაქ­ლა­ვას" აყო­ლე­ბენ...

ბულ­გა­რეთ­ში ტრა­დი­ცი­უ­ლი ბატ­კ­ნის კერ­ძის - "დრობ­სარ­მას" გარ­და, სუფ­რა­ზე აუცი­ლებ­ლად უნ­და იყოს ბოს­ტ­ნე­უ­ლის სა­ლა­თა, წი­თე­ლი ღვი­ნო და ტკბი­ლი ნამ­ცხ­ვა­რი - "კო­ზუ­ნა­კი", ანუ პას­ქა, რო­მე­ლიც ბევ­რი ვა­ნი­ლით არის შე­ზა­ვე­ბუ­ლი. სუფ­რას­თან პირ­ვე­ლად ბავ­შ­ვე­ბი სხდე­ბი­ან.