ნოდარ მგალობლიშვილი: "ქუჩაში რომ მივდიოდი, "ბრინკა, ბრინკა"–ს მეძახდნენ..."
3 790 ნახვა
"ძალიან ძნელია შეცვალო ადამიანური ბუნება, რაც დაბადებიდან თან გდევს. უფლის წინაშე უძლურები ვართ, მის განგებულებას ვერავინ ახსნის...
ჩემი ზოდიაქო კირჩხიბია და მის ნიშან–თვისებებს ვატარებ. ცვალებადი ხასიათი მაქვს, ამინდის მიხედვით ვიცვლები. ცოტა ჭირვეულობა მჩვევია, ხანდახან ვბრაზობ, ხან მორჩილი ვარ... გუნება–განწყობა მთვარის ფაზების მიხედვით მეცვლება, ზოგჯერ ამასაც არ ვემორჩილები...
უფრო ინტუიციას ვენდობი. როცა პრობლემის წინაშე ვდგები, გუმანი ყოველთვის იმარჯვებს. ინტუიცია განმსაზღვრელია ადამიანისთვის. ვისშიც ეს ნაკლებად გამოკვეთილია, ცხოვრება უჭირს. ზოგჯერ წინასწარ ვიცი, რა შეიძლება მოხდეს. თუ მაქვს შეგრძნება, რომ არ უნდა გავაკეთო და მაინც ვაკეთებ, ყოველთვის წაგებული ვრჩები. ვერ ვიტყვი, რომ მუდამ მიმართლებს. ზოგჯერ თავს იტყუებს ადამიანი, სურს, დაიჯეროს ის, რაც მას უნდა, რომ იყოს. ზოგჯერ გამჩენი უფლისაც არ გვჯერა, ვეწინააღმდეგებით ჩვენსავე თავს...
უკმაყოფილო ადამიანი ძალიან ცოდოა. კმაყოფილი უნდა იყო იმისთვის, რომ არსებობ, სამყაროს ხედავ, აღიქვამ, აზროვნებ და სიყვარული შეგიძლია... მომთხოვნი არასდროს ვიყავი. არც შურის გრძნობა მახლდა. რაც მქონდა, იმას ვკმარობდი – ამით ბედნიერი და ჯანმრთელი ვარ" – მსახიობი ნოდარ მგალობლიშვილი.
ამ ქვეყანას 1931 წლის 11 ივლისს მოვევლინე.
ჩემმა მშობლებმა ერთმანეთი გომბორში გაიცნეს, იქვე შეუღლდნენ. მამა ფარმაცევტი იყო, აფთიაქის დირექტორი, დედა კი – მეანი, საავადმყოფოში მუშაობდა. დედაჩემი, მარგო (მარგალიტა) თევდორაძე, ქუთაისელი გახლდათ. მეც ქუთაისში დავიბადე. შემდეგ თბილისში გადმოვედით საცხოვრებლად. დედისერთა ვიყავი, წყნარი, მორჩილი ბავშვი.
30–იან წლებში ურთულესი პერიოდი განვვლეთ – რეპრესიების, აგრესიის, შიშის, ფსიქოლოგიური თუ ფიზიკური ზეწოლის... ამან ჩემი ხასიათის ჩამოყალიბებაზე მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა, უსამართლობის მიმართ პროტესტის მძაფრი განცდა, პრინციპულობა და შეუპოვრობა შემძინა.
ბავშვობიდან ერთ ეპიზოდს გავიხსენებ: ჩემ მეზობლად, მაჩაბლის ქუჩაზე, კომკავშირის ცეკას ეზოში, ლავრენტი ბერია ცხოვრობდა. მის მოპირდაპირედ კი ჩემს მეგობარს ჰქონდა ბინა, მასთან ხშირად ვსტუმრობდი. ბერიას სახლის წინ მცხოვრებთ ფანჯრებზე შავი ფარდები ეფარათ, რომ არ დაენახათ, რა ხდებოდა ბერიას აივანზე. იქ მისი ვაჟიშვილი ხშირად რგოლებზე ვარჯიშობდა. ველოსიპედიც ჰქონდა, რაც იმ დროს ნამდვილი ფუფუნება იყო. ერთხელ ჩემმა მეგობარმა მითხრა:
– იცი, ფარდიდან გავიჭვრიტე და დავინახე, ველოსიპედი როგორ ჩამოიტანა ეზოში და დაატარებდა. არ გაინტერესებს? მოდი, გაჩვენებ.
მივედი. ამ სახლს ოთხმეტრიანი ყრუ კედელი ესაზღვრებოდა (ახლა რკინის ღობეა), სადაც ვიწრო კარი იყო ჩადგმული. იმ კარიდან ერთი კაცი თუ გამოეტეოდა. მის წინ კი ყოველთვის იდგა ჩეკისტი, რომელიც გაფაციცებით ზვერავდა ტერიტორიას, თუმცა იმ ქუჩაზე და, მით უფრო, მათ მხარეს მოძრაობას ვერავინ ბედავდა. ჩეკისტმა შეგვნიშნა ფანჯრიდან ქურდულად მომზირალი ბავშვები და საყვედურის ნიშნად თითი დაგვიქნია. ახლაც მელანდება ის თითი!.. კინაღამ გული ამოგვივარდა იმის შიშით და... მყისვე შინ გამოვიქეცი (ეზოს მეორე გასასვლელიც ჰქონდა), სულმოუთქმელად ავირბინე ხუთი სართული და დედას ვუთხარი:
– ბერიამ დაგვინახა!
– ეს რა ქენი, შვილო! – თავში ხელი წაიშინა დედამ და ჩემოდანში ბარგის ჩალაგებას შეუდგა. მას შემდეგ სულ ველოდით, რომ მოგვაკითხავდნენ.
საშინელი დრო იყო. ბინის ჩხრეკისას, თუნდაც ფოტოზე, თუ ვინმე თვალში არ მოუვიდოდათ, მიზანში ამოიღებდნენ და მიჰყავდათ...
30–იან წლებში ჩვენს გვარზე განსაკუთრებული ზეწოლა ხორციელდებოდა. 1936 წელს გაურკვეველი მიზეზით დააპატიმრეს მამაჩემის ბიძაშვილი, გერმანე მგალობლიშვილი, რომელიც გერმანიიდან ახალი დაბრუნებული გახლდათ. ასევე დააპატიმრეს მიშა მგალობლიშვილი (თინა მგალობლიშვილის – ტელედიქტორის მამა), რომელიც ცნობილი პიროვნება იყო, თუ არ ვცდები, პედაგოგიური ინსტიტუტის ლექტორი. გერმანე და მიშა ერთმანეთს კოლონიაში შეხვედრიან. გერმანესთვის ბრალდება არ წაუყენებიათ, ისე დახვრიტეს. მისი ამბავი გადასახლებიდან დაბრუნებულმა მიშამ გვაუწყა. 1939 წელს მამაჩემიც დააპატიმრეს. იმხანად აბრეშუმის ფაბრიკაში დირექტორის მოადგილედ მუშაობდა, კარგი ორგანიზატორი გახლდათ. ფაბრიკაში მთელ საქმეებს ებრაელი კაცი, გვარად შტერნი, აწარმოებდა, რომელიც დახვრიტეს, დირექტორი და მოადგილეც დააკავეს. შემდეგ დირექტორი გაათავისუფლეს, მამა კი 1942 წლამდე იჯდა.
იმ წელს ჩვენ ბორჯომის რაიონის სოფელ ჭობისხევში ვიმყოფებოდით. ახალციხემდე რკინიგზა გაჰყავდათ, სადაც პატიმრებს ამუშავებდნენ. მამას კი, როგორც სპეციალისტს, ხელმძღვანელები პატივისცემით ექცეოდნენ, კოლონიის აფთიაქის მართვა ჩააბარეს. მერე მამამ გადაწყვიტა საჯარიმო ბატალიონში წასვლა (მეორე მსოფლიო ომი მძვინვარებდა). ომში თუ წავიდოდა, პატიმრობა მოეხსნებოდა. ქერჩის ბრძოლებშიც მონაწილეობდა...
ფრონტიდან 1946 წელს დაბრუნდა. კინოსტუდიის მომარაგების განყოფილების – "ორსის" უფროსად დანიშნეს. კინოსტუდიის დირექტორი გახლდათ ვლადიმერ მაჭავარიანი, რუსთაველის თეატრის მსახიობის, შურა თოიძის მეუღლე. ორი წელი კარგად ვიყავით, სოლოლაკის ბინაში მამიდაჩემთან და მის ოჯახთან ერთად ვცხოვრობდით. 1948 წელს კი მოულოდნელად მამა შეუძლოდ გახდა, ექიმებმა თავის არეში სიმსივნე დაუდგინეს, გამომწვევ მიზეზად კი ომის დროს მიღებული ჭრილობა ჩათვალეს. ორწელიწადნახევარი იავადმყოფა.
1950 წლის 9 აპრილს, აღდგომადღეს, გარდაიცვალა ბებიაჩემი, მამის დედა. მესამე დღეს დავკრძალეთ, ვინაიდან მამა უკვე ძალიან ცუდად იყო. მეორე დილით მამაც გარდაიცვალა, 49 წლისა გახლდათ.
იმ წელს სკოლას ვამთავრებდი, მამის ამბავი ისე განვიცადე, რომ პანაშვიდების დროს სამი დღე მეძინა...
...
ვაჟთა მეორე სკოლა დავამთავრე, რომელიც სოლოლაკში, ყოფილ მახარაძის ქუჩაზე მდებარეობდა. სწავლის გაგრძელება საოპერო ვოკალის განხრით მსურდა. ბავშვობიდან ვმღეროდი, მეათე კლასში კი პედაგოგთანაც ვემზადებოდი, მაგრამ ისე მოხდა, რომ ხმა დავკარგე და არჩევანის შეცვლა მომიწია. ბევრი ფიქრის შემდეგ გადავწყვიტე, გეოლოგიურზე ჩამებარებინა – რომანტიკულ დარგად ვთვლიდი, მაგრამ პირველივე გამოცდაზე ჩავიჭერი, მათემატიკას ვერ გავუმკლავდი. ზუსტი მეცნიერებები არ მიყვარდა, სხვა საგნებს კარგად ვსწავლობდი... არ ვიცოდი, მარცხი დედამდე როგორ მიმეტანა, საშინელ ხასიათზე დავდექი. შინ მიმავალს ჩემი მეგობარი ჯემალ ანჯაფარიძე, ზურაბ ანჯაფარიძის ძმა, შემხვდა.
– გამოცდაზე ჩავიჭერი, – შევჩივლე.
– მერე რა მოხდა, წამო, ვიქეიფოთ, გულს გადააყოლებ.
რა მექეიფებოდა, მაგრამ ქეიფის დროს ბევრს ავიწყდება პრობლემები, მით უფრო, იმ ასაკში. წავყევი.
– მე თეატრალურ ინსტიტუტში სარეჟისოროზე ვაბარებ, თუ გინდა, შენც ჩააბარე სამსახიობოზე.
– ამისთვის რა უნდა გავაკეთო?
