რატომ წამოვიდა ნანა ლეჟავა "მაესტროდან"

ნანა ლეჟავა დამოუკიდებელ ტელეჟურნალისტთა ერთ–ერთი პირველი თაობის წარმომადგენელია. დიდი ხნის განმავლობაში მისი სახელი "რუსთავი 2"–თან იყო გადაჯაჭვული, ამ ტელეკომპანიის სახე გახლდათ, სადაც დაარსების დღიდან მუშაობდა. ცხელი წერტილები მისი პროფილი იყო. "ვარდების ხელისუფლების" ზეობის პერიოდში კი ნანამ "რუსთავი 2" დატოვა. მისი და ტელეკომპანიის პრინციპები უკვე ძალიან დაშორდა ერთმანეთს და იქ აღარ დაედგომებოდა. შემდეგ იყო ირაკლი ოქრუაშვილის პარტიის წევრობის ხანმოკლე პერიოდი, რომელსაც ახლა შეცდომად მიიჩნევს. 2008 წელს მან და ჟურნალისტმა თამარ რუხაძემ სტუდია "ჯიენესი" დააფუძნეს, რომელიც საგამოძიებო–ანალიტიკურ გადაცემა "კვირის რეპორტაჟს" ამზადებს. გადაცემა თითქმის ორი წელი ტელეკომპანია "კავკასიაზე" გადიოდა, შემდეგ – "მაესტროს" ეთერში. თებერვლიდან კი "მეცხრე არხზე" ვიხილავთ. ჟურნალისტის პირად ცხოვრებაშიც სიახლეა. არცთუ დიდი ხნის წინ ის მეორედ გათხოვდა. რადგან ნანა ლეჟავა პრესას ინტერვიუებით მაინცდამაინც არ "ანებივრებს", მასთან სასაუბრო ბევრი დაგვიგროვდა. – ნანა, თქვენი გადაცემა "კვირის რეპორტაჟი" ტელეკომპანია "მაესტროს" ეთერში აღარ გადის. რა ბედი ეწევა მას? – ბოლო გადაცემა თითქმის ერთი თვის წინ გვქონდა. "კვირის რეპორტაჟი" "მეცხრე არხზე", სავარაუდოდ, თებერვლიდან გავა. ბევრი მეკითხება, რა ბედი ეწევა ამ გადაცემასო. რადგან ეს საგამოძიებო ჟანრის გადაცემა იყო, ფიქრობენ, მომავალში რაღა უნდა გამოვიძიოთ. ასე არ არის. ჩვენი გადაცემა კლასიკური გამოძიების სტილის არ იყო. ყოველკვირეულად კლასიკური გამოძიება არ კეთდება, ამას გარკვეული დრო სჭირდება. რა თქმა უნდა, ჩვენს გადაცემაში საგამოძიებო ელემენტებიც იყო. ხშირ შემთხვევაში, მე და ჩემი კოლეგები ვახერხებდით, რომ თუნდაც ერთ კვირაში სრულფასოვანი მასალები დაგვედო, მაგრამ მე, როგორც ჟურნალისტი, ამას ჟურნალისტურ გამოძიებას არ დავარქმევდი. ეს იყო ყოველკვირეული გადაცემა, სადაც ნებისმიერ პრობლემურ საკითხზე ვსაუბრობდით. – "მაესტროდან" "მეცხრე არხზე" გადასვლა რატომ ამჯობინეთ? – "მაესტროსთან" კონტრაქტი გვქონდა. როგორც იცით, მათთან ახლა რეორგანიზაცია მიდის, მაუწყებლობის სხვანაირი ფორმატი და გეგმები ექნებათ, ამიტომ შემოთავაზება ვისგანაც იყო, იქ გადავდივართ. – წინა ხელისუფლების დროს თქვენი გადაცემები მწვავე და კრიტიკული იყო. როცა სათავეში ახალი მთავრობა მოდის, კრიტიკა ნელდება, ზოგჯერ საერთოდაც ქრება. არადა ჟურნალისტი გამუდმებით უნდა "ყეფდეს" მოდარაჯე ძაღლივით. თქვენ რა პოზიციას დაიკავებთ ამჯერად? – 2003 წლის