რა­ტომ და რო­დის ვლინ­დე­ბა ფო­ბია

ში­ში ადა­მი­ა­ნის არ­სე­ბო­ბის გა­ნუ­ყო­ფე­ლი ნა­წი­ლი­ა, მაგ­რამ სულ სხვაა აკ­ვი­ა­ტე­ბუ­ლი, ავად­მყო­ფუ­რი ში­ში. რა არის ფო­ბია და რო­გორ და­ვაღ­წი­ოთ მას თა­ვი, ამის შე­სა­ხებ ნევ­რო­ლო­გი ლია ლეკ­ვე­იშ­ვი­ლი გვე­სა­უბ­რე­ბა:

- ფსი­ქი­ატ­რი­ა­ში ფო­ბი­ას სხვა­დას­ხვა გამ­ღი­ზი­ა­ნებ­ლის მი­მართ ში­შის რე­აქ­ცი­ის პა­თო­ლო­გი­ურ გა­მოვ­ლი­ნე­ბად მი­იჩ­ნე­ვენ. ეს არის აკ­ვი­ა­ტე­ბუ­ლი ში­ში, რო­მე­ლიც სხვა­დას­ხვა ვი­თა­რე­ბა­ში მწვავ­დე­ბა და ხში­რად ლო­გი­კურ ახ­სნას არ ექ­ვემ­დე­ბა­რე­ბა, ამი­ტომ ადა­მი­ა­ნი მთე­ლი ცხოვ­რე­ბა გა­ურ­ბის იმ ობი­ექ­ტებს, რომ­ლი­საც ეში­ნი­ა. მა­გა­ლი­თად, აიხ­მო­ფო­ბი­ი­სას (მჭრე­ლი და წვე­ტი­ა­ნი საგ­ნე­ბის ში­ში) ცდი­ლობს თა­ვი აა­რი­დოს გა­ლე­სილ და წვე­ტი­ან საგ­ნებს, რად­გან ეში­ნი­ა, რომ ამ საგ­ნე­ბით ან სხვას და­ა­ზი­ა­ნებს, ან სა­კუ­თარ თავს. საკ­მა­ოდ გავ­რცე­ლე­ბუ­ლია კლა­უს­ტრო­ფო­ბია - ადა­მი­ა­ნი მა­ღალ სარ­თულ­ზეც კი ფე­ხით ადის, ოღონდ ლიფ­ტში არ ჩაჯ­დეს. ფო­ბი­ის და­მარ­ცხე­ბა მი­სი აღ­მო­ცე­ნე­ბის საწყ­ის ეტაპ­ზე გა­ცი­ლე­ბით იო­ლი­ა. არ­სე­ბობს უფ­რო მძი­მე შემ­თხვე­ვე­ბიც, რო­ცა ში­ში კონ­ტროლს აღარ ექ­ვემ­დე­ბა­რე­ბა. მას პა­ნი­კურ აშ­ლი­ლო­ბას უწო­დე­ბენ.

- შე­საძ­ლე­ბე­ლი­ა, რომ ადა­მი­ანს ფო­ბია ძლი­ე­რი სტრე­სის შემ­დეგ და­ე­მარ­თოს?
- რა თქმა უნ­და. ფო­ბი­ის გა­მომ­წვე­ვი ერთ-ერ­თი ფაქ­ტო­რი ძლი­ე­რი სტრე­სი ან მძი­მე ავად­მყო­ფო­ბა­ა. ასეთ შემ­თხვე­ვა­ში სხვა­დას­ხვა ტი­პი­სა და ხა­სი­ა­თის ფო­ბი­ე­ბი ვი­თარ­დე­ბა, მა­გა­ლი­თად, სიბ­ნე­ლის, ხმა­უ­რის, გა­რეთ გას­ვლის ში­ში და პა­ცი­ენ­ტმა დრო­უ­ლად უნ­და მი­ა­კითხ­ოს ექიმს, სა­თა­ნა­დო მკურ­ნა­ლო­ბა რომ და­უ­ნიშ­ნოს. მე­დი­კა­მენ­ტე­ბი და მშვი­დი გა­რე­მო პა­ცი­ენ­ტის გა­მო­ჯან­სა­ღე­ბის გა­რან­ტი­ას იძ­ლე­ვა, თუმ­ცა მთა­ვა­რი პი­რო­ბა მა­ინც ის არის, რომ ადა­მი­ან­მა სა­კუ­თა­რი თა­ვი თვი­თონ უნ­და და­არ­წმუ­ნოს - სიბ­ნე­ლეც და გა­რეთ გას­ვლაც მის­თვის სრუ­ლი­ად უსაფ­რთხო­ა. სპე­ცი­ა­ლის­ტე­ბი ფო­ბი­ე­ბის გე­ნე­ტი­კურ თე­ო­რი­ა­საც ით­ვა­ლის­წი­ნე­ბენ. მა­გა­ლი­თად, თუ დე­დას გვე­ლის ეში­ნი­ა, ის მის შვილ­საც გა­და­ე­ცე­მა და ბავ­შვო­ბი­დან­ვე გა­მო­უვ­ლინ­დე­ბა.

- რას იტყ­ო­დით ისეთ გავ­რცე­ლე­ბულ ფო­ბი­ებ­ზე, რო­გო­რი­ცაა ცხო­ვე­ლის ან ფრინ­ვე­ლის ში­ში?
- ფო­ბი­ის მკურ­ნა­ლო­ბის გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი მე­თო­დი პა­ცი­ენ­ტი­სა და მი­სი ში­შის ობი­ექ­ტის და­ახ­ლო­ე­ბა­ა. თუ ადა­მი­ანს ძაღ­ლის ან კა­ტი­სა ეში­ნი­ა, ეს პრობ­ლე­მა გა­ცი­ლე­ბით იო­ლი მო­საგ­ვა­რე­ბე­ლია - მას თან­და­თან აჩ­ვე­ვენ ამ ცხო­ველს, უხ­სნი­ან, რომ არ და­ა­ზი­ა­ნებს. და­ახ­ლო­ე­ბის პრო­ცე­სი კი ში­შის მი­ზე­ზის დად­გე­ნის შემ­დეგ იწყ­ე­ბა. საკ­მა­ოდ გავ­რცე­ლე­ბუ­ლია ფრინ­ვე­ლე­ბის ში­ში - ორ­ნი­თო­ფო­ბი­ა, თუმ­ცა ადა­მი­ან­თა უმე­ტე­სო­ბას გაშ­ლილ სივ­რცე­ში ფრინ­ვე­ლი­სა არ ეში­ნი­ა, ეს ფო­ბია და­ხუ­რულ სივ­რცე­ში იჩენს თავს. მა­გა­ლი­თად, თუ ფრინ­ვე­ლი შემ­თხვე­ვით სა­დარ­ბა­ზო­ში ან ოთახ­ში შე­მოფ­რინ­და, პა­ნი­კურ შიშს გა­ნიც­დი­ან. გა­სა­გე­ბი­ა, რომ ფრინ­ველ­თან და­ახ­ლო­ე­ბა ჩვენს პი­რო­ბებ­ში შე­უძ­ლე­ბე­ლი­ა, მათ­თან ურ­თი­ერ­თო­ბა ადა­მი­ანს იშ­ვი­ა­თად უწევს. ასეთ შემ­თხვე­ვა­ში ადა­მი­ან­მა თვით­შთა­გო­ნე­ბით უნ­და "იმ­კურ­ნა­ლოს". სა­ზო­გა­დოდ, ფო­ბი­ებ­თან საბ­რძოლ­ვე­ლად იმ­პლო­ზი­ურ მე­თოდს იყე­ნე­ბენ, რაც ცნო­ბი­ე­რე­ბა­ში "ჩა­ძირ­ვას" ნიშ­ნავს.