– ერთი იგავ–არაკი, ლექსი და რომელიმე მოთხრობიდან მცირე ნაწყვეტი ისწავლე, მეტი არაფერი. მაინც გარეთ ხარ და რა გენაღვლება, სინჯე!
...
ბავშვობაში ირაკლი უჩანეიშვილთან ვმეგობრობდი. ჩემზე 2 წლით უფროსი იყო, მე ენგელსზე (ახლანდელი ლადო ასათიანის ქუჩა) ვცხოვრობდი, ირაკლი – ლერმონტოვის ქუჩაზე. თავისუფლების მოედანზე, უნივერმაღის ადგილას, დიდი ეზო იყო, იქ ქორეოგრაფ ჩივაძესთან ცეკვაზე დავდიოდით. ირაკლი ყოველთვის მასწრებდა მისვლას.
1941 წლის 22 ივნისსაც, ჩვეულებრივ, მივედი. ირაკლი იქ დამხვდა. ჩვენ გარდა არავინ იყო. ცოტა ხანში მასწავლებელი გამოვიდა.
– ბავშვებო, წადით სახლებში, – გვითხრა.
– რატომ, ჩვენ ხომ მეცადინეობა გვაქვს? – გაგვიკვირდა.
– ომი დაიწყო... წადით სახლებში.
– რატომ, მასწავლებელო, რა მოხდა მერე, ომი თუ დაიწყო, ჩვენ ვიცეკვოთ, – აბუზღუნდა ირაკლი, მეც ავყევი... 10 წლის ვიყავი, ირაკლი – 12–ის.
გაბრაზებულები გამოვბრუნდით... თავისუფლების მოედანზე დიდ რეპროდუქტორში ფოლადისებური ხმით, რუსულად აცხადებდნენ, რომ ომი დაიწყო. ერთმანეთს დავცილდით, შინ რომ მივედი, უმძიმესი სურათი დამხვდა, მაშინ აღვიქვი, რაც მოხდა. შეძრული იყო მთელი ქვეყანა.
მას შემდეგ ირაკლი აღარც მინახავს, ერთმანეთს დავცილდით. მან საავიაციო ტექნიკუმში ჩააბარა.
იმ ზაფხულს, რემონტის გამო, თეატრალურის მისაღები გამოცდები აღმაშენებლის გამზირზე ერთ შენობაში ჩაატარეს. გამოცდაზე მივეშურებოდი. გამზირზე რომ შევუხვიე, ჩემ წინ მიმავალი ახალგაზრდა კაცი დავინახე – გრძელი თმით, ვიწრო შარვლით, რაღაც განსხვავებული ფეხსაცმელებით. შევხედე და ირაკლი უჩანეიშვილი შემრჩა! სიხარულისგან გავგიჟდით, ერთმანეთს გადავეხვიეთ. სად მიდიხარ–მეთქი, ვკითხე.
– აგერ მივდივარ, საქმე მაქვს, – არ დააკონკრეტა ირაკლიმ, – შენ საით?
– მეც საქმეზე მივდივარ.
ეზოსკენ მოუხვია, სადაც მისაღები გამოცდები უნდა ჩატარებულიყო.
– მე აქეთ მივდივარ, – მითხრა.
– მეც.
მივხვდი, საითაც მიეშურებოდა.
– მე აქ უნდა შევიდე, – თქვა ირაკლიმ.
– მეც.
– შენ აქ რა გინდა? – ჩამეკითხა.
– რაც შენ გინდა, ის.
ორივე მოვეწყვეთ, ერთ ჯგუფში მოვხვდით. მე არ ვიცოდი, იქ რა მინდოდა, რატომ ჩავაბარე, ირაკლიმ ალბათ იცოდა. პირველი გამოცდა სასცენო მოძრაობაში მქონდა. ცეკვა, სიმღერა და რიტმის შეგრძნება დამეხმარა. ეტყობა, ამით დაინტერესდნენ, თორემ დიდად კითხვის მოყვარული არ გახლდით. კომისიის შემადგენლობაში იყვნენ აკაკი ხორავა, აკაკი ვასაძე, დოდო (დიმიტრი) ალექსიძე, ვერიკო ანჯაფარიძე, სესილია თაყაიშვილი, ვასო გოძიაშვილი, ბაბულია ნიკოლაიშვილი და სხვები.
პირველ კურსზე ერთ ჯგუფში აღმოვჩნდით ირაკლი უჩანეიშვილი, ოთარ მეღვინეთუხუცესი, მალხაზ ბებურიშვილი, ლია ელიავა, ლამარა ჩოჩია (აკაკი გაწერელიას მეუღლე – ავტ.). ლია ელიავას 4 წლიდან ვიცნობდი, საბავშვო ბაღში ერთად დავდიოდით. მახსოვს, დედა რომ ჩამოუვიდა გადასახლებიდან, ბაღში აღვნიშნეთ, მასწავლებელმა კანფეტებიც მოიტანა...
პირველი ორი წელი ვერც აღვიქვამდი, ინსტიტუტში თუ ვსწავლობდი – ლექციებს დაუდევრად ვეკიდებოდი, მხოლოდ ტანვარჯიშზე დავდიოდი. ჩვენი პედაგოგი მირა რატნერი გახლდათ, რუსულად აღზრდილი ებრაელი ქალი, რომელმაც კარგი სკოლა მოგვცა. აკადემიური რეჟიმი ჰქონდა, სულ რუსულად გველაპარაკებოდა. მესამე კურსზე ხელმძღვანელად დოდო ალექსიძე დაგვინიშნეს, მასთან მეცადინეობისას უჩვეულოდ ბედნიერები გახლდით. აქედან დაიწყო ჩემი ინტერესი თეატრის მიმართ, გავიგე, რა არის სცენა. მანამდე ჩემს სამყაროდ ვერ აღვიქვამდი. დოდო ალექსიძის შემდგომ ხელმძღვანელად აკაკი ხორავა გვყავდა, მერე აკაკი ვასაძეც.
ინსტიტუტის დამთავრების შემდეგ ოთარ მეღვინეთუხუცესი და მე მარჯანიშვილის თეატრში გაგვანაწილეს, ხოლო ირაკლი უჩანეიშვილი – რუსთაველის თეატრში. გარკვეული ხნის შემდეგ კვლავ მარჯანიშვილის თეატრში შევიყარეთ.
...
ახალგაზრდობაში ასეთი რამ შემემთხვა: მარჯანიშვილის თეატრის ფოიეში ხშირად ვიკრიბებოდით მსახიობები და გულღიად ვსაუბრობდით ქვეყნის ისტორიაზე, წარსულსა და აწმყოზე, არსებული რეჟიმის ავკარგიანობაზე, საქართველოს ბედზე. ერთხელაც "ბედი ქართლისა" გავარჩიეთ, იყო თუ არა მართალი მეფე ერეკლე. ფოიეში ბევრი ხალხი ტრიალებდა. სათქმელს ყოველთვის პირდაპირ ვამბობდი. როგორც ჩანს, ვიღაცამ კაგებე–ში დაგვასმინა და რამდენიმე მსახიობი ცალ–ცალკე დაგვიბარეს. მაშინ უკვე ცოლ–შვილი მყავდა, ჩემი ბიჭუნა 2 წლის იყო.
დილით მეუღლეს ვუთხარი:
– უშიშროების სამსახურში დაგვიბარეს, ალბათ რაღაც უნდა გვკითხონ.
– რამე სერიოზულია?
– არ ვიცი, შეიძლება არის კიდეც. ყოველ შემთხვევაში, იცოდე.
დაზღვეული არაფრისგან ვიყავი. საათნახევარი მოსაცდელში მალოდინეს, შემდეგ კაბინეტში შემიყვანეს. ერთი წითური მამაკაცი თავაუღებლად წერდა რაღაცას. სალამზე არც მიპასუხა. 15 წუთის შემდეგ ამომხედა – ცალთვალა იყო. სახელი, გვარი და სამუშაო ადგილი მკითხა.
– ნოდარ მგალობლიშვილი, ვმუშაობ მარჯანიშვილის თეატრში. კიდევ რა შეკითხვა გაქვთ?
კეთილი ინება და წამოდგა, დაჯექიო, შემომთავაზა. მერე ჩემი სკამის ირგვლივ დაიწყო სიარული. გამომკითხა, რამდენი შვილი მყავს, მეუღლე თუ მუშაობს, მე თუ ვთამაშობ.
– რას ჰქვია, ვთამაშობ? – შევუბრუნე კითხვა.
– სცენაზე ხომ თამაშობთ.
– სცენაზე ვდგავარ, კი არ ვთამაშობ, – შევუსწორე.
– სცენაზე რომ გამოდიან მსახიობები, იმას თამაში არ ჰქვია?
– არა, ჩვენ ვცხოვრობთ სცენაზე.
ამ პასუხის შემდეგ მოიღუშა, მე ამას თამაშს ვეძახიო, თქვა. მსახიობობას სცენაზე ვაფასებ და არა – ცხოვრებაში–მეთქი, რომ ვუთხარი, გაღიზიანდა და პირდაპირ საქმეზე გადავიდა:
– რა თემაზე საუბრობთ ფოიეში?
ამ სიტყვებით ყველაფერი გაცხადდა. ასე ვუპასუხე:
– ერეკლე მეფე იმიტომ იყო მაგ მდგომარეობაში, რომ ადამიანებმა ვერ გაუგეს. და თუ ბარათაშვილზე მეკითხებით, "ბედი ქართლისა" რატომ დაწერა, ამდენი არ ვიცი, ჯობს, ფილოლოგები მოიწვიოთ.
– იცით, იცით, თქვენ ყველაფერი იცით! – დაბეჯითებით მითხრა, – ძალიან ბევრი აზრია ამ პრობლემაზე და თქვენი აზრი მაინტერესებს, შეცდა ერეკლე?
– თქვენ როგორ გგონიათ?
– რაც მგონია, ეს მე ვიცი, თქვენ გეკითხებით.
– რასაც ვფიქრობ, ყოველთვის იმას ვიტყვი. ვინც შეცდა და ამ მდგომარეობამდე მიიყვანა ეს ქვეყანა, ყველაფერი იმის ბრალია, – მივუგე და დავძინე, აწი რაც გინდათ, ის ქენით, მეტს არაფერს ვიტყვი–მეთქი.
ამის შემდეგ კაგებე–ს ჩინოსანი მორიგ თემაზე გადავიდა. ჩემი სოციალური ყოფის სურათი დამიხატა, რომელიც წინასწარ ჰქონდა შესწავლილი, კუთვნილი ხელფასის ოდენობაც გამომკითხა და მითხრა:
– კიდევ მეტი გექნებათ, მხოლოდ ერთ რამეს გთხოვთ: მოგეხსენებათ, ჩვენს ქვეყანაში უკვე ყველაფერი კარგადაა. ამ რეჟიმს ბევრი მტერი ჰყავს, დაცვა სჭირდება. თუ ვინმე რამეს იტყვის, ამაში განსაკუთრებული არაფერია, მაგრამ თქვენ შეგიძლიათ მობრძანდეთ და მოგვახსენოთ.
