თამარ სხირტლაძე: "დედამთილმა ტყუპების ნაყოფი ძალით მომაშორებინა"

მისი ცხოვრება თეატრის სცენაზე რომ დაედგათ, ეს იქნებოდა დრამატული პიესა მთავარ როლში ქალით, რომელიც ახლა 83 წლისაა და აქედან 66–ე წელია თამაშობს. მსახიობ თამარ სხირტლაძეს ამ ხნის განმავლობაში ბევრი სიხარულიც არგუნა ბედმა, სიყვარულიც, ჯილდოც და არც მაყურებლისგან მოჰკლებია აპლოდისმენტები... ორჯერ ჩაიქნია ცხოვრებაზე ხელი, ერთხელ, როცა მისი ერთადერთი შვილი, მსახიობი თაზო თოლორაია გარდაიცვალა და მეორედ, როცა მარჯანიშვილის თეატრიდან გაუშვეს – უშტატო მსახიობი გახდა. მაინც ისევ დადგა ფეხზე და თავის მაყურებელს დღესაც ისევე აოცებს, როგორც წლების წინ. ქმარს, მეგობარსა და კოლეგას – კოტე თოლორაიასაც აძლიერებს, ამხნევებს. ახლა მათ ცხოვრებას თეატრი, ორი შვილიშვილი და რვა შვილთაშვილი ალამაზებს.
– ქალბატონო თამარ, ექვს ათეულ წელზე მეტია სცენაზე დგახართ. ამ ხნის განმავლობაში ალბათ არაერთხელ გადააფასეთ, შეაჯამეთ, დასკვნები გააკეთეთ. როცა უკან იხედებით, სცენაზე სად ხედავთ საკუთარ თავს?
– იმდენი რამ მაქვს მოსაყოლი, არც კი ვიცი, ლაპარაკი საიდან დავიწყო. თეატრს წარმატებაც ახლავს და ტკივილიც. თუ არ იშრომე, ვინმეს ხელისწაკვრა არ გიშველის. ბევრი "ხელწაკრული" მსახიობი იყო, მაგრამ გაიცხრილა. მე უპატრონო ვიყავი. რეჟისორისთვის არასოდეს მითხოვია, როლზე დავეკავებინე. ამან ბევრჯერ უკან დამახევინა, მაგრამ ერთი ნაბიჯით რომ უკან ვიწევდი, ორი ნაბიჯით ვიღაც წინ მწევდა. ბევრი ჯილდო მაქვს მიღებული. ყოველთვის მიკვირდა, როცა მეუბნებოდნენ, ამა და ამ ადგილას მიდი ჯილდოს ასაღებადო, არადა იმ დროს ხალხი ჯილდოებს "ჩაწყობით" იღებდა. სახალხო არტისტის წოდებაზე მე და მედიკო კუჭუხიძე ვიყავით წარდგენილი. თემურ ჩხეიძე ამბის გასარკვევად მივიდა კულტურის სამინისტროში და აღმოჩნდა, რომ, ჩვენ გარდა, 12 ქალი იყო წარდგენილი. სანამ მათ არ მიანიჭეს წოდება, მანამდე არც მე მომცეს. ვიღაც ვიღაცის ნათესავი იყო... ეს ჩემთვის ძალიან მტკივნეული იყო, მაგრამ ხმა არასოდეს ამომიღია.
– გოდერძი ჩოხელის საყვარელი მსახიობი იყავით. როგორი თანამშრომლობა გამოგდიოდათ, როგორ გახსენდებათ ის წლები?
– გოდერძი ჩოხელი უჩემოდ ფილმს არ იღებდა, მასთან მუშაობა დიდი სიამოვნება იყო. სცენარს მომიტანდა და მეტყოდა, რომელი როლიც მოგეწონება, ის აიღეო. გოდერძი ამქვეყნიდან რომ არ წასულიყო, ისიც ბედნიერი იქნებოდა და მეც. ყველა სცენარს ჩემთვის, გივი ბერიკაშვილისთვის და კახი კავსაძისთვის წერდა.
– ეკრანზე თქვენი პირველი გამოჩენა რა იყო?
– თავიდან კინორეჟისორები ჩემი ქერა თმის და ცისფერი თვალების გამო მიწუნებდნენ, ქართველს არ ჰგავსო. რომ დააკვირდეთ, ყველა ძველ ფილმში მხოლოდ შავთვალწარბა გოგონები თამაშობენ.
ყველაფერი კი ლანა ღოღობერიძის ფილმით "დღეს ღამე უთენებია" დაიწყო. ფილმის სინჯებზე მეც დავდიოდი, მაგრამ ისე მოხდა, რომ გადაღებაზე უჩემოდ წავიდნენ, ქალბატონმა ლანამ მხოლოდ ლიკა ქავჟარაძე და ქეთევან ორახელაშვილი წაიყვანა. ზაფხული იყო. ჩემი მეუღლე მეუბნებოდა, 10 დღით მაინც წადი ზღვაზე, თბილისში რატომ ზიხარო. ვერ წავალ, შეიძლება ლანამ მეც დამირეკოს–მეთქი, ვეუბნებოდი. მითხრა, ლანა უკვე ექსპედიციაშია, ფილმს იღებს, ხომ არ გაგიჟდი, შენ რა შუაში ხარო. ჯიუტად ვფიქრობდი, რომ ევას როლი სწორედ მე უნდა მეთამაშა. ერთხელაც, შუაღამეზე, ლანამ დამირეკა და მითხრა, თამარ, გადავწყვიტე, რომ შენ გადაგიღოო. ვიცოდი–მეთქი, ვუპასუხე. ლანამ დიდი პაუზა გააკეთა და მკითხა, შენ რა იცოდიო. მართლა დარწმუნებული ვიყავი, რომ ამ ფილმში ის როლი მე უნდა მეთამაშა და ასეც მოხდა. ამ როლში სახელმწიფო პრემიაც მივიღე. ამის შემდეგ, საჭირო ვიყავი თუ არა, ყველა რეჟისორი მეპატიჟებოდა. არ ვიცი, ასე უცებ როგორ "გავქართველდი".
ერთხელ რეჟისორმა გიორგი აბაშაშვილმა ჩემთან რომ მოდიოდა, ვიღაც წამოიყვანა, რადგან ვერ მიბედავდა თქმას, რომ ფულს ვერ გადამიხდიდა. მეც და კახი კავსაძემაც ყოველგვარი ანაზღაურების გარეშე ვითამაშეთ მის ფილმში "დაბრუნება". კახი ხომ მოხალისეა! იმ ფილმმა საზღვარგარეთ დიდი მოწონება დაიმსახურა, უთქვამთ, ქართველებს ეს რა მსახიობები გყოლიათო. ფილმში სკლეროზიანი მოხუცის როლს ვთამაშობ, რომელიც ყოველდღე ძველ ფოტოებს ათვალიერებს. ერთ დღესაც ნახავს სურათს, სადაც სკოლის მოსწავლის ფორმაშია გამოწყობილი. მერე ამ ფორმის ძებნას დაიწყებს, იპოვის, ჩაიცვამს და სახლიდან წავა. ერთ გოგონას დაუმეგობრდება და სულ ერთად დადიან. ბოლოს კი ეს ყველაფერი მოხუცის ფანტაზიის ნაყოფი აღმოჩნდება... ჩემი საქმე ძალიან მიყვარს. როცა სახლში ვზივარ, ავად ვარ, ყველაფერი მტკივა. ერთ დღეს შეიძლება სახლში სასწრაფო დახმარება გამოვიძახო, მაგრამ მეორე დღეს რეპეტიციაზე მაინც მივდივარ. ეს მაცოცხლებს. თუმცა ისეთ ასაკში ვარ, დიდ როლებს ვეღარ ვითამაშებ.
ახლახან ერთმა სტუდენტმა სპექტაკლი "ზვავი" დადგა. თურმე იმ ბიჭს ეგონა, რომ უარს ვეტყოდი და გაგიჟდა, როცა აქტიურად ჩავერთე, რაღაცეები გადავაკეთე, დავხვეწე, ჩემი გამოცდილება გავუზიარე. რადგან ბავშვია, დამწყებია უარი მეთქვა?! პირიქით, მას სტიმული სჭირდება და ამიტომ სიამოვნებით ვითამაშე.
– არ შემიძლია, სპექტაკლი "აქ, ამ სავანეში" არ გავიხსენო, სადაც მედეა ჩახავასთან ერთად თამაშობდით. ასაკის მიუხედავად, ორივე ისეთ ცეცხლს ანთებდით სცენაზე...