შიშს ბევ­რი გა­რე­გა­ნი და ში­ნა­გა­ნი, თან­და­ყო­ლი­ლი თუ შე­ძე­ნი­ლი ფაქ­ტო­რი გა­ნა­პი­რო­ბებს. მა­გა­ლი­თად, მარ­ტო­ო­ბა, ავად­მყო­ფო­ბა, და­მარ­ცხე­ბის მო­ლო­დი­ნი, წა­რუ­მა­ტებ­ლო­ბა და სხვა. ში­შის თან­მხლე­ბი გან­ცდე­ბია ძლი­ე­რი ნერ­ვიუ­ლი და­ძა­ბუ­ლო­ბა, გაქ­ცე­ვის სურ­ვი­ლი, ზოგ­ჯერ აგ­რე­სი­აც კი.

ში­შის­გან გან­სხვა­ვე­ბით, საფ­რთხის გან­ცდა უფ­რო ბუნ­დო­ვა­ნი და ხან­გრძლი­ვი­ა, ის ცხოვ­რე­ბი­სე­ულ მოვ­ლე­ნებს უკავ­შირ­დე­ბა. ამ საფ­რთხეს რე­ა­ლუ­რი სა­ფუძ­ვე­ლი შე­საძ­ლოა არც კი ჰქონ­დეს, მაგ­რამ მი­სი მო­ლო­დი­ნი ადა­მი­ა­ნის ცნო­ბი­ე­რე­ბას გა­მუდ­მე­ბით "ღრღნის". ასე­თი­ა, მა­გა­ლი­თად, სა­კუ­თა­რი ან ახ­ლობ­ლის ავად­მყო­ფო­ბის მო­ლო­დი­ნი. სა­ერ­თოდ, საფ­რთხის გან­ცდა და ში­შის სხვა ფორ­მე­ბი უმე­ტე­სად მეხ­სი­ე­რე­ბას უკავ­შირ­დე­ბა - ადა­მი­ანს თა­ვი­სი წარ­სუ­ლი­დან ახ­სოვს არა­სა­სი­ა­მოვ­ნო, სა­ხი­ფა­თო მოვ­ლე­ნე­ბი და ეს "გა­მოც­დი­ლე­ბა" უნე­ბუ­რად მო­მა­ვალ­შიც გა­და­აქვს. მა­გა­ლი­თად, თუ ერ­თხელ ვე­ლო­სი­პე­დი­დან ჩა­მო­ვარ­და, ჰგო­ნი­ა, რომ მო­მა­ვალ­შიც ასე მოხ­დე­ბა. იმა­ვეს გა­ნიც­დის, რო­ცა ვე­ლო­სი­პედ­ზე მჯდომ ადა­მი­ანს ხე­დავს; თუ ახ­ლო­ბე­ლი და­კარ­გა, ყო­ველ­თვის თან სდევს სხვა ახ­ლობ­ლის და­კარ­გვის ში­ში.

- რა გზით შე­იძ­ლე­ბა ამ­გვა­რი ში­შის­გან გან­კურ­ნე­ბა?
- უპირ­ვე­ლე­სად, აუ­ცი­ლე­ბე­ლია თვით­შთა­გო­ნე­ბა, რომ ცუ­დი არა­ფე­რი მოხ­დე­ბა. თუ ამ მე­თოდ­მა არ გა­ა­მარ­თლა, მა­შინ პა­ცი­ენ­ტმა ფსი­ქო­თე­რა­პევტს უნ­და მი­მარ­თოს, კარ­გი იქ­ნე­ბა ნევ­რო­პა­თო­ლო­გის და­ნიშ­ნუ­ლე­ბის შეს­რუ­ლე­ბაც, რომ მო­წეს­რიგ­დეს ნერ­ვუ­ლი სის­ტე­მის დარ­ღვე­ვე­ბი (მო­მა­ტე­ბუ­ლი აღ­გზნე­ბა­დო­ბა, გა­ღი­ზი­ა­ნე­ბა, ძი­ლის დარ­ღვე­ვა და სხვ).