ვარდების რევოლუციის შემდეგ, როცა მთავრობა შეიცვალა, გარკვეულწილად მედიამ უარი თქვა იმ ფუნქციაზე, რასაც ხელისუფლების კონტროლი ჰქვია, რაც ყველაზე დიდ შეცდომად მიმაჩნია. ამბობდნენ, ჯერ ვაცალოთ, რას გააკეთებენო, მაგრამ ეს ტაიმ აუტი გაგრძელდა და მედია ძალიან ცუდ დღეში აღმოჩნდა. ვთვლი, რომ ეს შეცდომა არ უნდა გავიმეოროთ. ხელისუფლებას ყოველთვის სჭირდება კონტროლი, პრობლემებზე საუბარი ყოველთვის საჭიროა. – თუმცა საკითხავია, ახლანდელი ხელისუფლება ამის საშუალებას რამდენად მოგცემთ. – თუ ისინი ძველი ხელისუფლების გზით წავლენ, იმას მიიღებენ, რაც მათ დაემართათ. ახლა სხვა პოლიტიკური სიტუაციაა და ვერ ვიტყვი, რომ ამ ხელისუფლებას სუსტი ოპოზიცია ჰყავს. ძველ ხელისუფლებას კი ოპოზიცია საერთოდ არ ჰყავდა. ჯანსაღი კრიტიკა და არა ჩასაფრებული პოზიციიდან საუბარი ამათ ინტერესებშიც უნდა შედიოდეს. წინა ხელისუფლებას თუ აკრიტიკებდი ან მათ აზრს არ ეთანხმებოდი, მტრად გთვლიდნენ. ყველამ უნდა გაიგოს, თუ ვინმეს ვაკრიტიკებ, მათი მტერი არ ვარ. ოქტომბრის არჩევნების შემდეგ გაკეთებულ გადაცემებს თუ გადახედავთ, ნამდვილად ნახავთ, ხელისუფლების არასწორ ნაბიჯებზე რომ ვლაპარაკობთ, თუნდაც საკადრო ცვლილებებთან მიმართებაში. – თქვენი რეპორტაჟებიდან ჩანდა, რა რთულია ჟურნალისტისთვის ობიექტური ინფორმაციის მოპოვება და გავრცელება, ოქტომბრამდეც და მას შემდეგაც საქართველოს სახელმწიფოს სისტემაში რჩება დახურული, აკრძალული თემები, ბარიერები, რომლებსაც ვერაფრით გაარღვევ. ქალისთვის კი ეს ორმაგად რთულიცაა. გემუქრებოდნენ, გაშინებდნენ? – პიროვნულად ეს ყველაფერი ძალიან ძნელი იყო. ხშირად მეკითხებოდნენ, როგორ არ გეშინიაო. შიში რომ ყოფილიყო, ამ გადაცემებს ვერ გავაკეთებდით. მუქარის ზარები არ ყოფილა, თუმცა ბევრი ბარიერი გვხვდებოდა. ადამიანებს თავიანთი პრობლემების შესახებ საუბარი უჭირდათ, თემის გახსნის ეშინოდათ. ხშირად დარწმუნება გვიწევდა, რომ საქმის გახმაურება მათთვის პრევენცია იყო. ამის დაჯერება კი ადამიანებისთვის ძალიან ძნელი იყო. მახსოვს, კუს ტბასთან დაკავშირებით ბესო ხარძიანზე რეპორტაჟის გაკეთება ძალიან გამიჭირდა. ფაქტობრივად ერთი თვე ამ თემაზე ვიმუშავე. ბევრი დოკუმენტი და ფაქტი მქონდა, რომ ამ პიროვნებას კუს ტბა წაართვეს, მაგრამ ოჯახი დაშინებული ჰყავდათ, დუმდნენ, კარს არ გვიღებდნენ. გვეუბნებოდნენ, ამის შესახებ საუბარი არ გვინდა, მაგრამ თქვენ თუ გინდათ, გააკეთეთო. ჭორის დონეზე ვერაფერს გავახმაურებდით, ამიტომ ძალიან ხშირად ფარული ჩანაწერების გაკეთება გვიწევდა. ძნელია, ადამიანი ფარულად ჩაწერო, როცა მას პატივს სცემ, კარგი ურთიერთობა გაქვს, მაგრამ რაღაცეებზე წასვლა, რაღაცეების გაკეთება მაინც გვიწევდა. არავის უყვარს, როცა ფარულად წერენ, მაგრამ ამ ყველაფერს საბოლოოდ მათ დასახმარებლად ვაკეთებდით. ახლა კი ფარული ჩანაწერი არავისთან გვჭირდება, ყველა ყველაფერს ღიად ამბობს. მაშინ ასე არ იყო. – ბევრი გყავთ განაწყენებული ფარული ჩაწერებით? – კი. თავს უხერხულად ვგრძნობდი, როცა ჩემს ყოფილ კოლეგებს, თუნდაც "რუსთავი 2"–დან ვეხებოდით. მასალები გვქონდა, პრეზიდენტის დაცვის სამსახური სხვადასხვა ჟურნალისტებს სხვადასხვა ვოიაჟების დროს ფულს როგორ უხდიდა, ბიუჯეტის თანხებით დასასვენებლად როგორ მიდიოდნენ. პიროვნულად ძალიან ძნელია, რომ ადამიანზე, ვისთანაც მეგობრობა გაკავშირებდა, რაღაც გააკეთო. არავინ იფიქროს, ამის გაკეთება მიხაროდა, მაგრამ ეს ჩემი საქმეა. ამ ადამიანებსაც ხომ უნდა ეფიქრათ, რომ თავის დროზე ეს ყველაფერი ამოტივტივდებოდა? თუკი ისინი ამის გამო უხერხულობას ვერ გრძნობდნენ, ახლა, მით უმეტეს, არ უნდა ეგრძნოთ. ჩემსა და ჩემს ყოფილ კოლეგებს შორის რაღაც წყალგამყოფმა გაიარა. – "რუსთავი 2"–ის თანამშრომლებთან, ძველ კოლეგებთან კონტაქტი არ გაქვთ? – ამ წლების განმავლობაში ბევრს აღარ დაურეკავს. არ გამოვრიცხავ, რომ მათაც ენატრებათ ჩემთან ურთიერთობა, მაგრამ ალბათ რაღაც არსებობს, რის გამოც თავს იკავებენ. თავიდან ამ ყველაფერს ძალიან მტკივნეულად აღვიქვამდი, მაგრამ მივხვდი, რომ მათ სხვა გამოსავალი არ ჰქონდათ. – ყოფილი კოლეგებიდან ვისთან შემოგრჩათ მეგობრობა? – ტელეფონით, "ფეისბუქზე" ერთმანეთის მოკითხვის დონეზე ურთიერთობა ბევრთან შემომრჩა, მაგრამ ის, რაც ადრე გვაკავშირებდა, დაიკარგა. იმათ ვგულისხმობ, დღესაც იქ რომ მუშაობენ. ახლაც ძალიან მენატრება მათთან ყოველდღიური ურთიერთობა, მაგრამ მესმის, რომ ყველას თავისი გზა, ცხოვრება აქვს და ვერავის ვერაფერს აიძულებ. – წყენა, უკმაყოფილება პირადად გამოუთქვამთ? – პირადად ჩემთან არავის დაურეკავს და არ უთქვამს, ჩემი გვარი რატომ გააჟღერეო, მაგრამ ბევრის გესლიანი კომენტარი მინახავს, ვინც სხვა ტელევიზიაში მუშაობს და მე არ მიცნობს. წყენა რომ ჰქონიათ, ამის შესახებ გამიგია. მათიც მესმის ადამიანურად, მაგრამ ჩვენ ჩვენს საქმეს ვაკეთებდით. – წინა ხელისუფლების დროს არამარტო ჟურნალისტები, რესპონდენტებიც კი დაიყვნენ "სახელისუფლებო" და "დამოუკიდებელ" კატეგორიებად. ხელისუფლების სახეები და მათი მომხრეები კომენტარზე, ინტერვიუზე გთანხმდებოდნენ? – იყვნენ რესპონდენტები, მაშინდელი ხელისუფლების წარმომადგენლები ან მათთან დაახლოებული არასამთავრობო ორგანიზაციები, რომლებიც ჩვენს მარგინალიზაციას ცდილობდნენ, ინტერვიუს არ გვაძლევდნენ, არ გვეკონტაქტდებოდნენ, ყველგან ცდილობდნენ, მარგინალად წარმოვეჩინეთ. ლევან გახელაძე დღესაც კი არ აძლევს ჩვენს ჟურნალისტებს ინტერვიუს. არჩევნების შემდეგ ჩემი ერთ–ერთი ჟურნალისტი საზოგადოებრივი მაუწყებლის შესახებ რეპორტაჟს ამზადებდა და იცით, ლევან გახელაძის კომენტარი რა იყო? მე "კვირის რეპორტაჟს" ინტერვიუს არ ვაძლევ, რადგან თქვენ სხვანაირად დაამონტაჟებთ და იმას გაუშვებთ, რაც არ მითქვამსო. ხშირად იძულებული ვიყავით, იმ ხალხისთვის, რომელიც არ გვეკონტაქტებოდა, გვეთქვა, რომ ინტერვიუს სხვა საკითხზე ვწერდით და შემდეგ ის თემაც მიგვეყოლებინა, რომელიც გვაინტერესებდა. ეს ელემენტარული ჟურნალისტური ხრიკებია, რომელსაც ყველა ვიყენებდით, ვიყენებთ და ალბათ მომავალშიც ხშირად მოგვიწევს გამოყენება. ბევრი ამ წლების განმავლობაში მიეჩვია, რომ ჟურნალისტები კითხვებს არ სვამდნენ ან ისეთ რამეს ეკითხებოდნენ, რაც მათ უნდოდათ. როცა შენ იმ კითხვებს სვამ, რომელზეც მათ პასუხი არ აქვთ, რა თქმა უნდა, არ მოსწონთ და ბრალდებებიც იწყება, მაგრამ ამ ყველაფერს მივეჩვიეთ. კატასტროფა იყო, როცა რეგიონებში მივდიოდი და მეკითხებოდნენ: "უი, ოპოზიციური სტუდია ხართ? ოპოზიციური ტელევიზია ხართ?". ვპასუხობდი, ოპოზიციური კი არა, ობიექტური ვარ–მეთქი. სხვათა შორის, არჩევნების შემდეგ თბილისის მერიამ განცხადება გააკეთა. მათ ორი ინკოგნიტო ადამიანის საოცარი ჩანაწერი გაუშვეს, სადაც თითქოს ჩემი მოადგილე, რომელიც რეალურად არ არსებობს, "ჰერმესში" იყო მისული და რაღაც მასალებს ითხოვდა. ეს სრული იდიოტიზმი იყო. ჩვენთან ხალხი პრობლემებით თავად მოდის. ამ თემაზე ჩვენთან არავინ მოსულა. მოკლედ, ამაზე პროკურატურაში განცხადება შევიტანეთ და, როგორც ვიცი, გამოძიება დაწყებულია. ერთი სული მაქვს, პასუხი როდის იქნება. გავიგებთ, იყო თუ არა ეს ჩვენ წინააღმდეგ მიმართული მერიის უნიჭო პიარი. ამ ბრალდებას წინ ჩვენი სიუჟეტი უძღვოდა თბილისის მერის, გიგი უგულავას ლას ვეგასში მოგზაურობაზე და, როგორც ჩანს, ყველაფერი ამის პასუხი იყო. – თქვენი მშობლიური "რუსთავი 2"–სადმი როგორი დამოკიდებულება გაქვთ ახლა? – ის "რუსთავი 2" მენატრება, სადაც ვმუშაობდი. ის ძლიერი გუნდი, რომელიც თავის დროზე ამ ტელეკომპანიას ჰყავდა, მართლა ყველაფრის ნოვატორი იყო. მე არც ერთი ჩემი რეპორტაჟის არ მრცხვენია, რაც "რუსთავი 2"–ზე ჩემი მუშაობის პერიოდში გადიოდა. – იქიდან წამოსვლაზე გადაწყვეტილების მიღება გაგიჭირდათ? – ზუსტად ვიცოდი, რომ უსამსახუროდ, ყველანაირი სახსრის გარეშე ვრჩებოდი, ზუსტად ვიცოდი, რომ ყველგან დაგვბლოკავდნენ, ამიტომ ძნელი იყო ამ გადაწყვეტილების მიღება. მე და ჩემი კოლეგები ამ არხიდან მაშინ წამოვედით, როცა იქ კობა დავარაშვილი მოიყვანეს დირექტორად. 