ცოტ­ნე გამ­სა­ხურ­დი­ა: "შე­იძ­ლე­ბა წიგ­ნის წე­რას შე­ვუდ­გე"

ძა­ლი­ან უყ­ვარს წიგ­ნი. თუმ­ცა, ადა­მი­ანს გა­ნათ­ლე­ბით არ აფა­სებს. "ბევ­რი ნა­კითხი ბრიყ­ვი მი­ნა­ხავს და პი­რი­ქით - ისე­თიც შემ­ხვედ­რი­ა, ვი­საც ბევ­რი არა­ფე­რი ჰქონ­და წა­კითხ­უ­ლი, მაგ­რამ სიბ­რძნით გა­მო­ირ­ჩე­ო­და. ორი წიგ­ნით მე­ტი თუ გაქვს წა­კითხ­უ­ლი, ამის გა­მო უპი­რა­ტე­სო­ბას არა­ვინ მო­გა­ნი­ჭებს" - გვითხ­რა სა­ქარ­თვე­ლოს პირ­ვე­ლი პრე­ზი­დენ­ტის ვაჟ­მა ცოტ­ნე გამ­სა­ხურ­დი­ამ, რო­მე­ლიც წიგ­ნსა და წიგ­ნი­ე­რე­ბა­ზე გვე­სა­უბ­რე­ბა...

- ცოტ­ნე, რო­გორ შეხ­ვდით ახალ წელს?
- ჩვე­უ­ლე­ბი­სა­მებრ - მარ­ტო. იმ­დენ­ნა­ი­რად და ისეთ ად­გი­ლებ­ში შევ­ხვედ­რი­ვარ ახალ წელს, - ქუ­ჩა­ში, ტყე­ში, ცი­ხე­ში, უდაბ­ნო­შიც კი, - რომ ამ დღის აღ­ქმა და­კარ­გუ­ლიც მაქვს. გა­ვი­სე­ირ­ნე რუს­თა­ვე­ლის პროს­პექ­ტზე, ცო­ტა ხანს ვუ­ყუ­რე ფო­ი­ერ­ვერკს და დავ­ბრუნ­დი შინ. ძა­ლი­ან მიყ­ვარს ღა­მით თბი­ლი­სის ძველ, ბნელ ქუ­ჩებ­ში ხე­ტი­ა­ლი. მიყ­ვარს ჩე­მი ქა­ლა­ქი, რა­ღაც­ნა­ი­რად მაწყ­ნა­რებს.

- პირ­ვე­ლად რო­მელ­მა წიგ­ნმა მო­ახ­დი­ნა თქვენ­ზე გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბა?
- რა და­უ­ჯე­რე­ბე­ლიც უნ­და იყოს, ორ­-წლი­ნა­ხევ­რი­დან მკა­ფი­ოდ მახ­სოვს ჩე­მი თა­ვი, სა­მი წლი­დან კი და­მო­უ­კი­დებ­ლად ვის­წავ­ლე კითხ­ვა პლას­ტმა­სის ბა­რა­თე­ბით, რომ­ლებ­საც ეწე­რა ასო და ამ ასო­თი დაწყ­ე­ბუ­ლი სიტყ­ვა. მახ­სოვს, ია­პო­ნურ და შუ­ა­ა­ზი­ურ ზღაპ­რებს ვკითხ­უ­ლობ­დი. რო­გორც ყვე­ლა ბავშვს, მეც მსურ­და, ესა თუ ის გმი­რი ვყო­ფი­ლი­ყა­ვი... პა­ტა­რა­ო­ბი­სას წა­კითხ­უ­ლი წიგ­ნე­ბი­დან ძა­ლი­ან მიყ­ვარ­და ია­კობ გო­გე­ბაშ­ვი­ლის "სა­გან­ძუ­რი", ვა­ჟა-­ფშა­ვე­ლას ნა­წარ­მო­ე­ბე­ბი, ბა­ბუ­ა­ჩე­მის ნო­ვე­ლე­ბი. იმ­თა­ვით­ვე რო­მა­ნე­ბის კითხ­ვას ვერ და­ვიწყ­ებ­დი, თუმ­ცა ისი­ნიც ად­რე­ულ ასაკ­ში წა­ვი­კითხ­ე. დღემ­დე ძა­ლი­ან მიყ­ვარს ბა­ბუ­ას "ხო­გა­ის მინ­დი­ა". სა­ერ­თოდ, ვცდი­ლობ, ბა­ბუ­ა­ზე ნაკ­ლე­ბი ვი­ლა­პა­რა­კო, ვინ­მემ რომ არ იფიქ­როს, ნა­თე­სა­ო­ბის გა­მო ვა­ქებ. თუმ­ცა მას ჩე­მი დაც­ვა არ სჭირ­დე­ბა. მიყ­ვარს გო­დერ­ძი ჩო­ხე­ლი­სა და მი­ხე­ილ ჯა­ვა­ხიშ­ვი­ლის ნა­წარ­მო­ე­ბე­ბიც. ვა­ჟა კი იმით მი­მაჩ­ნია გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლად, რომ მო­ა­ხერ­ხა რო­მან­ტიზ­მის, რე­ა­ლიზ­მი­სა და კრი­ტი­კუ­ლი რე­ა­ლიზ­მის შერ­წყმა. ფი­ლო­ლო­გებ­საც კი უჭირთ გან­საზღ­ვრა, რო­მელ ლი­ტე­რა­ტუ­რულ მიმ­დი­ნა­რე­ო­ბას მი­ე­კუთ­ვნე­ბა ვა­ჟას შე­მოქ­მე­დე­ბა. ვა­ჟას "ა­და­მი­ან­-ბრი­ლი­ანტს" ვუ­წო­დებ. გა­ე­როს­თან არ­სე­ბუ­ლი ერ­თ-ერ­თი ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ის ეგი­დით, მსოფ­ლი­ომ ვა­ჟა-­ფშა­ვე­ლას წელიც კი აღ­ნიშ­ნა (1961). მი­სი წიგ­ნე­ბი უამ­რავ ენა­ზეა თარ­გმნი­ლი, მაგ­რამ მე, რო­გორც პრო­ფე­სი­ო­ნა­ლი მთარ­გმნე­ლი, ყო­ველ­თვის ვამ­ბობ, რომ ვა­ჟას ნა­წარ­მო­ე­ბე­ბის თარ­გმნა მა­ინც შე­უძ­ლე­ბე­ლი­ა.