ყვე­ლა­ზე გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი ფო­ბი­ე­ბი:

ყვე­ლაფ­რის ში­ში - პა­ნო­ფო­ბია
ყო­ვე­ლი­ვე ახ­ლის ში­ში - ნე­ო­ფო­ბია
ჰა­ე­რის ში­ში - ანე­მო­ფო­ბია
სი­ცი­ვის, ყი­ნუ­ლი­სა და ყინ­ვის ში­ში - კრი­ო­ფო­ბია
სიბ­ნე­ლის ში­ში - სკო­ტო­ფო­ბია
სი­ნათ­ლის ში­ში - ფო­ტო­ფო­ბია
ჭე­ქა-­ქუ­ხი­ლის ში­ში - ბრონ­ტო­ფო­ბია
ხმა­უ­რის ში­ში - ლი­გი­რო­ფო­ბია
შე­ხე­ბის ში­ში - აფენ­ფოს­მო­ფო­ბია
მარ­ტო­ო­ბის ში­ში - იზო­ლო­ფო­ბია
ხორ­ცის ში­ში - კარ­ნო­ფო­ბია
და­ბე­რე­ბის ში­ში - გე­რონ­ტო­ფო­ბია
სიზ­მრის ში­ში - ონე­ი­რო­ფო­ბია
სკლე­რო­ზის ში­ში - ამ­ნე­ზი­ო­ფო­ბია
სიბ­რმა­ვის ში­ში - სკო­ტო­მა­ფო­ბია
კი­ბოს ში­ში - კან­ცე­რო­ფო­ბია
ცხო­ვე­ლე­ბის ში­ში - ზო­ო­ფო­ბია
დი­დი საგ­ნე­ბის ში­ში - მე­გა­ლო­ფო­ბია
ავ­ტო­მო­ბი­ლე­ბის ში­ში - მო­ტო­რო­ფო­ბია
წიგ­ნე­ბის ში­ში - ბიბ­ლი­ო­ფო­ბია
კომ­პი­უ­ტე­რის ში­ში - კი­ბერ­ფო­ბია
ცეცხ­ლსას­რო­ლი ია­რა­ღის ში­ში -
გოპ­ლო­ფო­ბია
სა­ერ­თოდ ადა­მი­ა­ნე­ბი­სა -
ან­ტრო­პო­ფო­ბია
მე­ლო­ტე­ბი­სა - პე­ლა­დო­ფო­ბია
ლა­მა­ზი ქა­ლე­ბის ში­ში -
კა­ლი­გი­ნე­ფო­ბია
ქალ­წუ­ლო­ბის და­კარ­გვი­სა -
პრო­მე­ი­ზო­დო­ფო­ბია
გა­სუ­ქე­ბი­სა - ობე­ზო­ფო­ბია
სა­მოთხ­ი­სა - ურა­ნო­ფო­ბია
ჯო­ჯო­ხე­თი­სა - გა­დე­ფო­ბია
ფე­რე­ბის ში­ში - ქრო­მო­ფო­ბია
ციფ­რე­ბის ში­ში - ნუ­მე­რო­ფო­ბია
სა­ა­ვად­მყო­ფო­ე­ბი­სა - ნო­ზო­კო­მე­ფო­ბია
ცა­რი­ე­ლი ოთა­ხე­ბი­სა - ცე­ნო­ფო­ბია
ქუ­ჩე­ბი­სა - აგი­რო­ფო­ბია
ხალ­ხმრავ­ლო­ბი­სა - აგო­რა­ფო­ბია.

ლიკა კერატიშვილი