2006 წლამდე ყველა ტელევიზია, ასე თუ ისე ახერხებდა თავისი სიტყვის თქმას, მაგრამ, როცა უკვე ხელისუფლებამ ამ ყველაფერში ღიად დაიწყო ჩარევა, არჩევანი უნდა გამეკეთებინა. – ახლა რომ მიიღოთ შეთავაზება, იმუშავებდით ამ არხზე? – ზუსტად ვიცი, სანამ "რუსთავი 2" ამ მფლობელების ხელშია, არანაირი შემოთავაზება არ მექნება. ვიცი, რომ გარკვეულწილად ჟურნალისტებმა იქ უკვე იგრძნეს თავისუფლება, მაგრამ ჯერჯერობით ის მაინც პროპაგანდის მანქანაა და ამას კარგად ფუთავენ. "რუსთავი 2"–ში პროფესიონალურად აკეთებდნენ იმას, რასაც სხვა ტელევიზია ვერ ახერხებდა. მათი პროპაგანდაც პროფესიონალურად შეფუთული იყო. – რაღაც პერიოდი ირაკლი ოქრუაშვილის პარტიაშიც იყავით. დღეს თუ გაქვთ მასთან ურთიერთობა? – პარტიაში რამდენიმე თვე ვიყავი. მაშინ მე და ჩემი კოლეგები "რუსთავი 2"–დან ახალი წამოსულები ვიყავით, ყველგან გვბლოკავდნენ, ვერსად ვმუშაობდით, უსაქმოდ დავრჩით. სწორედ ამ დროს გადაწყვიტა ოქრუაშვილმა პარტიის შექმნა და ჩვენ გვთხოვა, ეს ერთად გაგვეკეთებინა. ოქრუაშვილის პარტიაში მე, თამარ რუხაძე და ნათია ლაზაშვილი ვიყავით, მაგრამ ძალიან მალე ვიგრძენი, რომ არანაირი პარტია ჩემი საქმე არ იყო. ასეთ შეცდომას აღარასდროს დავუშვებ. ჟურნალისტიკა ისეთი რამეა, ერთხელ თუ ამით მოიწამლე, ძნელია მერე სხვა რამე აკეთო. ირაკლისთან კარგა ხანია ურთიერთობა აღარ მაქვს. ის ამ ხნის განმავლობაში პარიზში იყო, მე და ჩემი მეგობრები კი 2008 წლიდან ჩვენს საქმეს ვაკეთებდით და ფაქტობრივად მასთან არანაირი კონტაქტი არ მქონია. – ციხიდან გამოსვლის შემდეგაც არ გინახავთ? – არა. თუ ჩვენი რესპონდენტი იქნებოდა, აუცილებლად შევხვდებოდით, მაგრამ ჩვენ სხვა თემებზე ვმუშაობდით. რა თქმა უნდა, მის ამბებს თვალს ვადევნებდი. – ეწყინა, პარტიიდან რომ წამოხვედით? – არა მგონია. პარტიაში არც ჩემი შესვლა გაუგია დიდად ვინმეს, არც წამოსვლა და არც რამე დაკლებიათ. არა მგონია, ამის გამო ვინმე განაწყენებული იყოს. – ნათია ლაზაშვილთან მეგობრობთ? – რა თქმა უნდა, ნათიასთან ურთიერთობა მაქვს, მის მეუღლესთანაც, ოჯახთანაც. – ძლიერი ქალი ხართ, ეს თქვენი საქმიანობით დაამტკიცეთ, თუმცა ხშირად ასეთი იმიჯის მიღმა ჩვეულებრივი ქალი დგას თავისი სისუსტეებით. თქვენ როგორი ხართ ტელეკამერის გარეშე, ოჯახში, ახლობლებთან? – ვერ ვიტყვი, რომ ძლიერი ვარ ან სუსტი. უბრალოდ ამ მიმართულებით ეს სიძლიერე მაქვს. ალბათ წლების განმავლობაში სიტუაციების მართვა ვისწავლე. საჭირო დროს საჭირო ადგილას ვიყავი და ოპტიმალურ გადაწყვეტილებებს