აჩი არველაძე: "როცა ფეხბურთს ვთამაშობდი, ოჯახში ყველაფერი ჩემი მეუღლე იყო"
2 859 ნახვა
აჩი არველაძე – სამი ცნობილი ფეხბურთელი ძმიდან ერთ–ერთი – 40 წელს მიუახლოვდა. თავისი ცხოვრების მთავარ საქმეს 10 წლის წინ ჩამოშორდა, მაშინ, როცა სხვები ამ ასაკში იწყებენ კარიერას, მაგრამ მისი სახელი სამუდამოდ გადაეჯაჭვა ფეხბურთს, ის ყოველთვის ფეხბურთელად აღიქმება, ასე მოიხსენიებენ. თუმცა მის ფიქრებში, ოცნებებში, გეგმებში უკვე სხვა "თემები" წამოვიდა წინ. ადრე თუ მხოლოდ ის მოეკითხებოდა, რომ კარგად ეთამაშა, პროფესიულად გაზრდილიყო, მისი ერთადერთი მიზანი ეს იყო, ოჯახი, ახლობლები, გარშემო ყველა ამაში უწყობდა ხელს, ახლა თავად არის პასუხისმგებელი შვილებზე, ცოლზე, მშობლებზე. საზრუნავმა და სადარდელმა იმატა. წლებმა ადამიანური დანაკარგებიც მოუტანა... ხასიათის სილაღე შველის, რომ ამ ყველაფერს მძიმე ტვირთად არ აღიქვამდეს და მადლიერი იყოს, რომ მიუხედავად 29 წლის ასაკში ფეხბურთთან დამშვიდობებისა, მაინც იღბლიან ადამიანად გრძნობს თავს.
– აჩი, თქვენ და ფეხბურთი განუყოფელი ხართ. ბურთის გარეშე თქვენი თავი ალბათ არც გახსოვთ.
– რა თქმა უნდა, ფეხბურთი თავიდანვე იყო ჩემი ცხოვრების აზრი. თქვენ ალბათ არ გემახსოვრებათ, მაშინ საბჭოთა პერიოდი იყო. სახლი მაღალი ჭერით, სკოლა, სწავლა, ფეხბურთი – ეს იყო მაშინ ჩემი ყოველდღიურობა. მეც და ჩემი ძმებიც ფეხბურთის ხათრით ყველაფერს ვაკეთებდით, ზედმეტად ხმას არ ვიღებდით. მშობლები გვეუბნებოდნენ, თუ ისე მოიქცევით, როგორც გვინდა, ყველაფერი კარგად იქნება, თუ – არა, მაშინ არც ფეხბურთზე წახვალთ და არც ეზოში ჩახვალთო. ეს იყო მათი დასჯის მეთოდი. ბავშვობაში მამაც თამაშობდა ფეხბურთს და ჩვენც ხელს გვიწყობდა. მასთან ვმეგობრობდით და დღემდე ასეა. მისი რიდი და ხათრი უფრო გვქონდა, ვიდრე გვეშინოდა. ცემა–ტყეპა და მუქარები მამაჩემისგან არ მახსოვს.
– როდის მოიპოვეთ სრული დამოუკიდებლობა?
– როგორც კი "დინამოში" მოვხვდი და პირველი ხელფასი ავიღე, უკვე დამოუკიდებლად ვიგრძენი თავი. მაშინ 16 წლის ვიქნებოდი. 19 წლისა საქართველოდან წავედი და თურქეთში მარტო ვცხოვრობდი. იქ გავხდი 20 წლის.
– ყველა სპორტსმენს საკუთარი აღმართები, დაღმართები და მწვერვალები აქვს. თქვენს გზაზე ყველაზე დიდ დაბრკოლებად რა შეგხვედრიათ?
– ჩემი წინააღმდეგობა ყოველთვის ჩემი ჯანმრთელობა იყო, სხვა პრობლემა არ გვქონია არც მე, არც რეზის და არც შოთის (აჩის ძმები. ავტ.). ტრავმების გამო ძალიან გავწვალდი. 16 წლის ვიყავი, მოტოციკლეტით ავარია რომ მომივიდა. პირველად ფეხი სწორედ მაშინ გავიფუჭე. ეს რომ არ მომხდარიყო, დარწმუნებული ვარ, ბევრად უფრო მაგარი ფეხბურთელი ვიქნებოდი. მთელი ჩემი კარიერა უკვე ტრავმირებული ფეხით ვითამაშე. მაშინ საკმაოდ რთული ოპერაციის გადატანა მომიხდა მიუნხენში. სამწუხაროა, რომ დღესაც ჭირს საქართველოში სპორტული მედიცინა. მარჯვენა მუხლზე 5 უმძიმესი ოპერაცია მაქვს გაკეთებული. როგორც გითხარით, პირველად 16 წლის ასაკში მივიღე ტრავმა, მერე – 19 წლის, 23–ის, 26–ის და 29 წლის ასაკში. 29 წლის ასაკში ხალხი თამაშს იწყებს და მე თავის დანებება მომიწია.