- ცოტ­ნე, ნათ­ქვა­მი­ა, ცი­ხე­ში მე­ტად მო­ი­პო­ვებ თა­ვი­სუფ­ლე­ბას და ბევრ რა­მე­საც ის­წავ­ლი­ო...
- ცი­ხე­ში მარ­თლაც ბევ­რი რამ ვის­წავ­ლე, ოღონდ არ ვგუ­ლის­ხმობ მო­ა­რულ გა­მო­ნათ­ქვამს, რომ ცი­ხე აკა­დე­მი­ა­ა... წმინ­და ადა­მი­ა­ნუ­რი თვალ­საზ­რი­სით, იქ კარგს ვე­რა­ფერს ნა­ხავ და ის­წავ­ლი. უბ­რა­ლოდ, დი­დი სუ­ლი­ე­რი გა­მოც­დი­ლე­ბა მი­ვი­ღე და სადღ­აც მად­ლო­ბე­ლიც ვარ მი­ხე­ილ სა­ა­კაშ­ვი­ლის, რომ ამის სა­შუ­ა­ლე­ბა მომ­ცა. მო­გეხ­სე­ნე­ბათ, გა­ჭირ­ვე­ბა სა­უ­კე­თე­სო მას­წავ­ლე­ბე­ლია და სა­ა­კაშ­ვილს ვუ­სურ­ვებ­დი, ამ "მას­წავ­ლებ­ლის" ხელ­ში თვი­თო­ნაც შეძ­ლე­ბო­დეს იმის გა­აზ­რე­ბა, რაც გა­ა­ფუ­ჭა, და­ე­ნა­ხოს თა­ვი­სი აზ­რე­ბის მცდა­რო­ბა და სწორ გზა­ზე გა­სუ­ლი­ყოს. ეს სამ­ყა­როს კა­ნონ­ზო­მი­ე­რე­ბა­ა. რო­ცა ვერ სწავ­ლობ სამ­ყა­როს­თან ჰარ­მო­ნი­ულ თა­ნა­არ­სე­ბო­ბას, გან­საც­დე­ლის ატა­ნა გი­წევს იმის­თვის, რომ სწორ გზას და­ად­გე...