– მე და მედიკო ამ სპექტაკლში გამოშტერებული მოხუცების როლს ვასრულებდით. ჩემი უკანასკნელი სიხარული იყო მედიკო ჩახავასთან ერთად თამაში. ის, გარდა იმისა, რომ კარგი მსახიობი იყო, არაჩვეულებრივი პიროვნებაც გახლდათ. დღემდე ვტირი მასზე.
– ერთხელ "სარკეში" მოყევით, რომ ამ სპექტაკლმა სიცოცხლისაკენ შემოგაბრუნათ შვილის გარდაცვალების შემდეგ. როგორ იპოვეთ საკუთარ თავში ძალა, რომ სცენაზე დამდგარიყავით?
– ამ სპექტაკლის რეპეტიციები რომ დაიწყო, ერთ თვეში შვილი მომიკვდა. პანაშვიდზე მსახიობები, რეჟისორები მოვიდნენ. მათ ვუთხარი, თამაშს ვეღარ შევძლებ, შემცვალეთ–მეთქი. თემურ ჩხეიძემ მითხრა, შენი გადასაწყვეტია, ამ პროფესიას თავს დაანებებ თუ არა, მაგრამ ასე ამ ტკივილს ვერ გადაიტან, შენი შვილი თეატრშიც გემახსოვრება, მაგრამ ყურადღებას საქმეზე გადაიტან, კოტეც ცოდოაო... მერე მეუღლემ მითხრა, თუ გინდა, ვიცოცხლო, რეპეტიციაზე წადიო. მის გამო წავედი და მუშაობა დავიწყე. რეპეტიციებიდან სახლში სულ სხვანაირი ვბრუნდებოდი. ჩემს ქმარს ტყუილს, მართალს, ანეკდოტებს ვუყვებოდი, მე და მედიკო სცენებს ვუდგამდით. რომ გაიღიმებდა, გვიხაროდა. ბოლოს, როგორც იქნა, ჩემს ქმარსაც გადავატანინე ეს უბედურება... კოტემ არ იცოდა თაზოს ავადმყოფობის ამბავი. მთელი განცდები ჩემში ჩავკალი.
– ვერიკო ანჯაფარიძესთან მეგობრობდით და ალბათ ძვირფასი მოგონებები შემოგრჩათ.
– ჩვენ თეატრალურ ბრიგადაში დავდიოდით ერთად. მე და ვერიკო ანჯაფარიძეს სულ ერთ ოთახში გვეძინა. ამას თავისი მიზეზი ჰქონდა. ის სხვანაირი ქალი იყო. შეიძლებოდა ღამის 4 საათზე ამდგარიყო, წყალი გადაევლო, სიგარეტი მოეწია. ამ ყველაფრით სხვა რომ არ შეეწუხებინა, ვერიკოს ოთახში სწორედ ამიტომ მიმიჩინეს ადგილი. თავის ისტორიებს მიყვებოდა, ძალიან დავუახლოვდი... ირგვლივ ყველა შემომეცალა, აღარც ვერიკოა, აღარც ლენა ყიფშიძე, აღარც სოფიკო ჭიაურელი... ახალ თაობას ძალიან ვუყვარდით. ახალგაზრდები დღემდე "პადრუგას" მეძახიან და შენობით მომმართავენ.
– მათ შორისაა მსახიობი ეკა ჩხეიძეც, რომელიც თქვენზე ყოველთვის თბილად საუბრობს.
– ეკა ჩემი დაქალია! მაკრიტიკებს, მეჩხუბება, მლანძღავს, მწარე–მწარე სიტყვებს მეუბნება და ამიტომ "იაზვას" ვეძახი. თუ გინდათ, თავის ქებად ჩამომართვით, მაგრამ თეატრში არასოდეს არავისთან კონფლიქტი არ მაქვს. დამწყებ მსახიობებს არ ვეჯიბრები და გულში არ ვფიქრობ, ავალ სცენაზე და ნახავთ, თამაში როგორ უნდა–მეთქი. ჩემთვის კი ასე გაუკეთებიათ. ამის და ბევრი სხვა რამის გამო გული ძალიან მტკივა, მაგრამ ხმამაღლა ვერ ვლაპარაკობ. თეატრში ასაკოვანი მსახიობები მხოლოდ მე, გივი ბერიკაშვილი და ოთარ მეღვინეთუხუცესი შემოვრჩით და ახალგაზრდებისგან პატივისცემის და სიყვარულის მეტს არაფერს ვგრძნობთ.
– რას ატყობთ ახალ თაობას, უკეთესობისკენ არის თეატრი შეცვლილი თუ უარესობისკენ?