– გამოგიცდიათ გრძნობა, რომ მეტს ვეღარ გაუძლებდით?
– კი. როდესაც ამდენჯერ მოგიწევს ტრავმის გამო თამაშზე უარის თქმა, ხანდახან ყელში ამოგივა, მაგრამ ამ დროს შოთის და რეზის კარგად ყოფნა მშველოდა. როცა მე ვერ ვთამაშობდი, მათ თამაშზე გადამქონდა მთელი ყურადღება და მძიმე პერიოდები თითქოს ადვილად გადავიტანე. მქონია ისეთი შემთხვევაც, როდესაც მითქვამს, აღარ შემიძლია და მორჩა, შევეშვები–მეთქი, მაგრამ მაინც არ ვეშვებოდი. ბოლოს მითხრეს, თავს ხომ არ დაიავადებ, ხომ არ დაინვალიდდებიო და მართლაც, საბოლოოდ შევეშვი.
– არასოდეს გიფიქრიათ, რომ შეიძლებოდა სხვა პროფესია გქონოდათ და იქ მეტი წარმატებისთვის მიგეღწიათ?
– არა, რადგან ამ საქმეზე კარგად არაფერი შემეძლო. სხვათა შორის, სკოლის ასაკში კალათბურთსაც კარგად ვთამაშობდი და სპორტის სხვა სახეობებსაც, მაგრამ ფეხბურთი მაინც სულ სხვაა.
– უცხოეთში, სამშობლოდან შორს ცხოვრება ახლაა გაადვილებული ამდენი კომუნიკაციის საშუალებით, მაგრამ მაშინ, გასული საუკუნის 90–იან წლებში, 19 წლის ბიჭის მარტო ყოფნა საზღვარგარეთ ადვილი არ იქნებოდა.
– სირთულეები ყოველთვის იყო. 4 ქვეყანა გამოვიცვალე, ჯერ თურქულის სწავლა მომიწია, მერე ჰოლანდიურის, გერმანულის. ყველაზე რთული მაშინ იყო, პირველად რომ წავედი. მერე, როდესაც უკვე სტატუსს იძენ, ყველაფერი იოლდება. აქედან რომ წავედი, თითქმის არავინ მიცნობდა. შემდეგ კი ყველამ იცოდა, ვინ იყო აჩი არველაძე და ამიტომ გაცილებით მარტივი აღმოჩნდა სხვა ქვეყნებში თამაშიც. უცხოეთში ცხოვრებას თუ შეძლებ, იქ ფეხბურთის თამაში უფრო იოლია, ვიდრე ჩვენთან – ყველა თავისას აკეთებს, ყველაფერი ორგანიზებულია, უკეთესი პირობებია. აქ ნაკლები პირობებია, უფულობაა, საყოფაცხოვრებო პრობლემაც ბევრია, იქ კი მხოლოდ შენს საქმეზე უნდა იყო კონცენტრირებული. აქ ვარჯიშის მერე შეიძლება ვიღაცეების პრობლემების მოგვარება მოგიწიოს, ან პანაშვიდზე იყო წასასვლელი, ვიღაცას იჭერდნენ და უნდა მიაკითხო... იქ კი ასეთი რაღაცეები არ გაწუხებს.
– საქართველოში ფეხბურთელები ხშირად არიან იმედგაცრუებული იმის გამო, რომ თუ ფული არ გაქვს, ვერც ერთ გუნდში მოხვდები, თამაშები იყიდება და მოკლედ, ამ სფეროში სამართალი არ არის. იზიარებთ ამ მოსაზრებას?
– არა მგონია, რომელიმე ფეხბურთელმა მხოლოდ იმიტომ აიცრუოს გული, რომ თამაშები იყიდება. თამაშს იყიდის უვარგისი და როდის იყო, უვარგისის გამო კარგი გულს იცრუებდა? ფეხბურთს ძირითადად უფულო ხალხი თამაშობს. ბრაზილიაში, არგენტინაში, აფრიკაში ფული არავის აქვს, მაგრამ თამაშობენ. რა თქმა უნდა, ხელისშემშლელი ფაქტორები არის – ზოგჯერ საკმარისად ვერ ჭამ, ვერ ისვენებ, რომ ენერგია აღიდგინო, ტანსაცმელი, ფეხსაცმელი ან ბურთი არ გაქვს. 10–დან 8–ს ეს პრობლემები აქვს. ვიღაცის მშობელმა თუ ფული გადაიხადა და იმისი შვილი გუნდის შემადგენლობაში ჩასვეს, მამა მინდორზეც ხომ ვერ შეჰყვება?! მინდორზე მის მაგივრად ფული ხომ ვერ გაიქცევა?! თუ ის არ გაქვს, რაც კარგ ფეხბურთელს სჭირდება, მხოლოდ ფული ვერაფერს გიშველის. უმაღლეს ლიგაში სულ 12 გუნდია, ფეხბურთის სკოლას კი ყოველწლიურად ალბათ 1000 ბავშვი ამთავრებს. ამიტომაც დიდი ბრძოლა უწევთ თავის დასამკვიდრებლად.