ანუ ამ "სიტყვიერ პაექრობაში" თანამშრომლობაც შემომთავაზა. წამოვდექი.
– კარგად ბრძანდებოდეთ, ბატონო, თუ შეიძლება წავალ.
– მოითმინეთ ერთი წუთით, მე შემოგთავაზეთ, პასუხს ველი! – მითხრა გამკაცრებული ტონით.
– მაგას არ გავაკეთებ! – მივუგე კატეგორიულად.
ზარი დარეკა და ბრძანა, გაიყვანეთო. გამოვიარეთ კორიდორები, რომელთა გასწვრივ ოთახები იყო განთავსებული. ვიფიქრე, ახლა მტაცებენ ხელს–მეთქი... გასასვლელში ის ორგანოს მუშაკი შემხვდა, ვინც პირველად მიმიღო. რომ დამინახა, თავი გააქნია – თითქოს თანაგრძნობა გამოხატა ამით.
ძმაკაცებს შევხვდი და ეს ამბავი მოვუყევი, კარგადაც დავლიეთ...
– ჯანდაბას, რაკი არ დაგიჭირეს! – მითხრა მეუღლემ, შინ რომ მივედი.
...
იმ წელს თეატრში საშუალო თაობასა და უმცროს, ანუ ჩვენს თაობას შორის კონფლიქტი მოხდა: თაობები რომ ერთმანეთს ებრძვიან, იმ დროს თეატრში სიტუაცია ძალიან იძაბება. როდესაც ჩნდება ახალი ტალღა, ახალი თემები, ახალი შეგრძნებები და მოთხოვნები, ამ დროს ყოველთვის ეჯახება ძველი და ახალი, იწყება ბრძოლა უპირატესობისთვის. ახალ თაობას სხვა გაგება აქვს, სხვა ესთეტიკა. ბევრს ეს არ მოსწონს. გადის დრო და ყველაფერი გაიფილტრება, დაიწურება, დაიხვეწება. არის პერიოდები, რომლებიც უნდა გადაიტანოს თაობამ, დრომ, ქვეყანამ. ამ თვალით უნდა შეხედო და უკმაყოფილო არ უნდა დარჩე. უკმაყოფილო ადამიანი, პირველ რიგში, საკუთარ თავს ვნებს, ძალიან ცოდოა.
საშუალო თაობას წარმოადგენდნენ იაშა ტრიპოლსკი, მარინა თბილელი, მედეა ჯაფარიძე და ა.შ. ხოლო უფროს თაობას – ვერიკო ანჯაფარიძე, სესილია თაყაიშვილი, ვასო გოძიაშვილი და სხვები. საშუალო თაობა ჩვენს თაობას, რეჟისურას დაუპირისპირდა (მაშინ მარჯანიშვილის თეატრში მოღვაწეობდნენ ლილი იოსელიანი და გიგა ლორთქიფანიძე, რომელიც სამხატვრო ხელმძღვანელი იყო). მიზეზი განსხვავებული აზროვნება გახლდათ. იძულებული გავხდით, თეატრი დაგვეტოვებინა. ის იყო, რუსთავის თეატრი იხსნებოდა. გიგა ლორთქიფანიძის თაოსნობით, 21 მსახიობი რუსთავის თეატრში გადავედით.
რუსთავის თეატრი 1967 წელს გავხსენით. 1970 წლამდე წარმატებული პერიოდი გვქონდა – სამი წლის განმავლობაში მრავალმხრივი რეპერტუარი დაგვიგროვდა. დავდგით ვადიმ კოროსტილიოვის ცნობილი პიესა დეკაბრისტებზე, რომელსაც მთავრობის მხრიდან დიდი წინააღმდეგობა მოჰყვა.
– ასოციაციებს იწვევს, ეს პიესა არ გავა, – გამოგვიცხადეს მთავრობის წარმომადგენლებმა გასინჯვაზე.
გიგა ლორთქიფანიძეს რამდენჯერმე მოუწია მისვლა ცენტრალურ კომიტეტში – თვენახევრის განმავლობაში ვერ დაადგინეს, გაეშვათ თუ არა. ბოლოს იძულებულები გახდნენ, ნებართვა მოეცათ. ეს პერიოდი კი გადავიტანეთ, მაგრამ ახლა თეატრში მოხდა შიდა დაპირისპირება და გიგა ლორთქიფანიძე წავიდა თეატრიდან, ასევე დირექტორიც – ანზორ ტრაპაიძე. ასე რომ, თეატრი დირექტორის გარეშე დარჩა. ჩვენი პატრონი სერგო ზაქარიაძე აღმოჩნდა, რომელიც რუსთაველის თეატრის ხელმძღვანელი გახლდათ. დამიბარა და მითხრა:
– შენ უნდა იყო დირექტორი!
– დირექტორი ვერ ვიქნები, არ შემიძლია, – გადაჭრით ვიუარე.
– თეატრში უცხო კაცის მოყვანას ჯობს, შენ უხელმძღვანელო, სხვა კანდიდატურას ვერ ვხედავ.
დიდი კამათის შემდეგ გადაწყვიტა:
– მე ვიქნები ხელმძღვანელი, შენ კი – აღმასრულებელი, მეც შენთან ერთად ვიქნები და დაგეხმარები!
ბატონი სერგო, როგორც მსახიობი და პიროვნება, უნიკალური მოვლენა გახლდათ.
ორი წელი ვუმკლავდებოდი ამ მისიას. მომიწია უნგრეთში წასვლა, მოლაპარაკება იქაურ მთავრობასთან, კულტურის სამინისტროსთან. იქ ერთმა თანამშრომელმა დაგვაკავშირა ერთ–ერთ უნგრელ რეჟისორთან (ახლა ვერ ვიხსენებ მის გვარს და სახელს), რომელიც ჩვენი თეატრით დაინტერესდა და რუსთავში გვესტუმრა. დადგა "ბანკ–ბანი". სპექტაკლმა საერთაშორისო თეატრალურ ფესტივალზე გაიმარჯვა და გვხვდა პატივი, საგასტროლოდ უნგრეთში წავსულიყავით.
დირექტორის თანამდებობაზე 2 წელი გავძელი. გიგა ლორთქიფანიძეც დაგვიბრუნდა და განვაგრძეთ მუშაობა. 1976 წელს კი გიგა ლორთქიფანიძე მარჯანიშვილის თეატრში დააბრუნეს და 14 მსახიობიც თან გაგვიყოლა. იმავე წელს მარჯანიშვილის თეატრში მოვიდა რეჟისორი თემურ ჩხეიძე, რომელმაც დადგა იბსენის "მოჩვენებანი", სადაც ოსვალდს ვთამაშობდი ვერიკო ანჯაფარიძესთან, აკაკი ვასაძესთან, გივი ბერიკაშვილთან და სოფიკო ჭიაურელთან ერთად. ვერიკო ანჯაფარიძის პარტნიორობით სულ ოთხი პიესა ვითამაშე: სამ სპექტაკლში მისი შვილიშვილი ვიყავი და ერთში – შვილი ("დედა"). შემდეგ თემურ ჩხეიძემ დადგა "ჰაკი აძბა", ძალიან მალე – "ოტელო" (იაგოს როლში ნოდარ მგალობლიშვილი. ავტ.).
...
”ოტელო" მოსკოვში გავიტანეთ გასტროლებზე. პირველი მოქმედების შემდეგ კულტურის მინისტრმა თემურ ბადურაშვილმა ჩემს საგრიმიოროში შემოიყვანა ცნობილი რეჟისორი მარკ ზახაროვი, რომელმაც სცენარი გადმომცა, ეს წაიკითხეთ და ხვალ შეგხვდებითო. მეორე დღეს კინოსტუდიაში მივედი სინჯებზე. გრაფ კალიოსტროს როლზე ამიყვანეს ფილმში "სიყვარულის ფორმულა".
მარკ ზახაროვმა მითხრა:
– მსახიობ ქალებს გაჩვენებ და ამოირჩიე პარტნიორად, რომელიც გინდა.
არჩევანი ლენა ამინოვაზე შევაჩერე.
თბილისში დავბრუნდი და ერთ თვეში მოსკოვიდან გადაღებაზე დამიძახეს. ფილმის გადაღების დროს ასეთი რამ "შემთხვევა": სასტუმროს ნომერში, ჩემთან, შეიკრიბნენ მსახიობები. დავიწყეთ მოლხენა, პიანინოზე ვუკრავდით და ვმღეროდით. ფანჯრები ღია მქონდა. უეცრად გარედან ტაშისკვრა მოისმა. გადავიხედე და ვხედავ – მშვენიერი გოგონა დგას.
– მოგეწონათ სიმღერა? – გადავძახე. გვარიანად ვიყავი შექეიფიანებული.
– ძალიან, – მიპასუხა.
– კიდევ რა გავაკეთო თქვენთვის?
გოგონა შეყოვნდა.
– თუ გნებავთ, გადმოვხტები.
– კი, ბატონო!
გადავხტი და... ჩავიკეცე. მერე წამოვდექი, გოგოს დავემშვიდობე და ზემოთ ამოვედი. ჩემი თანამეინახეები გვიან დაიშალნენ. დილის ხუთ საათზე ფეხის საშინელმა ტკივილმა გამაღვიძა, ქუსლი მქონდა მოტეხილი. მომაკითხა რეჟისორმა, ატყდა ერთი ამბავი.
– გამათავისუფლე და სხვა გადაიღე, – ვთხოვე რეჟისორს.
– ხომ არ გაგიჟდი?! არავითარ შემთხვევაში მაგას არ ვიზამ! – შეიცხადა, – რამდენი ხანიც დაგჭირდება, დავიცდი. მერე ვნახოთ.
გამსინჯა ექიმმა, პროფესორმა ქალმა. ექიმის ვარაუდით, ფეხი სამი თვე თაბაშირში უნდა მქონოდა. ჩამისვეს თაბაშირში ერთხელ, მეორედ... ასე თუ ისე, დგომა შევძელი და ნახევარი ფილმი ასე გადავიღეთ. სირბილის სცენაში დუბლიორი მომაშველეს.
ტკივილით ვიტანჯებოდი, მარტო ვცხოვრობდი და მიჭირდა. უცებ კარზე დააბრახუნეს. შემოვიდა ვიღაც უზბეკი, ახალგაზრდა კაცი, შეკვრა ეჭირა.
– ეს უნდა შეჭამო, – მითხრა.
– რა უნდა შევჭამო? – გავიოცე.
შეკვრა გახსნა, კუპრივით შავი, ქვასავით მკვრივი მასა იყო.
– ყველაზე ძლიერი წამალია, მუმიო. დილით, უზმოზე და ღამით, ძილის წინ უნდა შეჭამო, – ამიხსნა უზბეკმა, – მე ცხენოსანი ვარ, გადაღების დროს ძვლები თოთხმეტ ადგილას გადამემტვრა და ამის შემწეობით ორ თვეში მოვმჯობინდი, თაბაშირი არც მიხმარია.
– მუმიო საიდან მოიტანე? – დავიწყე მოძიება.