ვიღებდი. ეს ალბათ გამოცდილებით მოდის. ჩემს ჟურნალისტურ საქმეში ყოფილა შემთხვევები, როცა მიფიქრია, რომ ყველაფერი დამთავრდა. თუნდაც, როცა ბესლანში ტყვიების წვიმაში ვმუშაობდი. ასევე, ომის შემდეგ ახალგორში ძალიან რთულ სიტუაციაში აღმოვჩნდი, მაგრამ ამ დროს ადამიანის ტვინი ძალიან სწრაფად მუშაობს. როცა ასეთ ექსტრემალურ სიტუაციაში ვარ, უფრო მობილიზებული ვხდები და ზუსტად იმ გადაწყვეტილებებს ვიღებ, რომელიც საჭიროა. საერთოდ კი, ვთვლი, რომ ძალიან ჩვეულებრივი ქალი ვარ თავისი სისუსტეებით. პირად ცხოვრებაში სიმშვიდე მაქვს. პრინციპში, ამისთვის დროც ძალიან ცოტა მრჩებოდა. – საქმეს თქვენი პირადი ცხოვრება არ დაუზარალებია, როგორც ეს ძალიან ხშირად ხდება ხოლმე? – დაახლოებით წელიწადნახევრის წინ ოჯახი მეორედ შევქმენი. ჯერჯერობით ყველაფერი ნორმალურად არის, ამ მხრივ ბედს ნამდვილად არ ვუჩივი. ამიტომ ვფიქრობ, რომ პირადის აწყობაც შევძელი. მყავს 12 წლის შვილი, ნინუცა კახიანი. მეექვსეკლასელია, ძალიან კარგად მღერის, ანსამბლ "თუთარჩელაში" დადის. სიმღერის ფანტასტიკური მონაცემები აქვს. ახლა ბავშვების "ახალ ხმაში" მიიღებს მონაწილეობას და ძალიან ვგულშემატკივრობ. მართლა გამორჩეული ბავშვია, სცენაზე დგომის კულტურა, მსახიობობის ნიჭი აქვს. ჯერჯერობით ძალიან აინტერესებს სიმღერა და, რაც ყველაზე მეტად არ უნდა, ჟურნალისტობაა. ამაზე არც კი უფიქრია, მიუხედავად იმისა, რომ კარგად წერს. როგორც ჩანს, იმდენად დააკლდა ჩემთან ურთიერთობა, რომ ეს სფერო არ იზიდავს. სულ ვენატრებოდი, რადგან სახლში გვიან მივდიოდი. ნინუცა ძირითადად ბებიის და ბაბუის გაზრდილია. – თქვენი მეორე მეუღლე ვინ არის, რას საქმიანობს? – ჩემი მეუღლე ვოვა არობელიძეა. სანამ გავიცნობდი, საკუთარი პატარ–პატარა ბიზნესი ჰქონდა, მაგრამ ჩვენი გაცნობის შემდეგ ისე მოხდა, რომ მხარში ამომიდგა, სტუდიაში მოვიდა და ჩვენი სტუდიის დირექტორია. გარკვეულწილად ის ტექნიკურ მხარეს ხელმძღვანელობს, მე – შემოქმედებითს. ფუნქციები ასე გავინაწილეთ. – მეორე შვილის გაჩენაზეც ხომ არ ფიქრობთ? – თუ ღმერთი მოგვცემს, აუცილებლად გვეყოლება. – ერთმანეთი სად გაიცანით? – სრულიად შემთხვევით გავიცანით, დავმეგობრდით და შემდეგ ოჯახიც ძალიან მალე შევქმენით. – ნინუცა ისეთ ასაკშია, ალბათ სულ კონტროლი სჭირდება. – ყოველთვის ვშფოთავ, უნდა ვიცოდე, ნინუცა სად არის, როგორ არის. ძალიან ხშირად ტელეფონით ვაკონტროლებ. მშვიდად ყოფნა არ შემიძლია. თუ ის გარეთ არის, როგორ კარგ გარემოშიც უნდა იყოს, სულ მეშინია, სულ მისი ხმა უნდა მესმოდეს. – ნინუცას მამასთან ურთიერთობა აქვს? – კი, რა თქმა უნდა.

ეკა ლემონჯავა