– თქვენს ბიჭს რომ ეთქვა, ფეხბურთელობა მინდაო, გაგიხარდებოდათ?
– ძალიანაც გამიხარდებოდა, ჩემი შვილი რომ ფეხბურთს თამაშობდეს. თუ ბავშვს უნდა და კარგად გამოსდის, რატომაც არა?! მეათე კლასამდე მშვენივრად შეიძლება სწავლის და სპორტის შეთავსება, მაგრამ მერე ძალიან იტვირთები და სკოლისთვის დიდი დრო აღარ გრჩება. თუ საზღვარგარეთ ფეხბურთის თამაში გინდა, ენის ცოდნას ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს. პირველ კითხვას იმას კი არ გისვამენ, ფეხბურთს როგორ თამაშობ, არამედ აინტერესებთ, რომელი ენა იცი. სხვა შემთხვევაში ვერც მწვრთნელთან შეხვალ კონტაქტში და ვერც გუნდის ბიჭებთან. გუნდურ თამაშში ძალიან ბევრ დეტალს ექცევა ყურადღება. მაგალითად, რამდენად აგრესიული, კონტაქტური ან ემოციური ხარ.
– წლების განმავლობაში 35–ე საფეხბურთო სკოლის დირექტორი იყავით. რა გამოცდილება დაგიგროვდათ ამ მხრივ?
– 8 წელი ვიყავი სკოლის დირექტორი და მივხვდი, რომ ეს დიდი პასუხისმგებლობაა. სკოლაში რომ მივედი, 80 ბავშვი იყო და იქიდან რომ წამოვედი, უკვე 900–მდე გვყავდა. წარმოიდგინეთ, რამხელა პასუხისმგებლობაა, როცა ამდენი ბავშვი გაბარია. სხვების შვილებზე მიწევდა ნერვიულობა. სკოლის პერიოდი უმნიშვნელოვანესია, იქ ყალიბდები, ვითარდები. შეიძლება საერთოდ არ მეცადინეობდე, მაგრამ იმისი შნო მაინც გქონდეს, რომ მოისმინო, კარგი ურთიერთობები ჩამოაყალიბო, ვიღაცეებს დაუმეგობრდე.
– როგორ ფიქრობთ, ეს თქვენი საქმე იყო?
– თავიდან უფრო მოტივირებული ვიყავი, მერე კი, როგორც საფეხბურთო სკოლა, გაგვაუქმეს. ჩვენთან ძირითადად მაინც სპორტსმენები მოდიოდნენ, მაგრამ, ამის მიუხედავად, გამიჭირდა, რადგან საჯარო სკოლის დირექტორობა ცოტა უფრო რთული გამოდგა. თავის დროზე მეც იმ სკოლაში ვსწავლობდი. ჩემი მაშინდელი მასწავლებლები ჩემი მოადგილეები გახდნენ და იქ მუშაობა ძალიან გამიადვილეს, სასწავლო პროცესი სწორედ მათ მიჰყავდათ. ახლა შემიძლია ვთქვა, რომ უმადური სამსახურია. სკოლა ფეხბურთივითაა, გუშინდელი გოლი აღარ ვარგა, ხვალაც უნდა შეაგდო. იქაც არ უნდა გაჩერდე და მეტი და მეტი აკეთო. ვიღაც ამბობს, ამ წიგნით უნდა ვასწავლოო, მეორე არ ეთანხმება, არა, ამითო. მიდი და გაიგე, რომელი ჯობია! ყველა მშობელს თავისი შეხედულება აქვს, დახედავენ წიგნს და ამბობენ, ეს რა უბედურებაა, ჩემს დროს ასე არ იყოო...
– უკვე მრავალი წლის განმავლობაში გვერდით ერთგულად მოგყვებათ მეორე ნახევარი – თინი კობალაძე. როგორ გაართვა თავი ისეთ რთულ "პროფესიას" როგორიც ფეხბურთელის ცოლობაა?
– როცა ფეხბურთს ვთამაშობდი, ოჯახში ყველაფერი ჩემი მეუღლე იყო. არასოდეს უწუწუნია, პირიქით, რადგან ასეთი ცხოვრება ავირჩიეთ, სწორედ ეს იყო პირველი ჩვენი საზრუნავი. ყველაფერი თავის თავზე აიღო, მათ შორის – შვილებზე ზრუნვაც. მე უნდა მქონოდა იმის საშუალება, რომ დამეძინა, მეჭამა, მეთამაშა. ოჯახისგან ყოველთვის ძალიან კარგი ხელშეწყობა მაქვს. 23 წლის ვიყავი, პირველი შვილი, რეზი–გიორგი რომ მეყოლა, ახლა ის 16 წლის არის. მეორე შვილის მამა 28 წლის ასაკში გავხდი, სალომე უკვე 11 წლის არის. ორივეჯერ ისე მოხდა, რომ ფეხი მქონდა ნატკენი, ვერ ვთამაშობდი და ამიტომ თავიდან ბოლომდე მათზე ვიყავი გადართული. მესამე, ლიზა რომ დაიბადა, ფეხბურთისთვის დანებებული მქონდა თავი. ნაბოლარა 4 წლისაა. სწორედ ლიზას დაბადების შემდეგ შევიგრძენი, რომ უკვე სამი შვილი მყავს. მანამდე ძირითადად ჩემს ცოლს უწევდა საოჯახო პრობლემებთან გამკლავება.