– უზბეკეთში, ჩემს სოფელში, ორი კლდეა გადაჯაჭვული, მათი ნაპრალიდან წვეთ–წვეთად ჩამოდის.
დავიწყე მუმიოს მიღება. მძიმე საჭმელი იყო, პირში მწარე გემოს მიტოვებდა. მაინც ვეძალებოდი, ზედმეტსაც კი ვკბეჩდი, რომ დროულად მოვრჩენილიყავი. 37–ე დღეს გამაშუქეს. უკვე შეხორცებული იყო. ექიმს დაუჯერებლად ეჩვენა. პრაქტიკანტები შემოიყვანა და უთხრა, აი, ხედავთ, რა ორგანიზმი აქვთ საქართველოში მცხოვრებ ადამიანებსო. მე კი ვუთხარი, რომ მუმიომ მომარჩინა. გაშრა ქალი... და სტუდენტები გაისტუმრა.
თაბაშირი მომხსნეს. გადაღებაზე ჩექმა რომ ჩავიცვი და გავიარე, მთელმა გადამღებმა ჯგუფმა ტაში დაუკრა.
...
”ჯაყოს ხიზნებთან" დაკავშირებით დიდი ამბები ატყდა. თემურ ჩხეიძემ გასული საუკუნის 80–იანი წლების დასაწყისში ჯერ ტელესპექტაკლი დადგა, შემდეგ ეს ნაწარმოები მოსკოვის სცენაზე, მხატში გააცოცხლა (ჯაყოს როლში ავთო მახარაძე მიიწვიეს), 1984 წელს კი – მარჯანიშვილის თეატრში.
თეიმურაზ ხევისთავი ჩემთვის ერთ–ერთი ყველაზე საინტერესო გმირია. არადა ამ როლისთვის ხალხის რისხვა დავიმსახურე. ქუჩაში რომ მივდიოდი, "ბრინკა, ბრინკა"–ს მეძახდნენ. მაჩერებდნენ და მეუბნებოდნენ:
– არა გრცხვენია?! რა როლი ითამაშე?! შენ რა ქართველი ხარ?!
არადა ეს პერსონაჟი სამაგალითოა. "სხვას იმას ვერ ვასწავლი, რაც თავად არ მწამს" – ეს მისი კრედოა. თეიმურაზის მრწამსი ერთგულებაა, სხვას არ ჩაგრავდა, არ ამცირებდა და ამით გაიმარჯვა. ეს თუ შეგიძლია, უბედნიერესი ადამიანი ხარ. სხვებს არ ჰგავს, სიკეთისა და ერთგულებისთვისაა მოვლენილი, ეს არის მნიშვნელოვანი. ეს პერსონაჟი დაცინვის ობიექტი კი არა, ჩაფიქრების საგანია. ხალხს ამის აღქმა გაუჭირდა.
ერთხელ ჩემს სახლთან ახლოს, წარმოების ეზოში, მანქანას ვრეცხავდი. იქვე ახლოს ავტომობილი გაჩერდა, გადმოვიდა მძღოლი და მითხრა:
– ბატონო ნოდარ, საქმე მაქვს თქვენთან. ასეთი კარგი მსახიობი ხართ, ხალხს უყვარხართ, რაღა მაინცდამაინც ასეთი საზიზღარი კაცის როლი ითამაშეთ?!
– მე მსახიობი ვარ და ვისი როლიც მომცეს, ის ვითამაშე, – მივუგე.
– კი, მაგრამ, იცით, რა ჩაიდინეთ?! ჩვენ დავით აღმაშენებლის და გიორგი სააკაძის ერი ვართ, ხოლო ეს გმირი შეუფერებელია ჩვენი ტრადიციისა და აზროვნებისთვის...
მერე საჩივრის წერილი, ვეებერთელა არზა მომაწოდა, რომელშიც ეწერა – ეს სპექტაკლი, როგორც უზნეობის მქადაგებელი და ქართული მენტალობისთვის შეურაცხმყოფელი, უნდა აიკრძალოსო. წერილს ხელს აწერდნენ მძღოლთა ორგანიზაციის წევრები. რა უნდა მეპასუხა?
– დილით რომელ საათზე დგები? – ვკითხე მძღოლს.
– 5–6 საათზე.
– მერე, ცოლს აღვიძებ?
– არა, ცოლს როგორ გავაღვიძებ, თვითონ ვემზადები და მივდივარ.
– შინ როდის ბრუნდები?
– სამუშაო დღის ბოლოს "ბიჭები" ვრჩებით, ცოტას ვსვამთ და გვიან ღამით ვბრუნდები სახლში.
– შენი მეუღლე გეგებება?
– მას უკვე სძინავს, როგორ გავაღვიძებ?! ვწვები და ვიძინებ.
შვილებსაც სძინავთ–მეთქი, ვკითხე. მათაცო, მიპასუხა.
– ჰოდა, ერთ მშვენიერ დღესაც შინ რომ მიხვიდე და ნახო, შენი ცოლ–შვილი სხვამ წაიყვანა, რას იტყვი, ვინ იქნება დამნაშავე – შენ, შენი ცოლი თუ შვილები?
ამ სიტყვებმა დააფიქრა და ძალიან შეწუხდა.
– ოჰ, ამის დედა ვატირე, ვინც ეს საჩივრის წერილი დამაწერინა და ვინც ამას ხელი მოაწერა!.. უკაცრავად, ბატონო ნოდარ, გთხოვთ, მაპატიოთ! – მძღოლმა წერილი გადახია და გაბრუნდა.
...
ქალი ბევრ რამეს ნიშნავს – სიხარულს, დარდს, წუხილს, პრობლემებს და, რაც მთავარია, სიყვარულს.
...
ერთ ზაფხულს მარჯანიშვილის თეატრიდან დასავლეთ საქართველოს რაიონებში საკონცერტო წარმოდგენებს ვმართავდით, კაკო კვანტალიანთან და საშა გომელაურთან ერთად გახლდით. იმერეთის სოფელ მარანში წარმოდგენის დროს სცენიდან შევნიშნე ორი გოგონა, ერთ მათგანს წითელი კაბა ეცვა. წარმოდგენის შემდეგ მისმა მეგობარმა გოგონამ გამომკითხა, სად და როდის მივდიოდით. აბაშაში გვაქვს კონცერტები–მეთქი. შემოქმედებითი ჯგუფი ჩავედით აბაშაში და მოულოდნელად ამ გოგონებმა იქაც მოგვაკითხეს. აღარ დავაყოვნე და გავესაუბრე, აღმოჩნდა, რომ თბილისელი იყო, ციალა ცომაია, აბაშაში ისვენებდა დეიდასთან (მისამართიც მითხრა).
ცხაკაიაში ფინგანი დაგვადგა თავს, ამოწმებდნენ, გვქონდა თუ არა უფლება, კონცერტები ჩაგვეტარებინა. კაკო კვანტალიანს ვინ რას ეტყოდა, მაგრამ ბატონმა კაკომ მაინც გადაწყვიტა, დავშლილიყავით. ჩემი პატარა ჩემოდნით წამოვედი აბაშაში და იმ სახლს მივადექი, სადაც ციალა ცხოვრობდა. ეზოდან ძაღლი გამოვარდა, ვიფიქრე, მიკბენს–მეთქი, მაგრამ არ შევეპუე, მაინც შევედი.
ფანჯარაში შევიხედე – ქალი და კაცი ნარდს თამაშობდნენ. დავაკაკუნე. ეტყობა, ციალამ თავიდან ვერ მიცნო. კარი რომ გამიღო, უცებ ცუდად გახდა... შინ შემიყვანა და გამიმასპინძლდნენ, ბიძამისთან ერთად ცოტა დავლიე. იმ ღამით სასტუმროში დავრჩი. ციალას დავუთქვი, რომ ბათუმში შევხვდებოდი. იმ შეხვედრიდან დაიწყო ყველაფერი...
თბილისში რომ ჩამოვედი, საგონებელში ჩავვარდი – არ ვიცოდი, ჩემი შეყვარებული სად ცხოვრობდა.
მაშინ, როგორც წესი, მთელი ახალგაზრდები რუსთაველის გამზირზე სეირნობდნენ. 4–5 დღე ზედიზედ მეც გადაბმულად დავეხეტებოდი იმის ფიქრით, რომ იქნებ ციალას აქ მაინც შემთხვევით შევხვედროდი. მართლაც, ერთ დღეს მეგობრების წრეში შევნიშნე და მივედი...
ბოლოს შეუღლება გადავწყვიტეთ. ის ჩემი მეორე ნახევარი გახდა, ამ სიტყვის სრული გაგებით. პროფესიით ეკონომისტი იყო. ერთი შვილი შეგვეძინა, ალექსანდრე. თანაცხოვრების 46 წელი განვვლეთ.
...
მეუღლის დაკარგვა მოსკოვში სერიალ "ბარონის" გადაღებას დაემთხვა... ჩემი ვაჟი, ალექსანდრე (ალეკო), 55 წლისაა. გეოლოგია. ორი შვილიშვილი მყავს, ქალ–ვაჟი. თეიკო საფრანგეთში ცხოვრობს, იქ გათხოვდა, ხოლო ვაჟი, ირაკლი, თბილისშია, ცოლშვილიანია. ორი შვილთაშვილიც მყავს: მარგო და ტეო.
...
საერთოდ ნებისმიერი რეჟიმის მიმართ ყოველთვის კრიტიკული ვარ. ბევრს კომპრომისზე წასვლა სჩვევია საკუთარი თავის საკეთილდღეოდ.
ღირსებას თუ დაკარგავ, ორდენი ვერაფერს გიშველის!
არასოდეს დაჩაგრო სხვა, საკუთარი თავი უნდა დაჩაგრო მხოლოდ, წინააღმდეგობა შენს თავში ეძებო, აღმოაჩინო ის უარყოფითი, რაც სხვას უშლის ხელს შენი არსებობით. ვინც ქვეყანას ცუდს უკეთებს, ყველა უღირსი და მიუღებელია ჩემთვის!
მეკითხებიან, რატომ აღარ ვჩანვარ სცენაზე.
ახლა აღარ ვარ საჭირო. რატომ უნდა მოვითხოვო ის, რაც აღარ მეკუთვნის? დროს ვერ შეაჩერებ, ვერც შეებრძოლები. ცოდოა ადამიანი, ვისაც ეს არ ესმის.
...
საშინელებაა, როცა ადამიანს სხვაზე ბატონობის სურვილი უჩნდება, უნდა, სხვას გაასწროს, უკან მოიტოვოს. ეს უღირსი ადამიანების თვისებაა.