– ძალიან შეიცვალნენ. ადრე თეატრში მტრობა იყო, რასაც დღეს ვეღარ ვხედავ. თვითონ ჭოლა (რეჟ. ლევან წულაძე) და თემურ ჩხეიძე არიან ინტელიგენტი რეჟისორები. ხმამაღლა არასოდეს არაფერს ამბობენ. ლევანი ნიჭიერი კაცია, ნიჭიერები კი ბოღმიანები არ არიან. ლაღი და ზრდილი კაცია. აქ რომ სიტუაცია არ მომწონდეს, ერთი დღეც ვერ გავჩერდებოდი. არასოდეს გავმხდარვარ ინტრიგის მსხვერპლი და არც მე ჩავრეულვარ თეატრის საქმეებში. სხვათა შორის, ჟორა შავგულიძე იყო ასეთი, თეატრის ცხოვრებაში არასოდეს ერეოდა, კრებებზეც კი არ დადიოდა და ვერც ვერაფერს ეუბნებოდნენ.
– დღეს თეატრის შტატგარეშე მსახიობი ხართ. ამ "სტატუსს" ადვილად შეეგუეთ?
– ახლა გივი ბერიკაშვილი, ოთარ მეღვინეთუხუცესი და ნოდარ მგალობლიშვილიც უნდა გაუშვან თეატრიდან. მითხარით, ლოგიკურია, რომ ასეთი მსახიობები თეატრში არ გყავდეს?! არ მინდა, იმის მოყოლა, თუ რატომ მოხდა თეატრიდან ჩემი გაშვება. იმ პერიოდში ვარსკვლავს მიხსნიდნენ და ვეღარაფერი ვთქვი, მაგრამ ჩემი შვილის გარდაცვალების შემდეგ ყველაზე დიდი ტრავმა სწორედ ისაა, რომ დასის წევრი აღარ ვარ და ხელფასს არ ვიღებ. ახლაც, რომ ვთამაშობ რაღაც სპექტაკლებში, შეიძლება თეატრის დირექტორს არც უხარია, მაგრამ ლევანი სულ ბოდიშს მიხდის, სულ უნდა, რაღაც როლი მომცეს. ვეუბნები ხოლმე, მორჩა, ეს ჩემი ბოლო როლია–მეთქი, მაგრამ მერე ისე ხდება, რომ კიდევ სხვა სპექტაკლში მაკავებს. ზოგჯერ ვფიქრობ, თეატრში ზედმეტი ხომ არ ვარ, შეიძლება ვინმეს ჩემი აქ ყოფნა არ სიამოვნებდეს–მეთქი. ლევანს რომ დავინახავ, მაშინ უფრო იმედიანად, ხალისიანად ვარ, თორემ სხვა დროს სულ მეჩვენება, რომ აქ უკვე ზედმეტი ვარ. მსახიობები დგანან, რაღაცეებს ყვებიან, ერთმანეთის დაბადების დღეებზე დადიან, მეც მათთან ერთად ხომ არ ვივლი?.. ლევანი კი ისე მხვდება, ვფიქრობ, ამ კაცს ჩემზე ძალიან არავინ უყვარს–მეთქი. ეს კი დიდ სტიმულს მაძლევს.
მისი ცოლი, მანანა კოზაკოვაც ძალიან კარგი გოგოა, შესანიშნავი წყვილია.
– საყვარელ საქმეს ბევრ რამეს სწირავს ადამიანი, ზოგჯერ ყველაზე ძვირფასსაც კი. როგორ ფიქრობთ, თეატრის გამო თუნდაც თქვენს შვილს რამე ხომ არ დააკელით?
– თაზოს დედა არასოდეს დაჰკლებია. ჩემს ქმარს სკოლის შემდეგ ბავშვი თეატრში მოჰყავდა და სამივე ერთად ვიყავით. ოჯახის საქმეებს ღამე ვაკეთებდი. დილით რომ ვდგებოდი, მხოლოდ საწოლს თუ გავასწორებდი, სხვა ყველაფერი წესრიგში მქონდა. სადილსაც წინასწარ ვამზადებდი და ბავშვის ტანსაცმელიც სკამზე მელაგა. თაზო გასტროლებზეც კი დამყავდა. ერთხელ ჩაეძინა და სასცენო კოსტიუმების ყუთში ჩავაწვინე. სპექტაკლი რომ დამთავრდა და მსახიობებმა გამოცვლა დაიწყეს, სამოსს ყველა იმ ყუთში ყრიდა, კივილი ავტეხე, მანდ ბავშვს სძინავს–მეთქი. თაზო თეატრში იყო გაზრდილი. მსახიობები მაგიდაზე დასვამდნენ ხოლმე და ისიც ყველას ჰბაძავდა, დიდი სიცილ–ხარხარი იყო.