– შვილებთან იოლად ურთიერთობთ?
– ძალიან კარგი ბავშვები არიან, ზედმეტი მოთხოვნები არ აწუხებთ და ეს ჩემი ცოლის დამსახურებაა. შესაბამისად, მეც და ჩემს მეუღლე თინისაც ბავშვებთან ძალიან კარგი ურთიერთობა გვაქვს, თუმცა მაინც დედასთან უფრო არკვევენ ყველაფერს. გიორგი უკვე კაცია, გოგოები კი ჯერ პატარები არიან, ამიტომ იმათ უფრო ვეფერები და ვეხუტები.
– გიორგი ჯერ სკოლის მოსწავლე იქნება, მაგრამ უკვე იცით, რას აპირებს მომავალში?
– მე–10 კლასშია. არ მგონია, ჯერ პროფესია არჩეული ჰქონდეს. საერთოდ კი, იცის, რა უნდა ამ ცხოვრებაში.
– ცხოვრების გზაზე მეგობრები დაგიკარგავთ?
– სიმართლე გითხრათ, მე არავინ დამიკარგავს. ჩვენ რომ უცხოეთში წავედით, ვიღაცეებთან ურთიერთობა გაწყდა. სკოლის და უბნის მეგობრები ცოტა დამეკარგნენ. მე რომ წავედი, დაიზარდნენ, ზოგმა ცოლი მოიყვანა, გოგოები დათხოვდნენ. სამწუხაროდ, ერთი–ორი მეგობარი გარდამეცვალა. ბავშვობის 4–5 მეგობარი დღესაც მყავს და ცხოვრების გზაზე ისეთებიც შევიძინე, დღეს ჩემს უახლოეს მეგობრებად რომ ვთვლი.
ორი–სამი ისეთი ახლო ადამიანი დავკარგე, რომ არ ვიცი, მათი წასვლით გამოწვეულ ტკივილზე საშინელი რა შეიძლება იყოს.
– როდესაც სულიერად გიჭირთ, რა გშველით?
– გარკვეული დროის შემდეგ ტკივილი შუშდება. დეპრესიული არ ვარ, მაგრამ როცა ცუდად ვარ, ამ დროს ყველაზე მეტად ვარჯიში მშველის, ფეხის გამო კი ყოველდღიურად ვარჯიში მიჭირს. კარგი ამინდიც მშველის და ყოველთვის კარგ განწყობაზე მაყენებს.
– თქვენი ბავშვობის მთავარი ოცნება ახდა. ახლაც გაქვთ ოცნებები?
– მაშინ ვოცნებობდი, ცნობილი ფეხბურთელი ვყოფილიყავი, საქართველოს ნაკრებში, "დინამოში" მეთამაშა. რა თქმა უნდა, "რეალში" ან "ბარსელონაში" თამაშიც მინდოდა. სხვა ოცნებები არ მქონია. ამ ასაკში კი ჩვეულებრივი ოცნებები მაქვს – შვილები, მეუღლე, მშობლები კარგად მყავდნენ და ბედნიერი ვიყო. ამისთვის ყოველდღე რაღაცას ვაკეთებ. ბოლო დროს სამშობლოზე ოცნებაც მიწევს, რომ მშვიდობა იყოს. აგვისტოს ომის შემდეგ გამძაფრებულად მაქვს ეს გრძნობა.
– დაბოლოს, თავი იღბლიან ადამიანად მიგაჩნიათ?
– ერთი მხრივ, შეიძლება ვთქვა, რომ იღბალი არ მქონდა, რადგან ჩემი კარიერა ასეთი ტრავმით დავიწყე, მაგრამ, მეორე მხრივ, შემიძლია ვთქვა, რომ ჩემისთანა იღბლიანი არავინ ყოფილა. ამ ფეხით რომ ამდენი შევძელი, სხვა რა არის, თუ არა იღბალი? 5 ოპერაციის მიუხედავად, საქართველოს ნაკრებში 10 წელი ვითამაშე, საზღვარგარეთაც ვითამაშე, ხალხი მცნობს, ძმები ჩვენი თაობის გამორჩეული ფეხბურთელები ვიყავით. საკმაოდ რთულ პერიოდში დავიწყეთ კარიერა – საბჭოთა კავშირი დაიშალა და საქართველოს სახელით ჩვენ მოგვიწია პირველი ნაბიჯების გადადგმა ევროპული ფეხბურთისაკენ. საქართველო პატარა ქვეყანაა და ამიტომ მაინც საბჭოთა კავშირის იარლიყი გვქონდა მოწებებული. დღეს კი ნებისმიერი ქართველი ფეხბურთელი საქართველოს სახელით ამაყად წავა საზღვარგარეთ. უცხოეთში ჩვენი რომელიმე ფეხბურთელი რომ იტყვის, ქართველი ვარო, ყველას ქინქლაძე, ქეცბაია, კალაძე, კობიაშვილი, იაშვილი, ჯამარაული, ყაველაშვილი ახსენდება. ადრე კი უნდა გეთქვა, რომ ედუარდ შევარდნაძის ქვეყნიდან იყავი.