პატივს ვცემ ადამიანებს, ვინც ბევრს აღწევენ ცხოვრებაში, მაგრამ არა – სხვისი დაჩაგვრის ხარჯზე. აღტაცებული ვარ ჯუმბერ ლეჟავათი. ამ ადამიანმა სიკვდილი დაამარცხა, თავი გადაირჩინა, გინესის რეკორდი დაამყარა, დედამიწის ყველა იმ წერტილს გადაუარა, სადაც შეიძლება შეგხვდეს ხიფათიც და ბედნიერებაც. ამ ასაკშიც ჰქონია მოგზაურობის სურვილი. სულ სადღაც მიისწრაფვის, თანაც ისე, რომ არავის "ასწრებ
ჩემი ზოდიაქო კირჩხიბია და მის ნიშან–თვისებებს ვატარებ. ცვალებადი ხასიათი მაქვს, ამინდის მიხედვით ვიცვლები. ცოტა ჭირვეულობა მჩვევია, ხანდახან ვბრაზობ, ხან მორჩილი ვარ... გუნება–განწყობა მთვარის ფაზების მიხედვით მეცვლება, ზოგჯერ ამასაც არ ვემორჩილები...
უფრო ინტუიციას ვენდობი. როცა პრობლემის წინაშე ვდგები, გუმანი ყოველთვის იმარჯვებს. ინტუიცია განმსაზღვრელია ადამიანისთვის. ვისშიც ეს ნაკლებად გამოკვეთილია, ცხოვრება უჭირს. ზოგჯერ წინასწარ ვიცი, რა შეიძლება მოხდეს. თუ მაქვს შეგრძნება, რომ არ უნდა გავაკეთო და მაინც ვაკეთებ, ყოველთვის წაგებული ვრჩები. ვერ ვიტყვი, რომ მუდამ მიმართლებს. ზოგჯერ თავს იტყუებს ადამიანი, სურს, დაიჯეროს ის, რაც მას უნდა, რომ იყოს. ზოგჯერ გამჩენი უფლისაც არ გვჯერა, ვეწინააღმდეგებით ჩვენსავე თავს...
უკმაყოფილო ადამიანი ძალიან ცოდოა. კმაყოფილი უნდა იყო იმისთვის, რომ არსებობ, სამყაროს ხედავ, აღიქვამ, აზროვნებ და სიყვარული შეგიძლია... მომთხოვნი არასდროს ვიყავი. არც შურის გრძნობა მახლდა. რაც მქონდა, იმას ვკმარობდი – ამით ბედნიერი და ჯანმრთელი ვარ" – მსახიობი ნოდარ მგალობლიშვილი.
ამ ქვეყანას 1931 წლის 11 ივლისს მოვევლინე.
ჩემმა მშობლებმა ერთმანეთი გომბორში გაიცნეს, იქვე შეუღლდნენ. მამა ფარმაცევტი იყო, აფთიაქის დირექტორი, დედა კი – მეანი, საავადმყოფოში მუშაობდა. დედაჩემი, მარგო (მარგალიტა) თევდორაძე, ქუთაისელი გახლდათ. მეც ქუთაისში დავიბადე. შემდეგ თბილისში გადმოვედით საცხოვრებლად. დედისერთა ვიყავი, წყნარი, მორჩილი ბავშვი.
30–იან წლებში ურთულესი პერიოდი განვვლეთ – რეპრესიების, აგრესიის, შიშის, ფსიქოლოგიური თუ ფიზიკური ზეწოლის... ამან ჩემი ხასიათის ჩამოყალიბებაზე მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა, უსამართლობის მიმართ პროტესტის მძაფრი განცდა, პრინციპულობა და შეუპოვრობა შემძინა.
ბავშვობიდან ერთ ეპიზოდს გავიხსენებ: ჩემ მეზობლად, მაჩაბლის ქუჩაზე, კომკავშირის ცეკას ეზოში, ლავრენტი ბერია ცხოვრობდა. მის მოპირდაპირედ კი ჩემს მეგობარს ჰქონდა ბინა, მასთან ხშირად ვსტუმრობდი. ბერიას სახლის წინ მცხოვრებთ ფანჯრებზე შავი ფარდები ეფარათ, რომ არ დაენახათ, რა ხდებოდა ბერიას აივანზე. იქ მისი ვაჟიშვილი ხშირად რგოლებზე ვარჯიშობდა. ველოსიპედიც ჰქონდა, რაც იმ დროს ნამდვილი ფუფუნება იყო. ერთხელ ჩემმა მეგობარმა მითხრა:
– იცი, ფარდიდან გავიჭვრიტე და დავინახე, ველოსიპედი როგორ ჩამოიტანა ეზოში და დაატარებდა. არ გაინტერესებს? მოდი, გაჩვენებ.
მივედი. ამ სახლს ოთხმეტრიანი ყრუ კედელი ესაზღვრებოდა (ახლა რკინის ღობეა), სადაც ვიწრო კარი იყო ჩადგმული. იმ კარიდან ერთი კაცი თუ გამოეტეოდა. მის წინ კი ყოველთვის იდგა ჩეკისტი, რომელიც გაფაციცებით ზვერავდა ტერიტორიას, თუმცა იმ ქუჩაზე და, მით უფრო, მათ მხარეს მოძრაობას ვერავინ ბედავდა. ჩეკისტმა შეგვნიშნა ფანჯრიდან ქურდულად მომზირალი ბავშვები და საყვედურის ნიშნად თითი დაგვიქნია. ახლაც მელანდება ის თითი!.. კინაღამ გული ამოგვივარდა იმის შიშით და... მყისვე შინ გამოვიქეცი (ეზოს მეორე გასასვლელიც ჰქონდა), სულმოუთქმელად ავირბინე ხუთი სართული და დედას ვუთხარი:
– ბერიამ დაგვინახა!
– ეს რა ქენი, შვილო! – თავში ხელი წაიშინა დედამ და ჩემოდანში ბარგის ჩალაგებას შეუდგა. მას შემდეგ სულ ველოდით, რომ მოგვაკითხავდნენ.
საშინელი დრო იყო. ბინის ჩხრეკისას, თუნდაც ფოტოზე, თუ ვინმე თვალში არ მოუვიდოდათ, მიზანში ამოიღებდნენ და მიჰყავდათ...
30–იან წლებში ჩვენს გვარზე განსაკუთრებული ზეწოლა ხორციელდებოდა. 1936 წელს გაურკვეველი მიზეზით დააპატიმრეს მამაჩემის ბიძაშვილი, გერმანე მგალობლიშვილი, რომელიც გერმანიიდან ახალი დაბრუნებული გახლდათ. ასევე დააპატიმრეს მიშა მგალობლიშვილი (თინა მგალობლიშვილის – ტელედიქტორის მამა), რომელიც ცნობილი პიროვნება იყო, თუ არ ვცდები, პედაგოგიური ინსტიტუტის ლექტორი. გერმანე და მიშა ერთმანეთს კოლონიაში შეხვედრიან. გერმანესთვის ბრალდება არ წაუყენებიათ, ისე დახვრიტეს. მისი ამბავი გადასახლებიდან დაბრუნებულმა მიშამ გვაუწყა. 1939 წელს მამაჩემიც დააპატიმრეს. იმხანად აბრეშუმის ფაბრიკაში დირექტორის მოადგილედ მუშაობდა, კარგი ორგანიზატორი გახლდათ. ფაბრიკაში მთელ საქმეებს ებრაელი კაცი, გვარად შტერნი, აწარმოებდა, რომელიც დახვრიტეს, დირექტორი და მოადგილეც დააკავეს. შემდეგ დირექტორი გაათავისუფლეს, მამა კი 1942 წლამდე იჯდა.
იმ წელს ჩვენ ბორჯომის რაიონის სოფელ ჭობისხევში ვიმყოფებოდით. ახალციხემდე რკინიგზა გაჰყავდათ, სადაც პატიმრებს ამუშავებდნენ. მამას კი, როგორც სპეციალისტს, ხელმძღვანელები პატივისცემით ექცეოდნენ, კოლონიის აფთიაქის მართვა ჩააბარეს. მერე მამამ გადაწყვიტა საჯარიმო ბატალიონში წასვლა (მეორე მსოფლიო ომი მძვინვარებდა). ომში თუ წავიდოდა, პატიმრობა მოეხსნებოდა. ქერჩის ბრძოლებშიც მონაწილეობდა...
ფრონტიდან 1946 წელს დაბრუნდა. კინოსტუდიის მომარაგების განყოფილების – "ორსის" უფროსად დანიშნეს. კინოსტუდიის დირექტორი გახლდათ ვლადიმერ მაჭავარიანი, რუსთაველის თეატრის მსახიობის, შურა თოიძის მეუღლე. ორი წელი კარგად ვიყავით, სოლოლაკის ბინაში მამიდაჩემთან და მის ოჯახთან ერთად ვცხოვრობდით. 1948 წელს კი მოულოდნელად მამა შეუძლოდ გახდა, ექიმებმა თავის არეში სიმსივნე დაუდგინეს, გამომწვევ მიზეზად კი ომის დროს მიღებული ჭრილობა ჩათვალეს. ორწელიწადნახევარი იავადმყოფა.
1950 წლის 9 აპრილს, აღდგომადღეს, გარდაიცვალა ბებიაჩემი, მამის დედა. მესამე დღეს დავკრძალეთ, ვინაიდან მამა უკვე ძალიან ცუდად იყო. მეორე დილით მამაც გარდაიცვალა, 49 წლისა გახლდათ.
იმ წელს სკოლას ვამთავრებდი, მამის ამბავი ისე განვიცადე, რომ პანაშვიდების დროს სამი დღე მეძინა...
...
ვაჟთა მეორე სკოლა დავამთავრე, რომელიც სოლოლაკში, ყოფილ მახარაძის ქუჩაზე მდებარეობდა. სწავლის გაგრძელება საოპერო ვოკალის განხრით მსურდა. ბავშვობიდან ვმღეროდი, მეათე კლასში კი პედაგოგთანაც ვემზადებოდი, მაგრამ ისე მოხდა, რომ ხმა დავკარგე და არჩევანის შეცვლა მომიწია. ბევრი ფიქრის შემდეგ გადავწყვიტე, გეოლოგიურზე ჩამებარებინა – რომანტიკულ დარგად ვთვლიდი, მაგრამ პირველივე გამოცდაზე ჩავიჭერი, მათემატიკას ვერ გავუმკლავდი. ზუსტი მეცნიერებები არ მიყვარდა, სხვა საგნებს კარგად ვსწავლობდი... არ ვიცოდი, მარცხი დედამდე როგორ მიმეტანა, საშინელ ხასიათზე დავდექი. შინ მიმავალს ჩემი მეგობარი ჯემალ ანჯაფარიძე, ზურაბ ანჯაფარიძის ძმა, შემხვდა.
– გამოცდაზე ჩავიჭერი, – შევჩივლე.
– მერე რა მოხდა, წამო, ვიქეიფოთ, გულს გადააყოლებ.
რა მექეიფებოდა, მაგრამ ქეიფის დროს ბევრს ავიწყდება პრობლემები, მით უფრო, იმ ასაკში. წავყევი.
– მე თეატრალურ ინსტიტუტში სარეჟისოროზე ვაბარებ, თუ გინდა, შენც ჩააბარე სამსახიობოზე.
– ამისთვის რა უნდა გავაკეთო?
– ერთი იგავ–არაკი, ლექსი და რომელიმე მოთხრობიდან მცირე ნაწყვეტი ისწავლე, მეტი არაფერი. მაინც გარეთ ხარ და რა გენაღვლება, სინჯე!