– როგორი იყო თაზო, რა თვისებებით გამოირჩეოდა?
– თაზო ძალიან პოპულარული ბიჭი იყო. ვისაც უჭირდა, ყველას ეხმარებოდა. სახლში რომ მოვიდოდა, ისევ უკან გარბოდა, საქმე მაქვსო. ვიცოდი, რომ სხვების დასახმარებლად მიდიოდა. გარეგნობითაც კარგი ბიჭი იყო. თაზო და ზურა ყიფშიძე "ბითლზს" უკრავდნენ, თან დინამიკებს ფანჯრის რაფაზე ალაგებდნენ, რომ უფრო მაღალი ხმა ჰქონოდა. ერთი დასარტყამ ინსტრუმენტზე უკრავდა და მეორე – გიტარაზე, არადა არც ერთი იყო დიდი დამკვრელი და არც – მეორე. მიკვირს, მეზობლებმა იქიდან რომ არ გაგვასახლეს. მე და ჩემი მეუღლე რეპეტიციებიდან რომ ვბრუნდებოდით, გარეთ ვისხედით ხოლმე. კარგად გვესმოდა, რომ თაზო ახალგაზრდა იყო და თავისი ოფოფები ჰყავდა. კოტე მეუბნებოდა, აქ ჩამოვსხდეთ, ხელს ნუ შევუშლითო.
თაზომ და ზურამ ადრეულ ასაკში დაიწყეს ფილმებში მონაწილეობა. ჩემი შვილი, მგონი, 10 წლის იყო, "ცისკრის ზარებში" რომ ითამაშა.
– თაზოს ორი ქალიშვილი დარჩა – რუსო და თაკო. როგორც ვიცი, რუსო თქვენთან იზრდებოდა. ამ პასუხისმგებლობას როგორ გაუმკლავდით?
– რუსოს დედა მაშინ საფრანგეთში წავიდა და ახლაც იქ არის. თავად რუსოს იქ წასვლა არასოდეს უნდოდა. ის მე გავზარდე და ეს მართლაც დიდი პასუხისმგებლობა იყო. რუსოს ბებია, დეიდა, ბაბუა ჩემთან ახლოს ცხოვრობდნენ, მაგრამ ისინი ფრანგულად იყვნენ გაზრდილი... რუსოზე უფრო დიდი ენერგია დავხარჯე, ვიდრე ჩემს შვილზე. მე ვიცოდი, როდის რა უნდა ეჭამა, რა უყვარდა, რა – არა... რუსოც და თაკოც სხვა გზით წავიდნენ, სხვა პროფესიები აირჩიეს. ორივე არაჩვეულებრივი ადამიანია. თაკო ძალიან თბილი გოგოა, მაგრამ რუსოზე მეტი ამაგი მაქვს, ფეხმძიმეც კი ვაბანავე. ჩემი მეგობარი უფროა, ვიდრე შვილიშვილი. ორივეს არაჩვეულებრივი ქმრები და შვილები ჰყავთ. რომ მეტყვიან ხოლმე, ფეხმძიმედ ვარო, ძალიან ვნერვიულობ.
– თქვენ რატომ შეჩერდით ერთ შვილზე?
– ძალიან მინდოდა, მაგრამ ცუდი პირობები გვქონდა. მე, ჩემი ქმარი, დედამთილი, მამამთილი, მაზლი, მული, მულისშვილი და ჩემი შვილი ორ პატარა ოთახში ვცხოვრობდით. ჩემი დედამთილი არაჩვეულებრივი ქალი იყო, მაგრამ ექიმთან ძალით წამიყვანა და ტყუპების ნაყოფი მომაშორებინა. მას შემდეგ აღარ დავორსულებულვარ. ალბათ ღმერთმა ასე დამსაჯა. ახლა კი ტყუპებს რომ ვხედავ, ვგიჟდები. უბედნიერესი ქალი ვიქნებოდი, ის ბავშვები რომ გამეჩინა.
ქეთი დინოშვილი