ქეთი დინოშვილი
– აჩი, თქვენ და ფეხბურთი განუყოფელი ხართ. ბურთის გარეშე თქვენი თავი ალბათ არც გახსოვთ.
– რა თქმა უნდა, ფეხბურთი თავიდანვე იყო ჩემი ცხოვრების აზრი. თქვენ ალბათ არ გემახსოვრებათ, მაშინ საბჭოთა პერიოდი იყო. სახლი მაღალი ჭერით, სკოლა, სწავლა, ფეხბურთი – ეს იყო მაშინ ჩემი ყოველდღიურობა. მეც და ჩემი ძმებიც ფეხბურთის ხათრით ყველაფერს ვაკეთებდით, ზედმეტად ხმას არ ვიღებდით. მშობლები გვეუბნებოდნენ, თუ ისე მოიქცევით, როგორც გვინდა, ყველაფერი კარგად იქნება, თუ – არა, მაშინ არც ფეხბურთზე წახვალთ და არც ეზოში ჩახვალთო. ეს იყო მათი დასჯის მეთოდი. ბავშვობაში მამაც თამაშობდა ფეხბურთს და ჩვენც ხელს გვიწყობდა. მასთან ვმეგობრობდით და დღემდე ასეა. მისი რიდი და ხათრი უფრო გვქონდა, ვიდრე გვეშინოდა. ცემა–ტყეპა და მუქარები მამაჩემისგან არ მახსოვს.
– როდის მოიპოვეთ სრული დამოუკიდებლობა?
– როგორც კი "დინამოში" მოვხვდი და პირველი ხელფასი ავიღე, უკვე დამოუკიდებლად ვიგრძენი თავი. მაშინ 16 წლის ვიქნებოდი. 19 წლისა საქართველოდან წავედი და თურქეთში მარტო ვცხოვრობდი. იქ გავხდი 20 წლის.
– ყველა სპორტსმენს საკუთარი აღმართები, დაღმართები და მწვერვალები აქვს. თქვენს გზაზე ყველაზე დიდ დაბრკოლებად რა შეგხვედრიათ?
– ჩემი წინააღმდეგობა ყოველთვის ჩემი ჯანმრთელობა იყო, სხვა პრობლემა არ გვქონია არც მე, არც რეზის და არც შოთის (აჩის ძმები. ავტ.). ტრავმების გამო ძალიან გავწვალდი. 16 წლის ვიყავი, მოტოციკლეტით ავარია რომ მომივიდა. პირველად ფეხი სწორედ მაშინ გავიფუჭე. ეს რომ არ მომხდარიყო, დარწმუნებული ვარ, ბევრად უფრო მაგარი ფეხბურთელი ვიქნებოდი. მთელი ჩემი კარიერა უკვე ტრავმირებული ფეხით ვითამაშე. მაშინ საკმაოდ რთული ოპერაციის გადატანა მომიხდა მიუნხენში. სამწუხაროა, რომ დღესაც ჭირს საქართველოში სპორტული მედიცინა. მარჯვენა მუხლზე 5 უმძიმესი ოპერაცია მაქვს გაკეთებული. როგორც გითხარით, პირველად 16 წლის ასაკში მივიღე ტრავმა, მერე – 19 წლის, 23–ის, 26–ის და 29 წლის ასაკში. 29 წლის ასაკში ხალხი თამაშს იწყებს და მე თავის დანებება მომიწია.
– გამოგიცდიათ გრძნობა, რომ მეტს ვეღარ გაუძლებდით?
– კი. როდესაც ამდენჯერ მოგიწევს ტრავმის გამო თამაშზე უარის თქმა, ხანდახან ყელში ამოგივა, მაგრამ ამ დროს შოთის და რეზის კარგად ყოფნა მშველოდა. როცა მე ვერ ვთამაშობდი, მათ თამაშზე გადამქონდა მთელი ყურადღება და მძიმე პერიოდები თითქოს ადვილად გადავიტანე. მქონია ისეთი შემთხვევაც, როდესაც მითქვამს, აღარ შემიძლია და მორჩა, შევეშვები–მეთქი, მაგრამ მაინც არ ვეშვებოდი. ბოლოს მითხრეს, თავს ხომ არ დაიავადებ, ხომ არ დაინვალიდდებიო და მართლაც, საბოლოოდ შევეშვი.
