ბედი, რომელიც თვითონ გამოჩორკნა

პოპულარობა პირველივე კურსიდან მოიპოვა, მიხეილ თუმანიშვილმა რომ ათამაშა ტელესპექტაკლში - "გზაჯვარედინზე"; ამას ტელესპექტაკლი "ჯერ დაიხოცნენ, მერე იქორწინეს" მოჰყვა (იმხანად უკვე მეოთხე კურსზე სწავლობდა), მერე კიდევ სხვა და ასე წავიდა... ჩემს მეხსიერებაში პირველად სწორედ "ჯერ დაიხოცნენ, მერე იქორწინეს" ნახვის შემდეგ აღიბეჭდა: ხმა არავისას ჰგავდა, ინტონაციაც უცნაური იყო, გაგრძელებული: "მაშიკოო, სულიკოო!"... წლების შემდეგ კი პირისპირ შევხვდი, თანაც - არაერთხელ. კადრივით შემომრჩა უდიდესი შთაბეჭდილება, როგორ კითხულობდა ტერენტი გრანელის ლექსებს საქართველოს რადიოს მე-9 სტუდიაში: შუა კითხვისას ემოციურად წყვეტდა სტრიქონს, წამოხტებოდა სკამიდან და იქვე, სტუდიაში ბოლთას სცემდა, თითქოს რაღაცას ეძებდა, მერე კი, უცებ, მოწყვეტით მიუჯდებოდა მიკროფონს და განაგრძობდა... "გალაკტიონში არის დემონი და ჩემში უფრო ანგელოზია"... - იცი, პირველად ასე, ოფიციალურად, სწორედ მე წავიკითხე ტერენტი გრანელიო, - მითხრა.

მისი ცხოვრების გზა თითქმის ერთდროულად გადაეჯაჭვა თეატრს, ეკრანს, რადიოსა და პოეზიას. გადაეჯაჭვა კი არა, შეესისხლხორცა და გამთლიანდა ერთ ადამიანში, რომელსაც მურმან ჯინორია ჰქვია.

- ბავშვობიდან რომ მსახიობობა მინდოდა, კარგად მახსოვს და დავდიოდი კიდეც დრამწრეზე, "პიონერთა სასახლეში"; "გეპეიში" (ახლანდელი ტექნიკური უნივერსიტეტი. - ავტ.) ვსწავლობდი და მის თეატრშიც ვმსახიობობდი, მერე თეატრალურ ინსტიტუტში (ახლანდელი თეატრისა და კინოს უნივერსიტეტი. - ავტ.) ჩავაბარე და მიხეილ თუმანიშვილის ჯგუფში მოვხვდი. მალევე მათამაშეს სპექტაკლებში და ასე შევუდექი "აქტიორის" გზას... ადრეულ ასაკში ბოლომდე ვერც აცნობიერებ მსახიობის პროფესიას, მაგრამ გრძნობ, რომ უნარი გაქვს. რაც მთავარია, მსახიობობა გინდა, გიყვარს, ოღონდ უნდა მიხვდე, რატომ გინდა - სხვაგვარად ეს სიტყვები არაფერს ნიშნავს. ხელოვნების სტუდიაში ახალმოსულს პირველად სწორედ ამას ვეკითხები, რატომ უნდა მსახიობობა და ახსნასაც მისი ასაკის შესაბამისად ვითხოვ. თავიდანვე უნდა გქონდეს იმპულსი, რითიც გინდა, ამ პროფესიას ემსახურო, მისთვის თავი დადო, თუნდაც რომ წააგო, არ შეშინდე, ამოხსნა საკუთარი თავი, სამყარო და ასე შემდეგ.

