ედმონდ კალანდაძე

ჩვენი კვლევის საგნით (სიშიშვლეს ფერწერაში) დიდი ადგილი
ჰქონდა დათმობილი ედმონდ კალანდაძის შემოქმედებაში. მის ფერწერას შეიძლება პირობითად
„იმანენუტური“ ფერწერა ეწოდოს. აქ ფერწერის, როგორც ძალზე სპეციფიკური სამეტყველო
ენის ყველაზე ძირეულ პრობლემატიკასთან უძნელესი „ბმა“ იჩენს თავს - კერძოდ იგულისხმება
ფუნდამენტური პრობლემები სივრცისა და სიბრტყის, მასალის პირობითობის, ზოგჯერ ნიშნობრივობისა
და სახვითობის პლასტიკურობისა და დემატერიალიზაციის, სუფთა ფერისა და რთულშედგენილის
და ა.შ. ურთიერთმიმართებებისა.
საინტერესოა, რომ მის „ნიუებში“ ქალის სხეული იქცევა
არა მხოლოდ „ზოგადქალური“ საწყისის წარმოჩენად, არამედ ზოგან, გადაჭარბებულად, „კოსმიურ-მითოლოგიზებულ“
სასშტაბსაც კი იძენს, იმდენად ძალუმია მათში რაღაც ანომიური, „ყოვლის მომცველი“ ვიტალური
ძალა. აღსანიშნავია მათი ფართო „ხელმოსმით“ ნიშანდებული სილუეტები, ლაქაში გარდამავალია,
ფერადოვნებით მდიდარი კონტურები ერთდროულად თითქოსდა მუდმივცვლადია და თანადროულად
ტაქტილურიც, დინამიკურიცაა და შინაგანად მყარიც.
მხატვრის ხელწერა არაჩვეულებრივად ენერგიულია, სრულიად უარიყოფა ყოველგვარი
სალონურობა, შელამაზება. მონასმები „ღონიერია“, მკვიდრი და ამასთან ერთად, მბორგავი,
„მოუსვენარი“.
ედმონდ კალანდაძესთან გრძელდება ის კარდინალური და ერთგვარად
„ღერძული“ ტრადიცია, რომელიც თავის დროზე სრულიად ახალ დონეზე დასვა სეზანმა. თუმცა
მისი კავშირი სეზანთან, მხოლოდ მიზანდასახულობის და საზრისისმიერია და არავითარ შემთხვევაში
ფორმის, ან ხელწერისმიერი.
მისი ხელწერის უკეთ ჩასაწვდომად განვიხილოთ მისი რამდენიმე
ნამუშევარი:
სად იყო ჯეიმს კამერონი როდესაც ედმონდ კალანდაძე ლურჯ
ადამიანებს ქმნიდა? მისი ერთ-ერთი არაჩვეულებრივი ფერწერული ტილო გახლავთ „მარინა აბაზანაში“
, სადაც ქალის კანის ფერი სწორედ რომ ლურჯია. ქალის შიშველი, ლურჯი კანი გაჯერებულია
ლურჯი ფერის მრავალი ტონით, მიუხედავად იმისა, რომ სურათში ყურადღება ფერწერაზეა გამახვილებული,
მხატვარი არ კარგავს ხაზსაც და შესაბამისად, სურათში ხაზებიც კარგად იკვეთება. ქალს
მშვენიერი, გრძელი, ხვეული თმა ზურგზე დაჰყრია და მხოლოდ პატარა ბაფთით დაუმაგრებია,
რომლის ფერებიც ისეა შერწყმული სურათის საერთო ფონთან, რომ მისი ამოცნობა საკმაოდ რთულია,
სურათი სიბრტყულია, მაგრამ ამასთანავე პლასტიკური და მოძრავიც, ბუნდოვნად მოჩანს მის უკან საშხაპედან მწვეთავი
წყალიც, რომელიც ქალს მხარს უნამავს. მაგრამ ეს მისთვის თითქოს სულ ერთია და სულაც
არაა გართული დაბანით, მას მზერა ქალს სახე მაყურებლისკენ აქვს მომართული და ურცხვად,
გამორჩეული მზერით აჩერდება დამთვალიერებელს, თითქოს სულაც არ იყოს შიშველი და მაყურებელს
ეს მხოლოდ ეზმანებოდეს, იგი ცდილობს დამთვალიერებლის გონებაში შეღწევას.

ედმონდ კალანდაძე მხოლოდ შიშველი ქალების ხატვით როდი
შემოიფარგლებოდა? ის მამაკაცების გაშიშვლებაზეც არ ამბობს უარს, როდესაც ხატავს „კავკასიელ
მამაკაცს“. სურათი, „მობანავე მარინას“ მსგავსად
ფერწერული გრადაციებითაა გამდიდრებული, და რასაკვირველია არც მასში იკარგება ხაზის
შეგრძნება. სურათზე გამოსახულია იდაყვდაყრდნობით წამოწოლილი შიშველი მამაკაცი თავისი
ყველა ღირსებით. მისი თმა და წვერი საკმაოდ გრძელია, რაც იმაზე ასაკიანს აჩენს ვიდრე
უნდა იყოს. როგორც ჩანს, ედმონდ კალანდაძის კავკასელი მამაკაცის ხატი საკმაოდ თმიანი
უნდა ყოფილიყო, რაც სურათზე კარგადაა წარმოჩენილი. „მობანავე მარინასგან“ განსხვავებით,
„კავკასიელი მამაკაცის “ სახის ნაკვთები ბუნდოვანი და ფერებით მოცულია, მისი მზერის
დაჭერა კი საკმაოდ რთული, ისევე როგორც მის ფეხებს შორის (რომელთაგანაც ერთი მოხრილია)
სასქესო ორგანოს დალანდვა. თუ მობანავე მარინას შემთხვევაში, ფონი მრავალფეროვან ფერწერულ
დეტალებს შეიცავდა, „კავკასიელი მამაკაცის“ ფონი შედარებით მსუბუქია და აქ მხატვარი
ყვითელი ფერის ტონებსა და თეთრი ფერის გამოყენებას ამჯობინებს.