– არასოდეს გიფიქრიათ, რომ შეიძლებოდა სხვა პროფესია გქონოდათ და იქ მეტი წარმატებისთვის მიგეღწიათ?
– არა, რადგან ამ საქმეზე კარგად არაფერი შემეძლო. სხვათა შორის, სკოლის ასაკში კალათბურთსაც კარგად ვთამაშობდი და სპორტის სხვა სახეობებსაც, მაგრამ ფეხბურთი მაინც სულ სხვაა.
– უცხოეთში, სამშობლოდან შორს ცხოვრება ახლაა გაადვილებული ამდენი კომუნიკაციის საშუალებით, მაგრამ მაშინ, გასული საუკუნის 90–იან წლებში, 19 წლის ბიჭის მარტო ყოფნა საზღვარგარეთ ადვილი არ იქნებოდა.
– სირთულეები ყოველთვის იყო. 4 ქვეყანა გამოვიცვალე, ჯერ თურქულის სწავლა მომიწია, მერე ჰოლანდიურის, გერმანულის. ყველაზე რთული მაშინ იყო, პირველად რომ წავედი. მერე, როდესაც უკვე სტატუსს იძენ, ყველაფერი იოლდება. აქედან რომ წავედი, თითქმის არავინ მიცნობდა. შემდეგ კი ყველამ იცოდა, ვინ იყო აჩი არველაძე და ამიტომ გაცილებით მარტივი აღმოჩნდა სხვა ქვეყნებში თამაშიც. უცხოეთში ცხოვრებას თუ შეძლებ, იქ ფეხბურთის თამაში უფრო იოლია, ვიდრე ჩვენთან – ყველა თავისას აკეთებს, ყველაფერი ორგანიზებულია, უკეთესი პირობებია. აქ ნაკლები პირობებია, უფულობაა, საყოფაცხოვრებო პრობლემაც ბევრია, იქ კი მხოლოდ შენს საქმეზე უნდა იყო კონცენტრირებული. აქ ვარჯიშის მერე შეიძლება ვიღაცეების პრობლემების მოგვარება მოგიწიოს, ან პანაშვიდზე იყო წასასვლელი, ვიღაცას იჭერდნენ და უნდა მიაკითხო... იქ კი ასეთი რაღაცეები არ გაწუხებს.
– საქართველოში ფეხბურთელები ხშირად არიან იმედგაცრუებული იმის გამო, რომ თუ ფული არ გაქვს, ვერც ერთ გუნდში მოხვდები, თამაშები იყიდება და მოკლედ, ამ სფეროში სამართალი არ არის. იზიარებთ ამ მოსაზრებას?
– არა მგონია, რომელიმე ფეხბურთელმა მხოლოდ იმიტომ აიცრუოს გული, რომ თამაშები იყიდება. თამაშს იყიდის უვარგისი და როდის იყო, უვარგისის გამო კარგი გულს იცრუებდა? ფეხბურთს ძირითადად უფულო ხალხი თამაშობს. ბრაზილიაში, არგენტინაში, აფრიკაში ფული არავის აქვს, მაგრამ თამაშობენ. რა თქმა უნდა, ხელისშემშლელი ფაქტორები არის – ზოგჯერ საკმარისად ვერ ჭამ, ვერ ისვენებ, რომ ენერგია აღიდგინო, ტანსაცმელი, ფეხსაცმელი ან ბურთი არ გაქვს. 10–დან 8–ს ეს პრობლემები აქვს. ვიღაცის მშობელმა თუ ფული გადაიხადა და იმისი შვილი გუნდის შემადგენლობაში ჩასვეს, მამა მინდორზეც ხომ ვერ შეჰყვება?! მინდორზე მის მაგივრად ფული ხომ ვერ გაიქცევა?! თუ ის არ გაქვს, რაც კარგ ფეხბურთელს სჭირდება, მხოლოდ ფული ვერაფერს გიშველის. უმაღლეს ლიგაში სულ 12 გუნდია, ფეხბურთის სკოლას კი ყოველწლიურად ალბათ 1000 ბავშვი ამთავრებს. ამიტომაც დიდი ბრძოლა უწევთ თავის დასამკვიდრებლად.
– თქვენს ბიჭს რომ ეთქვა, ფეხბურთელობა მინდაო, გაგიხარდებოდათ?