დღეს ლი­ტე­რა­ტუ­რა­სა და ხე­ლოვ­ნე­ბა­ში პოს­ტმო­დერ­ნიზ­მი ბა­ტო­ნობს. სა­ქარ­თვე­ლო­ში ის ჯერ მხო­ლოდ ფეხს იდ­გამს და არის კი­დეც ამ მი­მარ­თუ­ლე­ბით სე­რი­ო­ზუ­ლი მცდე­ლო­ბე­ბი. მო­დერ­ნიზ­მი ქა­ო­სურ სამ­ყა­რო­ში ურ­ყევ ცნე­ბებ­სა და საზ­რისს ეძი­ებ­და. მე­ო­ცე სა­უ­კუ­ნის მე­ო­რე ნა­ხე­ვარ­ში მო­აზ­როვ­ნე ადა­მი­ან­თა დიდ­მა ნა­წილ­მა აღ­მო­ა­ჩი­ნა, რომ ამ საზ­რი­სის ძი­ე­ბა, ფაქ­ტობ­რი­ვად, აბ­სურ­დი­ა. პოს­ტმო­დერ­ნუ­ლი მიმ­დი­ნა­რე­ო­ბის ფე­ნო­მე­ნი, ფორ­მა, მი­სი საზღ­ვრე­ბი დღემ­დე და­უდ­გე­ნე­ლი­ა. ის ყვე­ლა­ფერს ეჭ­ვქვეშ აყე­ნებს, აცამ­ტვე­რებს და, ამას­თა­ნა­ვე,
მის­თვის მა­ინც ყვე­ლა­ფე­რი მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი­ა. ამას ღვთა­ებ­რივ მრა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბას ვუ­წო­დებ. ვა­ჟა გა­იხ­სე­ნეთ - მის­თვის ყვე­ლა­ფე­რი თა­ნა­ბარ­მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი­ა.

- თა­ნა­მედ­რო­ვე ქარ­თულ მწერ­ლო­ბას თუ იც­ნობთ?
- ისე კარ­გად არა, რომ კომ­პე­ტენ­ტუ­რი დას­კვნა გა­მო­ვი­ტა­ნო, არც ის მინ­და, ვინ­მე შე­უ­რაცხ­ვყო და გუ­ლი ვატ­კი­ნო. თუმ­ცა ის მწერ­ლე­ბი, რო­მელ­თა მი­მარ­თაც სა­ზო­გა­დო­ე­ბას მკვეთ­რად ნე­გა­ტი­უ­რი და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა აქვს, სუ­ლაც არ მი­მაჩ­ნია უნი­ჭო­ე­ბად. არ შე­იძ­ლე­ბა, ხე­ლო­ვანს პი­როვ­ნუ­ლი თა­ვი­სუფ­ლე­ბა წა­არ­თვა. არ უნ­და დაგ­ვა­ვიწყ­დეს, რომ ყვე­ლა ადა­მი­ა­ნია და ყვე­ლას აქვს აზრის გამოხატვის უფ­ლე­ბა. პერ­სო­ნა­ჟის მი­ერ წარ­მოთ­ქმუ­ლი სიტყ­ვე­ბის გა­მო მწე­რალს პა­სუხს არ უნ­და ვთხოვ­დეთ. ეს შუ­ა­სა­უ­კუ­ნე­ობ­რი­ვი ბარ­ბა­რო­სო­ბა­ა.

- დღე­ვან­დე­ლი სა­ქარ­თვე­ლო რო­მელ ნა­წარ­მო­ებს გა­გო­ნებთ?
- სხვა­თა შო­რის, ამას წი­ნათ კი­დევ ერ­თხელ ვუ­ყუ­რე ქარ­თულ ფილმ "ვე­რის უბ­ნის მე­ლო­დი­ებს" და ისევ ბევ­რი ვიცი­ნე. ეს ფილ­მი აქ­ტუ­ა­ლო­ბას არ კარ­გავს. ისე­თი ტი­პე­ბი, რო­გორ­საც რე­ჟი­სო­რი გვი­ხა­ტავს, დღე­საც ხში­რად გვხვდე­ბი­ან. სა­კან­დე­ლი­ძის გმი­რი დო­დო აბა­ში­ძის გმირს რა ხმით მი­მარ­თავს - "უფ­რო­სო ნა­ჩალ­ნი­კო", ეს მო­მენ­ტი რომ მახ­სე­ნ­დე­ბა, სი­ცი­ლით ვკვდე­ბი (ი­ცი­ნის).