...
ბავშვობაში ირაკლი უჩანეიშვილთან ვმეგობრობდი. ჩემზე 2 წლით უფროსი იყო, მე ენგელსზე (ახლანდელი ლადო ასათიანის ქუჩა) ვცხოვრობდი, ირაკლი – ლერმონტოვის ქუჩაზე. თავისუფლების მოედანზე, უნივერმაღის ადგილას, დიდი ეზო იყო, იქ ქორეოგრაფ ჩივაძესთან ცეკვაზე დავდიოდით. ირაკლი ყოველთვის მასწრებდა მისვლას.
1941 წლის 22 ივნისსაც, ჩვეულებრივ, მივედი. ირაკლი იქ დამხვდა. ჩვენ გარდა არავინ იყო. ცოტა ხანში მასწავლებელი გამოვიდა.
– ბავშვებო, წადით სახლებში, – გვითხრა.
– რატომ, ჩვენ ხომ მეცადინეობა გვაქვს? – გაგვიკვირდა.
– ომი დაიწყო... წადით სახლებში.
– რატომ, მასწავლებელო, რა მოხდა მერე, ომი თუ დაიწყო, ჩვენ ვიცეკვოთ, – აბუზღუნდა ირაკლი, მეც ავყევი... 10 წლის ვიყავი, ირაკლი – 12–ის.
გაბრაზებულები გამოვბრუნდით... თავისუფლების მოედანზე დიდ რეპროდუქტორში ფოლადისებური ხმით, რუსულად აცხადებდნენ, რომ ომი დაიწყო. ერთმანეთს დავცილდით, შინ რომ მივედი, უმძიმესი სურათი დამხვდა, მაშინ აღვიქვი, რაც მოხდა. შეძრული იყო მთელი ქვეყანა.
მას შემდეგ ირაკლი აღარც მინახავს, ერთმანეთს დავცილდით. მან საავიაციო ტექნიკუმში ჩააბარა.
იმ ზაფხულს, რემონტის გამო, თეატრალურის მისაღები გამოცდები აღმაშენებლის გამზირზე ერთ შენობაში ჩაატარეს. გამოცდაზე მივეშურებოდი. გამზირზე რომ შევუხვიე, ჩემ წინ მიმავალი ახალგაზრდა კაცი დავინახე – გრძელი თმით, ვიწრო შარვლით, რაღაც განსხვავებული ფეხსაცმელებით. შევხედე და ირაკლი უჩანეიშვილი შემრჩა! სიხარულისგან გავგიჟდით, ერთმანეთს გადავეხვიეთ. სად მიდიხარ–მეთქი, ვკითხე.
– აგერ მივდივარ, საქმე მაქვს, – არ დააკონკრეტა ირაკლიმ, – შენ საით?
– მეც საქმეზე მივდივარ.
ეზოსკენ მოუხვია, სადაც მისაღები გამოცდები უნდა ჩატარებულიყო.
– მე აქეთ მივდივარ, – მითხრა.
– მეც.
მივხვდი, საითაც მიეშურებოდა.
– მე აქ უნდა შევიდე, – თქვა ირაკლიმ.
– მეც.
– შენ აქ რა გინდა? – ჩამეკითხა.
– რაც შენ გინდა, ის.
ორივე მოვეწყვეთ, ერთ ჯგუფში მოვხვდით. მე არ ვიცოდი, იქ რა მინდოდა, რატომ ჩავაბარე, ირაკლიმ ალბათ იცოდა. პირველი გამოცდა სასცენო მოძრაობაში მქონდა. ცეკვა, სიმღერა და რიტმის შეგრძნება დამეხმარა. ეტყობა, ამით დაინტერესდნენ, თორემ დიდად კითხვის მოყვარული არ გახლდით. კომისიის შემადგენლობაში იყვნენ აკაკი ხორავა, აკაკი ვასაძე, დოდო (დიმიტრი) ალექსიძე, ვერიკო ანჯაფარიძე, სესილია თაყაიშვილი, ვასო გოძიაშვილი, ბაბულია ნიკოლაიშვილი და სხვები.
პირველ კურსზე ერთ ჯგუფში აღმოვჩნდით ირაკლი უჩანეიშვილი, ოთარ მეღვინეთუხუცესი, მალხაზ ბებურიშვილი, ლია ელიავა, ლამარა ჩოჩია (აკაკი გაწერელიას მეუღლე – ავტ.). ლია ელიავას 4 წლიდან ვიცნობდი, საბავშვო ბაღში ერთად დავდიოდით. მახსოვს, დედა რომ ჩამოუვიდა გადასახლებიდან, ბაღში აღვნიშნეთ, მასწავლებელმა კანფეტებიც მოიტანა...
პირველი ორი წელი ვერც აღვიქვამდი, ინსტიტუტში თუ ვსწავლობდი – ლექციებს დაუდევრად ვეკიდებოდი, მხოლოდ ტანვარჯიშზე დავდიოდი. ჩვენი პედაგოგი მირა რატნერი გახლდათ, რუსულად აღზრდილი ებრაელი ქალი, რომელმაც კარგი სკოლა მოგვცა. აკადემიური რეჟიმი ჰქონდა, სულ რუსულად გველაპარაკებოდა. მესამე კურსზე ხელმძღვანელად დოდო ალექსიძე დაგვინიშნეს, მასთან მეცადინეობისას უჩვეულოდ ბედნიერები გახლდით. აქედან დაიწყო ჩემი ინტერესი თეატრის მიმართ, გავიგე, რა არის სცენა. მანამდე ჩემს სამყაროდ ვერ აღვიქვამდი. დოდო ალექსიძის შემდგომ ხელმძღვანელად აკაკი ხორავა გვყავდა, მერე აკაკი ვასაძეც.
ინსტიტუტის დამთავრების შემდეგ ოთარ მეღვინეთუხუცესი და მე მარჯანიშვილის თეატრში გაგვანაწილეს, ხოლო ირაკლი უჩანეიშვილი – რუსთაველის თეატრში. გარკვეული ხნის შემდეგ კვლავ მარჯანიშვილის თეატრში შევიყარეთ.
...
ახალგაზრდობაში ასეთი რამ შემემთხვა: მარჯანიშვილის თეატრის ფოიეში ხშირად ვიკრიბებოდით მსახიობები და გულღიად ვსაუბრობდით ქვეყნის ისტორიაზე, წარსულსა და აწმყოზე, არსებული რეჟიმის ავკარგიანობაზე, საქართველოს ბედზე. ერთხელაც "ბედი ქართლისა" გავარჩიეთ, იყო თუ არა მართალი მეფე ერეკლე. ფოიეში ბევრი ხალხი ტრიალებდა. სათქმელს ყოველთვის პირდაპირ ვამბობდი. როგორც ჩანს, ვიღაცამ კაგებე–ში დაგვასმინა და რამდენიმე მსახიობი ცალ–ცალკე დაგვიბარეს. მაშინ უკვე ცოლ–შვილი მყავდა, ჩემი ბიჭუნა 2 წლის იყო.
დილით მეუღლეს ვუთხარი:
– უშიშროების სამსახურში დაგვიბარეს, ალბათ რაღაც უნდა გვკითხონ.
– რამე სერიოზულია?
– არ ვიცი, შეიძლება არის კიდეც. ყოველ შემთხვევაში, იცოდე.
დაზღვეული არაფრისგან ვიყავი. საათნახევარი მოსაცდელში მალოდინეს, შემდეგ კაბინეტში შემიყვანეს. ერთი წითური მამაკაცი თავაუღებლად წერდა რაღაცას. სალამზე არც მიპასუხა. 15 წუთის შემდეგ ამომხედა – ცალთვალა იყო. სახელი, გვარი და სამუშაო ადგილი მკითხა.
– ნოდარ მგალობლიშვილი, ვმუშაობ მარჯანიშვილის თეატრში. კიდევ რა შეკითხვა გაქვთ?
კეთილი ინება და წამოდგა, დაჯექიო, შემომთავაზა. მერე ჩემი სკამის ირგვლივ დაიწყო სიარული. გამომკითხა, რამდენი შვილი მყავს, მეუღლე თუ მუშაობს, მე თუ ვთამაშობ.
– რას ჰქვია, ვთამაშობ? – შევუბრუნე კითხვა.
– სცენაზე ხომ თამაშობთ.
– სცენაზე ვდგავარ, კი არ ვთამაშობ, – შევუსწორე.
– სცენაზე რომ გამოდიან მსახიობები, იმას თამაში არ ჰქვია?
– არა, ჩვენ ვცხოვრობთ სცენაზე.
ამ პასუხის შემდეგ მოიღუშა, მე ამას თამაშს ვეძახიო, თქვა. მსახიობობას სცენაზე ვაფასებ და არა – ცხოვრებაში–მეთქი, რომ ვუთხარი, გაღიზიანდა და პირდაპირ საქმეზე გადავიდა:
– რა თემაზე საუბრობთ ფოიეში?
ამ სიტყვებით ყველაფერი გაცხადდა. ასე ვუპასუხე:
– ერეკლე მეფე იმიტომ იყო მაგ მდგომარეობაში, რომ ადამიანებმა ვერ გაუგეს. და თუ ბარათაშვილზე მეკითხებით, "ბედი ქართლისა" რატომ დაწერა, ამდენი არ ვიცი, ჯობს, ფილოლოგები მოიწვიოთ.
– იცით, იცით, თქვენ ყველაფერი იცით! – დაბეჯითებით მითხრა, – ძალიან ბევრი აზრია ამ პრობლემაზე და თქვენი აზრი მაინტერესებს, შეცდა ერეკლე?
– თქვენ როგორ გგონიათ?
– რაც მგონია, ეს მე ვიცი, თქვენ გეკითხებით.
– რასაც ვფიქრობ, ყოველთვის იმას ვიტყვი. ვინც შეცდა და ამ მდგომარეობამდე მიიყვანა ეს ქვეყანა, ყველაფერი იმის ბრალია, – მივუგე და დავძინე, აწი რაც გინდათ, ის ქენით, მეტს არაფერს ვიტყვი–მეთქი.
ამის შემდეგ კაგებე–ს ჩინოსანი მორიგ თემაზე გადავიდა. ჩემი სოციალური ყოფის სურათი დამიხატა, რომელიც წინასწარ ჰქონდა შესწავლილი, კუთვნილი ხელფასის ოდენობაც გამომკითხა და მითხრა:
– კიდევ მეტი გექნებათ, მხოლოდ ერთ რამეს გთხოვთ: მოგეხსენებათ, ჩვენს ქვეყანაში უკვე ყველაფერი კარგადაა. ამ რეჟიმს ბევრი მტერი ჰყავს, დაცვა სჭირდება. თუ ვინმე რამეს იტყვის, ამაში განსაკუთრებული არაფერია, მაგრამ თქვენ შეგიძლიათ მობრძანდეთ და მოგვახსენოთ.
ანუ ამ "სიტყვიერ პაექრობაში" თანამშრომლობაც შემომთავაზა. წამოვდექი.