– ძალიანაც გამიხარდებოდა, ჩემი შვილი რომ ფეხბურთს თამაშობდეს. თუ ბავშვს უნდა და კარგად გამოსდის, რატომაც არა?! მეათე კლასამდე მშვენივრად შეიძლება სწავლის და სპორტის შეთავსება, მაგრამ მერე ძალიან იტვირთები და სკოლისთვის დიდი დრო აღარ გრჩება. თუ საზღვარგარეთ ფეხბურთის თამაში გინდა, ენის ცოდნას ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს. პირველ კითხვას იმას კი არ გისვამენ, ფეხბურთს როგორ თამაშობ, არამედ აინტერესებთ, რომელი ენა იცი. სხვა შემთხვევაში ვერც მწვრთნელთან შეხვალ კონტაქტში და ვერც გუნდის ბიჭებთან. გუნდურ თამაშში ძალიან ბევრ დეტალს ექცევა ყურადღება. მაგალითად, რამდენად აგრესიული, კონტაქტური ან ემოციური ხარ.
– წლების განმავლობაში 35–ე საფეხბურთო სკოლის დირექტორი იყავით. რა გამოცდილება დაგიგროვდათ ამ მხრივ?
– 8 წელი ვიყავი სკოლის დირექტორი და მივხვდი, რომ ეს დიდი პასუხისმგებლობაა. სკოლაში რომ მივედი, 80 ბავშვი იყო და იქიდან რომ წამოვედი, უკვე 900–მდე გვყავდა. წარმოიდგინეთ, რამხელა პასუხისმგებლობაა, როცა ამდენი ბავშვი გაბარია. სხვების შვილებზე მიწევდა ნერვიულობა. სკოლის პერიოდი უმნიშვნელოვანესია, იქ ყალიბდები, ვითარდები. შეიძლება საერთოდ არ მეცადინეობდე, მაგრამ იმისი შნო მაინც გქონდეს, რომ მოისმინო, კარგი ურთიერთობები ჩამოაყალიბო, ვიღაცეებს დაუმეგობრდე.
– როგორ ფიქრობთ, ეს თქვენი საქმე იყო?
– თავიდან უფრო მოტივირებული ვიყავი, მერე კი, როგორც საფეხბურთო სკოლა, გაგვაუქმეს. ჩვენთან ძირითადად მაინც სპორტსმენები მოდიოდნენ, მაგრამ, ამის მიუხედავად, გამიჭირდა, რადგან საჯარო სკოლის დირექტორობა ცოტა უფრო რთული გამოდგა. თავის დროზე მეც იმ სკოლაში ვსწავლობდი. ჩემი მაშინდელი მასწავლებლები ჩემი მოადგილეები გახდნენ და იქ მუშაობა ძალიან გამიადვილეს, სასწავლო პროცესი სწორედ მათ მიჰყავდათ. ახლა შემიძლია ვთქვა, რომ უმადური სამსახურია. სკოლა ფეხბურთივითაა, გუშინდელი გოლი აღარ ვარგა, ხვალაც უნდა შეაგდო. იქაც არ უნდა გაჩერდე და მეტი და მეტი აკეთო. ვიღაც ამბობს, ამ წიგნით უნდა ვასწავლოო, მეორე არ ეთანხმება, არა, ამითო. მიდი და გაიგე, რომელი ჯობია! ყველა მშობელს თავისი შეხედულება აქვს, დახედავენ წიგნს და ამბობენ, ეს რა უბედურებაა, ჩემს დროს ასე არ იყოო...
– უკვე მრავალი წლის განმავლობაში გვერდით ერთგულად მოგყვებათ მეორე ნახევარი – თინი კობალაძე. როგორ გაართვა თავი ისეთ რთულ "პროფესიას" როგორიც ფეხბურთელის ცოლობაა?
– როცა ფეხბურთს ვთამაშობდი, ოჯახში ყველაფერი ჩემი მეუღლე იყო. არასოდეს უწუწუნია, პირიქით, რადგან ასეთი ცხოვრება ავირჩიეთ, სწორედ ეს იყო პირველი ჩვენი საზრუნავი. ყველაფერი თავის თავზე აიღო, მათ შორის – შვილებზე ზრუნვაც. მე უნდა მქონოდა იმის საშუალება, რომ დამეძინა, მეჭამა, მეთამაშა. ოჯახისგან ყოველთვის ძალიან კარგი ხელშეწყობა მაქვს. 23 წლის ვიყავი, პირველი შვილი, რეზი–გიორგი რომ მეყოლა, ახლა ის 16 წლის არის. მეორე შვილის მამა 28 წლის ასაკში გავხდი, სალომე უკვე 11 წლის არის. ორივეჯერ ისე მოხდა, რომ ფეხი მქონდა ნატკენი, ვერ ვთამაშობდი და ამიტომ თავიდან ბოლომდე მათზე ვიყავი გადართული. მესამე, ლიზა რომ დაიბადა, ფეხბურთისთვის დანებებული მქონდა თავი. ნაბოლარა 4 წლისაა. სწორედ ლიზას დაბადების შემდეგ შევიგრძენი, რომ უკვე სამი შვილი მყავს. მანამდე ძირითადად ჩემს ცოლს უწევდა საოჯახო პრობლემებთან გამკლავება.
– შვილებთან იოლად ურთიერთობთ?