- რო­მელ მწე­რალ­თა ნა­წარ­მო­ე­ბების წა­კითხ­ვას ურ­ჩევთ სა­ზო­გა­დო­ე­ბას?
- თო­მას მა­ნი ამ­ბობ­და: "ა­და­მი­ა­ნის ნი­ჭი ის არის, რომ სა­კუ­თა­რი შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის მი­უ­ხე­და­ვად, სწო­რად იპო­ვოს თა­ვი­სი გზა". ამის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით, თვი­თონ­ვე ეძე­ბონ და იპო­ვონ სა­კუ­თა­რი გზა. რე­ცეპტს ვე­რა­ვის გა­მო­ვუ­წერ, თუმ­ცა ვურ­ჩევ­დი, წა­ე­კითხ­ათ თო­მას მა­ნის, აკუ­ტა­გა­ვას, ფი­ო­დორ დოს­ტო­ევ­სკის, მი­ხა­ილ ბულ­გა­კო­ვის ნა­წარ­მო­ე­ბე­ბი. სხვა­თა შო­რის, ბულ­გა­კო­ვი ამ­ბობ­და: "არ არ­სე­ბო­ბენ ბო­რო­ტი ადა­მი­ა­ნე­ბი, ნე­ბის­მი­ე­რი ბო­რო­ტე­ბა და ცუდ­კა­ცო­ბა ადა­მი­ა­ნის სი­სუ­ლე­ლის ან სი­სუს­ტის შე­დე­გი­ა­ო". სწო­რედ ეს მი­მაჩ­ნია ბულ­გა­კო­ვის შე­მოქ­მე­დე­ბის ძი­რი­თად მო­ტი­ვად. ასე­ვე ვურ­ჩევ­დი წა­ე­კითხ­ოთ ალექ­სანდრ ბლო­კის, გო­ე­თეს, პოლ ვა­ლე­რის, რალფ უოლ­დო ემერ­სო­ნის ნა­წარ­მო­ე­ბე­ბი. ალ­ბერ კა­მი­უს ხე­ლახ­ლა გა­აზ­რე­ბაც სა­ინ­ტე­რე­სო იქ­ნე­ბო­და დღე­ვან­დელ ქარ­თულ რე­ა­ლო­ბა­ში...

- გა­უ­ნათ­ლე­ბე­ლი ადა­მი­ა­ნი თუ გა­ღი­ზი­ა­ნებთ?
- ადა­მი­ანს გა­აჩ­ნი­ა. გა­ნათ­ლე­ბით არა­ვის ვა­ფა­სებ, უწიგ­ნუ­რიც და თუნ­დაც ბრიყ­ვიც ხომ ადა­მი­ა­ნი­ა, არც არა­ვის­ზე მე­ტია და არც ნაკ­ლე­ბი. თან ორი წიგ­ნით მე­ტი თუ გაქვს წა­კითხ­უ­ლი, ამის გა­მო უპი­რა­ტე­სო­ბას არა­ვინ მო­გა­ნი­ჭებს. სხვა­თა შო­რის, ბევ­რი ნა­კითხი ბრიყ­ვი მი­ნა­ხავს და პი­რი­ქით - ისე­თიც შემ­ხვედ­რი­ა, ვი­საც ბევ­რი არა­ფე­რი ჰქონ­და წა­კითხ­უ­ლი, მაგ­რამ სიბ­რძნით გა­მო­ირ­ჩე­ო­და. მეტ­საც გეტყ­ვით: ერ­თია წიგ­ნის წა­კითხ­ვა, მე­ო­რე - მი­სი გა­აზ­რე­ბა. უმ­ცროს თა­ო­ბას კი მა­ინც ვურ­ჩევ, სა­კუ­თა­რი პი­როვ­ნე­ბის გან­ვი­თა­რე­ბის­თვის იკითხ­ოს.

- და­სას­რულ, რას აპი­რებთ, რა გეგ­მე­ბი გაქვთ?
- ჩე­მი უამ­რა­ვი თარ­გმა­ნი ცი­ხე­ში დარ­ჩა, მო­სა­ძებ­ნი მაქვს. ვნა­ხოთ, შე­იძ­ლე­ბა წიგ­ნის წე­რას შე­ვუდ­გე. ისე კი, გან­ვაგ­რძობ უფ­ლე­ბა­დაც­ვის მი­მარ­თუ­ლე­ბით, პო­ლი­ტი­კის ანა­ლი­ზის კუთხ­ით მუ­შა­ო­ბას. ვნა­ხოთ, რას მო­ი­ტანს ცხოვ­რე­ბა, რო­მე­ლიც გა­ცი­ლე­ბით მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ნი­ა, ვიდ­რე ჩვენ გვგო­ნი­ა.

ესაუბრა ნი­ნო მა­ი­სუ­რა­ძე