– კარგად ბრძანდებოდეთ, ბატონო, თუ შეიძლება წავალ.
– მოითმინეთ ერთი წუთით, მე შემოგთავაზეთ, პასუხს ველი! – მითხრა გამკაცრებული ტონით.
– მაგას არ გავაკეთებ! – მივუგე კატეგორიულად.
ზარი დარეკა და ბრძანა, გაიყვანეთო. გამოვიარეთ კორიდორები, რომელთა გასწვრივ ოთახები იყო განთავსებული. ვიფიქრე, ახლა მტაცებენ ხელს–მეთქი... გასასვლელში ის ორგანოს მუშაკი შემხვდა, ვინც პირველად მიმიღო. რომ დამინახა, თავი გააქნია – თითქოს თანაგრძნობა გამოხატა ამით.
ძმაკაცებს შევხვდი და ეს ამბავი მოვუყევი, კარგადაც დავლიეთ...
– ჯანდაბას, რაკი არ დაგიჭირეს! – მითხრა მეუღლემ, შინ რომ მივედი.
...
იმ წელს თეატრში საშუალო თაობასა და უმცროს, ანუ ჩვენს თაობას შორის კონფლიქტი მოხდა: თაობები რომ ერთმანეთს ებრძვიან, იმ დროს თეატრში სიტუაცია ძალიან იძაბება. როდესაც ჩნდება ახალი ტალღა, ახალი თემები, ახალი შეგრძნებები და მოთხოვნები, ამ დროს ყოველთვის ეჯახება ძველი და ახალი, იწყება ბრძოლა უპირატესობისთვის. ახალ თაობას სხვა გაგება აქვს, სხვა ესთეტიკა. ბევრს ეს არ მოსწონს. გადის დრო და ყველაფერი გაიფილტრება, დაიწურება, დაიხვეწება. არის პერიოდები, რომლებიც უნდა გადაიტანოს თაობამ, დრომ, ქვეყანამ. ამ თვალით უნდა შეხედო და უკმაყოფილო არ უნდა დარჩე. უკმაყოფილო ადამიანი, პირველ რიგში, საკუთარ თავს ვნებს, ძალიან ცოდოა.
საშუალო თაობას წარმოადგენდნენ იაშა ტრიპოლსკი, მარინა თბილელი, მედეა ჯაფარიძე და ა.შ. ხოლო უფროს თაობას – ვერიკო ანჯაფარიძე, სესილია თაყაიშვილი, ვასო გოძიაშვილი და სხვები. საშუალო თაობა ჩვენს თაობას, რეჟისურას დაუპირისპირდა (მაშინ მარჯანიშვილის თეატრში მოღვაწეობდნენ ლილი იოსელიანი და გიგა ლორთქიფანიძე, რომელიც სამხატვრო ხელმძღვანელი იყო). მიზეზი განსხვავებული აზროვნება გახლდათ. იძულებული გავხდით, თეატრი დაგვეტოვებინა. ის იყო, რუსთავის თეატრი იხსნებოდა. გიგა ლორთქიფანიძის თაოსნობით, 21 მსახიობი რუსთავის თეატრში გადავედით.
რუსთავის თეატრი 1967 წელს გავხსენით. 1970 წლამდე წარმატებული პერიოდი გვქონდა – სამი წლის განმავლობაში მრავალმხრივი რეპერტუარი დაგვიგროვდა. დავდგით ვადიმ კოროსტილიოვის ცნობილი პიესა დეკაბრისტებზე, რომელსაც მთავრობის მხრიდან დიდი წინააღმდეგობა მოჰყვა.
– ასოციაციებს იწვევს, ეს პიესა არ გავა, – გამოგვიცხადეს მთავრობის წარმომადგენლებმა გასინჯვაზე.
გიგა ლორთქიფანიძეს რამდენჯერმე მოუწია მისვლა ცენტრალურ კომიტეტში – თვენახევრის განმავლობაში ვერ დაადგინეს, გაეშვათ თუ არა. ბოლოს იძულებულები გახდნენ, ნებართვა მოეცათ. ეს პერიოდი კი გადავიტანეთ, მაგრამ ახლა თეატრში მოხდა შიდა დაპირისპირება და გიგა ლორთქიფანიძე წავიდა თეატრიდან, ასევე დირექტორიც – ანზორ ტრაპაიძე. ასე რომ, თეატრი დირექტორის გარეშე დარჩა. ჩვენი პატრონი სერგო ზაქარიაძე აღმოჩნდა, რომელიც რუსთაველის თეატრის ხელმძღვანელი გახლდათ. დამიბარა და მითხრა:
– შენ უნდა იყო დირექტორი!
– დირექტორი ვერ ვიქნები, არ შემიძლია, – გადაჭრით ვიუარე.
– თეატრში უცხო კაცის მოყვანას ჯობს, შენ უხელმძღვანელო, სხვა კანდიდატურას ვერ ვხედავ.
დიდი კამათის შემდეგ გადაწყვიტა:
– მე ვიქნები ხელმძღვანელი, შენ კი – აღმასრულებელი, მეც შენთან ერთად ვიქნები და დაგეხმარები!
ბატონი სერგო, როგორც მსახიობი და პიროვნება, უნიკალური მოვლენა გახლდათ.
ორი წელი ვუმკლავდებოდი ამ მისიას. მომიწია უნგრეთში წასვლა, მოლაპარაკება იქაურ მთავრობასთან, კულტურის სამინისტროსთან. იქ ერთმა თანამშრომელმა დაგვაკავშირა ერთ–ერთ უნგრელ რეჟისორთან (ახლა ვერ ვიხსენებ მის გვარს და სახელს), რომელიც ჩვენი თეატრით დაინტერესდა და რუსთავში გვესტუმრა. დადგა "ბანკ–ბანი". სპექტაკლმა საერთაშორისო თეატრალურ ფესტივალზე გაიმარჯვა და გვხვდა პატივი, საგასტროლოდ უნგრეთში წავსულიყავით.
დირექტორის თანამდებობაზე 2 წელი გავძელი. გიგა ლორთქიფანიძეც დაგვიბრუნდა და განვაგრძეთ მუშაობა. 1976 წელს კი გიგა ლორთქიფანიძე მარჯანიშვილის თეატრში დააბრუნეს და 14 მსახიობიც თან გაგვიყოლა. იმავე წელს მარჯანიშვილის თეატრში მოვიდა რეჟისორი თემურ ჩხეიძე, რომელმაც დადგა იბსენის "მოჩვენებანი", სადაც ოსვალდს ვთამაშობდი ვერიკო ანჯაფარიძესთან, აკაკი ვასაძესთან, გივი ბერიკაშვილთან და სოფიკო ჭიაურელთან ერთად. ვერიკო ანჯაფარიძის პარტნიორობით სულ ოთხი პიესა ვითამაშე: სამ სპექტაკლში მისი შვილიშვილი ვიყავი და ერთში – შვილი ("დედა"). შემდეგ თემურ ჩხეიძემ დადგა "ჰაკი აძბა", ძალიან მალე – "ოტელო" (იაგოს როლში ნოდარ მგალობლიშვილი. ავტ.).
...
”ოტელო" მოსკოვში გავიტანეთ გასტროლებზე. პირველი მოქმედების შემდეგ კულტურის მინისტრმა თემურ ბადურაშვილმა ჩემს საგრიმიოროში შემოიყვანა ცნობილი რეჟისორი მარკ ზახაროვი, რომელმაც სცენარი გადმომცა, ეს წაიკითხეთ და ხვალ შეგხვდებითო. მეორე დღეს კინოსტუდიაში მივედი სინჯებზე. გრაფ კალიოსტროს როლზე ამიყვანეს ფილმში "სიყვარულის ფორმულა".
მარკ ზახაროვმა მითხრა:
– მსახიობ ქალებს გაჩვენებ და ამოირჩიე პარტნიორად, რომელიც გინდა.
არჩევანი ლენა ამინოვაზე შევაჩერე.
თბილისში დავბრუნდი და ერთ თვეში მოსკოვიდან გადაღებაზე დამიძახეს. ფილმის გადაღების დროს ასეთი რამ "შემთხვევა": სასტუმროს ნომერში, ჩემთან, შეიკრიბნენ მსახიობები. დავიწყეთ მოლხენა, პიანინოზე ვუკრავდით და ვმღეროდით. ფანჯრები ღია მქონდა. უეცრად გარედან ტაშისკვრა მოისმა. გადავიხედე და ვხედავ – მშვენიერი გოგონა დგას.
– მოგეწონათ სიმღერა? – გადავძახე. გვარიანად ვიყავი შექეიფიანებული.
– ძალიან, – მიპასუხა.
– კიდევ რა გავაკეთო თქვენთვის?
გოგონა შეყოვნდა.
– თუ გნებავთ, გადმოვხტები.
– კი, ბატონო!
გადავხტი და... ჩავიკეცე. მერე წამოვდექი, გოგოს დავემშვიდობე და ზემოთ ამოვედი. ჩემი თანამეინახეები გვიან დაიშალნენ. დილის ხუთ საათზე ფეხის საშინელმა ტკივილმა გამაღვიძა, ქუსლი მქონდა მოტეხილი. მომაკითხა რეჟისორმა, ატყდა ერთი ამბავი.
– გამათავისუფლე და სხვა გადაიღე, – ვთხოვე რეჟისორს.
– ხომ არ გაგიჟდი?! არავითარ შემთხვევაში მაგას არ ვიზამ! – შეიცხადა, – რამდენი ხანიც დაგჭირდება, დავიცდი. მერე ვნახოთ.
გამსინჯა ექიმმა, პროფესორმა ქალმა. ექიმის ვარაუდით, ფეხი სამი თვე თაბაშირში უნდა მქონოდა. ჩამისვეს თაბაშირში ერთხელ, მეორედ... ასე თუ ისე, დგომა შევძელი და ნახევარი ფილმი ასე გადავიღეთ. სირბილის სცენაში დუბლიორი მომაშველეს.
ტკივილით ვიტანჯებოდი, მარტო ვცხოვრობდი და მიჭირდა. უცებ კარზე დააბრახუნეს. შემოვიდა ვიღაც უზბეკი, ახალგაზრდა კაცი, შეკვრა ეჭირა.
– ეს უნდა შეჭამო, – მითხრა.
– რა უნდა შევჭამო? – გავიოცე.
შეკვრა გახსნა, კუპრივით შავი, ქვასავით მკვრივი მასა იყო.
– ყველაზე ძლიერი წამალია, მუმიო. დილით, უზმოზე და ღამით, ძილის წინ უნდა შეჭამო, – ამიხსნა უზბეკმა, – მე ცხენოსანი ვარ, გადაღების დროს ძვლები თოთხმეტ ადგილას გადამემტვრა და ამის შემწეობით ორ თვეში მოვმჯობინდი, თაბაშირი არც მიხმარია.
– მუმიო საიდან მოიტანე? – დავიწყე მოძიება.
– უზბეკეთში, ჩემს სოფელში, ორი კლდეა გადაჯაჭვული, მათი ნაპრალიდან წვეთ–წვეთად ჩამოდის.