– ძალიან კარგი ბავშვები არიან, ზედმეტი მოთხოვნები არ აწუხებთ და ეს ჩემი ცოლის დამსახურებაა. შესაბამისად, მეც და ჩემს მეუღლე თინისაც ბავშვებთან ძალიან კარგი ურთიერთობა გვაქვს, თუმცა მაინც დედასთან უფრო არკვევენ ყველაფერს. გიორგი უკვე კაცია, გოგოები კი ჯერ პატარები არიან, ამიტომ იმათ უფრო ვეფერები და ვეხუტები.
– გიორგი ჯერ სკოლის მოსწავლე იქნება, მაგრამ უკვე იცით, რას აპირებს მომავალში?
– მე–10 კლასშია. არ მგონია, ჯერ პროფესია არჩეული ჰქონდეს. საერთოდ კი, იცის, რა უნდა ამ ცხოვრებაში.
– ცხოვრების გზაზე მეგობრები დაგიკარგავთ?
– სიმართლე გითხრათ, მე არავინ დამიკარგავს. ჩვენ რომ უცხოეთში წავედით, ვიღაცეებთან ურთიერთობა გაწყდა. სკოლის და უბნის მეგობრები ცოტა დამეკარგნენ. მე რომ წავედი, დაიზარდნენ, ზოგმა ცოლი მოიყვანა, გოგოები დათხოვდნენ. სამწუხაროდ, ერთი–ორი მეგობარი გარდამეცვალა. ბავშვობის 4–5 მეგობარი დღესაც მყავს და ცხოვრების გზაზე ისეთებიც შევიძინე, დღეს ჩემს უახლოეს მეგობრებად რომ ვთვლი.
ორი–სამი ისეთი ახლო ადამიანი დავკარგე, რომ არ ვიცი, მათი წასვლით გამოწვეულ ტკივილზე საშინელი რა შეიძლება იყოს.
– როდესაც სულიერად გიჭირთ, რა გშველით?
– გარკვეული დროის შემდეგ ტკივილი შუშდება. დეპრესიული არ ვარ, მაგრამ როცა ცუდად ვარ, ამ დროს ყველაზე მეტად ვარჯიში მშველის, ფეხის გამო კი ყოველდღიურად ვარჯიში მიჭირს. კარგი ამინდიც მშველის და ყოველთვის კარგ განწყობაზე მაყენებს.
– თქვენი ბავშვობის მთავარი ოცნება ახდა. ახლაც გაქვთ ოცნებები?
– მაშინ ვოცნებობდი, ცნობილი ფეხბურთელი ვყოფილიყავი, საქართველოს ნაკრებში, "დინამოში" მეთამაშა. რა თქმა უნდა, "რეალში" ან "ბარსელონაში" თამაშიც მინდოდა. სხვა ოცნებები არ მქონია. ამ ასაკში კი ჩვეულებრივი ოცნებები მაქვს – შვილები, მეუღლე, მშობლები კარგად მყავდნენ და ბედნიერი ვიყო. ამისთვის ყოველდღე რაღაცას ვაკეთებ. ბოლო დროს სამშობლოზე ოცნებაც მიწევს, რომ მშვიდობა იყოს. აგვისტოს ომის შემდეგ გამძაფრებულად მაქვს ეს გრძნობა.
– დაბოლოს, თავი იღბლიან ადამიანად მიგაჩნიათ?
– ერთი მხრივ, შეიძლება ვთქვა, რომ იღბალი არ მქონდა, რადგან ჩემი კარიერა ასეთი ტრავმით დავიწყე, მაგრამ, მეორე მხრივ, შემიძლია ვთქვა, რომ ჩემისთანა იღბლიანი არავინ ყოფილა. ამ ფეხით რომ ამდენი შევძელი, სხვა რა არის, თუ არა იღბალი? 5 ოპერაციის მიუხედავად, საქართველოს ნაკრებში 10 წელი ვითამაშე, საზღვარგარეთაც ვითამაშე, ხალხი მცნობს, ძმები ჩვენი თაობის გამორჩეული ფეხბურთელები ვიყავით. საკმაოდ რთულ პერიოდში დავიწყეთ კარიერა – საბჭოთა კავშირი დაიშალა და საქართველოს სახელით ჩვენ მოგვიწია პირველი ნაბიჯების გადადგმა ევროპული ფეხბურთისაკენ. საქართველო პატარა ქვეყანაა და ამიტომ მაინც საბჭოთა კავშირის იარლიყი გვქონდა მოწებებული. დღეს კი ნებისმიერი ქართველი ფეხბურთელი საქართველოს სახელით ამაყად წავა საზღვარგარეთ. უცხოეთში ჩვენი რომელიმე ფეხბურთელი რომ იტყვის, ქართველი ვარო, ყველას ქინქლაძე, ქეცბაია, კალაძე, კობიაშვილი, იაშვილი, ჯამარაული, ყაველაშვილი ახსენდება. ადრე კი უნდა გეთქვა, რომ ედუარდ შევარდნაძის ქვეყნიდან იყავი.
ქეთი დინოშვილი