დავიწყე მუმიოს მიღება. მძიმე საჭმელი იყო, პირში მწარე გემოს მიტოვებდა. მაინც ვეძალებოდი, ზედმეტსაც კი ვკბეჩდი, რომ დროულად მოვრჩენილიყავი. 37–ე დღეს გამაშუქეს. უკვე შეხორცებული იყო. ექიმს დაუჯერებლად ეჩვენა. პრაქტიკანტები შემოიყვანა და უთხრა, აი, ხედავთ, რა ორგანიზმი აქვთ საქართველოში მცხოვრებ ადამიანებსო. მე კი ვუთხარი, რომ მუმიომ მომარჩინა. გაშრა ქალი... და სტუდენტები გაისტუმრა.
თაბაშირი მომხსნეს. გადაღებაზე ჩექმა რომ ჩავიცვი და გავიარე, მთელმა გადამღებმა ჯგუფმა ტაში დაუკრა.
...
”ჯაყოს ხიზნებთან" დაკავშირებით დიდი ამბები ატყდა. თემურ ჩხეიძემ გასული საუკუნის 80–იანი წლების დასაწყისში ჯერ ტელესპექტაკლი დადგა, შემდეგ ეს ნაწარმოები მოსკოვის სცენაზე, მხატში გააცოცხლა (ჯაყოს როლში ავთო მახარაძე მიიწვიეს), 1984 წელს კი – მარჯანიშვილის თეატრში.
თეიმურაზ ხევისთავი ჩემთვის ერთ–ერთი ყველაზე საინტერესო გმირია. არადა ამ როლისთვის ხალხის რისხვა დავიმსახურე. ქუჩაში რომ მივდიოდი, "ბრინკა, ბრინკა"–ს მეძახდნენ. მაჩერებდნენ და მეუბნებოდნენ:
– არა გრცხვენია?! რა როლი ითამაშე?! შენ რა ქართველი ხარ?!
არადა ეს პერსონაჟი სამაგალითოა. "სხვას იმას ვერ ვასწავლი, რაც თავად არ მწამს" – ეს მისი კრედოა. თეიმურაზის მრწამსი ერთგულებაა, სხვას არ ჩაგრავდა, არ ამცირებდა და ამით გაიმარჯვა. ეს თუ შეგიძლია, უბედნიერესი ადამიანი ხარ. სხვებს არ ჰგავს, სიკეთისა და ერთგულებისთვისაა მოვლენილი, ეს არის მნიშვნელოვანი. ეს პერსონაჟი დაცინვის ობიექტი კი არა, ჩაფიქრების საგანია. ხალხს ამის აღქმა გაუჭირდა.
ერთხელ ჩემს სახლთან ახლოს, წარმოების ეზოში, მანქანას ვრეცხავდი. იქვე ახლოს ავტომობილი გაჩერდა, გადმოვიდა მძღოლი და მითხრა:
– ბატონო ნოდარ, საქმე მაქვს თქვენთან. ასეთი კარგი მსახიობი ხართ, ხალხს უყვარხართ, რაღა მაინცდამაინც ასეთი საზიზღარი კაცის როლი ითამაშეთ?!
– მე მსახიობი ვარ და ვისი როლიც მომცეს, ის ვითამაშე, – მივუგე.
– კი, მაგრამ, იცით, რა ჩაიდინეთ?! ჩვენ დავით აღმაშენებლის და გიორგი სააკაძის ერი ვართ, ხოლო ეს გმირი შეუფერებელია ჩვენი ტრადიციისა და აზროვნებისთვის...
მერე საჩივრის წერილი, ვეებერთელა არზა მომაწოდა, რომელშიც ეწერა – ეს სპექტაკლი, როგორც უზნეობის მქადაგებელი და ქართული მენტალობისთვის შეურაცხმყოფელი, უნდა აიკრძალოსო. წერილს ხელს აწერდნენ მძღოლთა ორგანიზაციის წევრები. რა უნდა მეპასუხა?
– დილით რომელ საათზე დგები? – ვკითხე მძღოლს.
– 5–6 საათზე.
– მერე, ცოლს აღვიძებ?
– არა, ცოლს როგორ გავაღვიძებ, თვითონ ვემზადები და მივდივარ.
– შინ როდის ბრუნდები?
– სამუშაო დღის ბოლოს "ბიჭები" ვრჩებით, ცოტას ვსვამთ და გვიან ღამით ვბრუნდები სახლში.
– შენი მეუღლე გეგებება?
– მას უკვე სძინავს, როგორ გავაღვიძებ?! ვწვები და ვიძინებ.
შვილებსაც სძინავთ–მეთქი, ვკითხე. მათაცო, მიპასუხა.
– ჰოდა, ერთ მშვენიერ დღესაც შინ რომ მიხვიდე და ნახო, შენი ცოლ–შვილი სხვამ წაიყვანა, რას იტყვი, ვინ იქნება დამნაშავე – შენ, შენი ცოლი თუ შვილები?
ამ სიტყვებმა დააფიქრა და ძალიან შეწუხდა.
– ოჰ, ამის დედა ვატირე, ვინც ეს საჩივრის წერილი დამაწერინა და ვინც ამას ხელი მოაწერა!.. უკაცრავად, ბატონო ნოდარ, გთხოვთ, მაპატიოთ! – მძღოლმა წერილი გადახია და გაბრუნდა.
...
ქალი ბევრ რამეს ნიშნავს – სიხარულს, დარდს, წუხილს, პრობლემებს და, რაც მთავარია, სიყვარულს.
...
ერთ ზაფხულს მარჯანიშვილის თეატრიდან დასავლეთ საქართველოს რაიონებში საკონცერტო წარმოდგენებს ვმართავდით, კაკო კვანტალიანთან და საშა გომელაურთან ერთად გახლდით. იმერეთის სოფელ მარანში წარმოდგენის დროს სცენიდან შევნიშნე ორი გოგონა, ერთ მათგანს წითელი კაბა ეცვა. წარმოდგენის შემდეგ მისმა მეგობარმა გოგონამ გამომკითხა, სად და როდის მივდიოდით. აბაშაში გვაქვს კონცერტები–მეთქი. შემოქმედებითი ჯგუფი ჩავედით აბაშაში და მოულოდნელად ამ გოგონებმა იქაც მოგვაკითხეს. აღარ დავაყოვნე და გავესაუბრე, აღმოჩნდა, რომ თბილისელი იყო, ციალა ცომაია, აბაშაში ისვენებდა დეიდასთან (მისამართიც მითხრა).
ცხაკაიაში ფინგანი დაგვადგა თავს, ამოწმებდნენ, გვქონდა თუ არა უფლება, კონცერტები ჩაგვეტარებინა. კაკო კვანტალიანს ვინ რას ეტყოდა, მაგრამ ბატონმა კაკომ მაინც გადაწყვიტა, დავშლილიყავით. ჩემი პატარა ჩემოდნით წამოვედი აბაშაში და იმ სახლს მივადექი, სადაც ციალა ცხოვრობდა. ეზოდან ძაღლი გამოვარდა, ვიფიქრე, მიკბენს–მეთქი, მაგრამ არ შევეპუე, მაინც შევედი.
ფანჯარაში შევიხედე – ქალი და კაცი ნარდს თამაშობდნენ. დავაკაკუნე. ეტყობა, ციალამ თავიდან ვერ მიცნო. კარი რომ გამიღო, უცებ ცუდად გახდა... შინ შემიყვანა და გამიმასპინძლდნენ, ბიძამისთან ერთად ცოტა დავლიე. იმ ღამით სასტუმროში დავრჩი. ციალას დავუთქვი, რომ ბათუმში შევხვდებოდი. იმ შეხვედრიდან დაიწყო ყველაფერი...
თბილისში რომ ჩამოვედი, საგონებელში ჩავვარდი – არ ვიცოდი, ჩემი შეყვარებული სად ცხოვრობდა.
მაშინ, როგორც წესი, მთელი ახალგაზრდები რუსთაველის გამზირზე სეირნობდნენ. 4–5 დღე ზედიზედ მეც გადაბმულად დავეხეტებოდი იმის ფიქრით, რომ იქნებ ციალას აქ მაინც შემთხვევით შევხვედროდი. მართლაც, ერთ დღეს მეგობრების წრეში შევნიშნე და მივედი...
ბოლოს შეუღლება გადავწყვიტეთ. ის ჩემი მეორე ნახევარი გახდა, ამ სიტყვის სრული გაგებით. პროფესიით ეკონომისტი იყო. ერთი შვილი შეგვეძინა, ალექსანდრე. თანაცხოვრების 46 წელი განვვლეთ.
...
მეუღლის დაკარგვა მოსკოვში სერიალ "ბარონის" გადაღებას დაემთხვა... ჩემი ვაჟი, ალექსანდრე (ალეკო), 55 წლისაა. გეოლოგია. ორი შვილიშვილი მყავს, ქალ–ვაჟი. თეიკო საფრანგეთში ცხოვრობს, იქ გათხოვდა, ხოლო ვაჟი, ირაკლი, თბილისშია, ცოლშვილიანია. ორი შვილთაშვილიც მყავს: მარგო და ტეო.
...
საერთოდ ნებისმიერი რეჟიმის მიმართ ყოველთვის კრიტიკული ვარ. ბევრს კომპრომისზე წასვლა სჩვევია საკუთარი თავის საკეთილდღეოდ.
ღირსებას თუ დაკარგავ, ორდენი ვერაფერს გიშველის!
არასოდეს დაჩაგრო სხვა, საკუთარი თავი უნდა დაჩაგრო მხოლოდ, წინააღმდეგობა შენს თავში ეძებო, აღმოაჩინო ის უარყოფითი, რაც სხვას უშლის ხელს შენი არსებობით. ვინც ქვეყანას ცუდს უკეთებს, ყველა უღირსი და მიუღებელია ჩემთვის!
მეკითხებიან, რატომ აღარ ვჩანვარ სცენაზე.
ახლა აღარ ვარ საჭირო. რატომ უნდა მოვითხოვო ის, რაც აღარ მეკუთვნის? დროს ვერ შეაჩერებ, ვერც შეებრძოლები. ცოდოა ადამიანი, ვისაც ეს არ ესმის.
...
საშინელებაა, როცა ადამიანს სხვაზე ბატონობის სურვილი უჩნდება, უნდა, სხვას გაასწროს, უკან მოიტოვოს. ეს უღირსი ადამიანების თვისებაა.
პატივს ვცემ ადამიანებს, ვინც ბევრს აღწევენ ცხოვრებაში, მაგრამ არა – სხვისი დაჩაგვრის ხარჯზე. აღტაცებული ვარ ჯუმბერ ლეჟავათი. ამ ადამიანმა სიკვდილი დაამარცხა, თავი გადაირჩინა, გინესის რეკორდი დაამყარა, დედამიწის ყველა იმ წერტილს გადაუარა, სადაც შეიძლება შეგხვდეს ხიფათიც და ბედნიერებაც. ამ ასაკშიც ჰქონია მოგზაურობის სურვილი. სულ სადღაც მიისწრაფვის, თანაც ისე, რომ არავის "ასწრებ