- თქვენთვის რომ ეკითხათ მაშინ, ცხოვრების გზაჯვარედინზე, მსახიობობას რატომ ირჩევო, რას უპასუხებდით?
- იცი, დედაჩემს თეატრი ძალიან უყვარდა. პროფესიით ქიმიკოსი იყო, მაგრამ - ნამდვილი თეატრალი და მე და ჩემი ძმა ბავშვობიდან დავყავდით სპექტაკლებზე. ამასთან, დაუსრულებლად ჰყვებოდა უშანგი ჩხეიძეზე, ვერიკო ანჯაფარიძეზე, მათ როლებზე, სპექტაკლებიდან გამოყოლილ განცდებზე. მე ხომ ეს ადამიანები იმ სპექტაკლში არ მინახავს, მაგრამ იმხანად არსებობდა ე.წ. ქსელის რადიო, რომელიც მუდამ ჩართული გვქონდა და ყველანი ვუსმენდით. რადიოდადგმები, ნაწყვეტები სპექტაკლებიდან ემოციურად მეხმარებოდა, წარმოსახვას მიმდიდრებდა: დედის მონაყოლი მახსოვდა და ამ დროს უშანგი ჩხეიძის და ვერიკო ანჯაფარიძის ხმებს ვისმენდი, მათ სინთეზს კი სხვა სამყაროში გადავყავდი. მერე შესაბამის ლიტერატურასაც გავეცანი და ასე, ნელ-ნელა მივხვდი, რომ ჩემთვის მსახიობობაში უპირველესი გარდასახვა იყო - ადამიანი, ვთქვათ, უშანგი ჩხეიძე ან აკაკი ხორავა, ან სერგო ზაქარიაძე, ან სესილია თაყაიშვილი, ან გიორგი შავგულიძე, რომელზეც ვგიჟდებოდი, უცებ სხვა არსებებად გარდაისახებოდნენ. აბა, წარმოიდგინე: უშანგი ჩხეიძე - ჰამლეტი, მერე - ურიელი და უცებ - ყვარყვარე. ეს საოცრება იყო. დღემდე მაინც ის შეგრძნებაა ჩემთვის მამოძრავებელი, ერთი მდგომარეობიდან სხვა მდგომარეობაში რომ გადავდივარ. ალბათ, პოეზიაშიც იმიტომ მივედი, რომ თითო ლექსში თითო მდგომარეობა აღმოვაჩინე. 70 ლექსს ხომ მაინც ვამბობ სპექტაკლში, მაგრამ მთავარი ამ ლექსების დაზეპირება კი არ არის, არამედ ის, რომ სხვა მდგომარეობაში გადავიდე და იქ შევიგრძნო აღმაფრენა. თითქოს უწონადობაში შევდივარ - არ ვიცი, ვარ თუ არ ვარ, სად ვარ და ასე შემდეგ. მაგრამ ამის მიღწევა, ყველაფრის დამუშავება რთულია, მიზანს მხოლოდ ტემპერამენტით ვერ მიაღწევ. მიტაცებს, როდესაც თვითონაც არ ვიცი, რა მოხდება და ბოლოს, მაინც რომ ხდება, მაგრამ მანამდე თითო ფრაზის 100 ვარიანტს მაინც ვამუშავებ. ამიტომ ვაიგივებ მხატვრულ კითხვას მსახიობობასთან... არ ვიცი, უნდა დაწერო თუ არა ეს, მაგრამ ჩემი მონოსპექტაკლის შემდეგ ხშირად უთქვამთ, - ლექსის კითხვისას ცრემლი მომადგაო. ამაზე უკეთესი შეფასება აბა, რა უნდა მოვისმინო?! თუმცა, მე ლექსს კი არ ვკითხულობ, ლექსის მდგომარეობაში შევდივარ და რაღაც განწყობას გადმოვცემ, რაც მაყურებელთან მიდის და ოდესღაც მის წარმოსახვაში, ნაოცნებარსა თუ ნაფიქრს ეხმიანება, ერწყმის.

- ასე არ ხდება ლოცვისას? როცა გულწრფელად ლოცულობ, სწორედ მაშინ გდის უნებლიეთ ცრემლი...
- დისკზე მაქვს ჩაწერილი ჩვენი უწმინდესის ლოცვა-გალობა: "დავიღალე, დავიღალე, მოდი ჩემთან, უფალო", - და როცა მას ვუსმენ, თვალი მიცრემლდება, ე.ი. გულწრფელ სიტყვას, მელოდიას, ნახატს რაღაც მდგომარეობამდე მიჰყავხარ. ეს არის ხელოვნება და არა ის, რომ გცნობენ, პოპულარული ხარ. გული მტკივა ხოლმე, როცა ადამიანს დააჯილდოებენ და ვიღაც იკითხავს, - ეს ვინააო? ვაიმე, ეს ჩემზეც რომ თქვან, დავიღუპები, იმწუთასვე დავანებებ თავს ამ პროფესიას.

- ჩემი ბედი თვითონ გამოვჩორკნეო, - გითქვამთ, არადა, პირველივე პროფესიული ნაბიჯებისას თითქოს სწორედ ბედმა შეგახვედრათ დიდებულ მსახიობებს, რეჟისორებს. საინტერესოა, რას გულისხმობდით ამ ნათქვამში?
- იმ ხალხთან ურთიერთობა ბედნიერება როგორ არ იყო, მაგრამ ჩემი ბედი მართლაც, თავად გამოვჩორკნე და მიხარია, რომ ეს ღმერთმა შემაძლებინა. სულ მესმოდა, - რეჟისორის გარეშე მსახიობი ვერაფერს გახდებაო. აბა, მაშინ ჩემი პროფესია რა არის? რეჟისორის გარეშე არ არსებობს? ბევრი ვიფიქრე, ამ ფიქრმა გამაბრაზა კიდეც და გაბრაზებამ ხუთი მონოსპექტაკლი გამაკეთებინა. განა, რა ჯობია კარგ რეჟისორთან და კარგ პარტნიორებთან მუშაობას, მაგრამ რომ არ გაგიმართლოს და ვერ შეხვდე ასეთებს, ჰაერში უნდა დარჩე? მე შევხვდი, მაგრამ მაინც განცალკევება ვამჯობინე. ყოფა-ცხოვრებაში სიმამაცით არ გამოვირჩევი, მაგრამ ჩემს სიმამაცედ ეს 5 მონოსპექტაკლი მიმაჩნია. ურთულესი იყო მათი შექმნა, როდესაც ყველაფერს - ინსცენირებას, რეჟისურას, მხატვრობას, მუსიკალურ გაფორმებასა და ასე შემდეგ, ერთი ადამიანი აკეთებ; ამ საქმეს ისეთი ენერგია მიაქვს, შეიძლება გაგაგიჟოს კიდეც. ამიტომ ვამბობ, - ჩემი ბედი თავად გამოვჩორკნე-მეთქი. მიმაჩნია, რომ მაყურებლის გარდა, ჩემს პროფესიაზე ვენები არავის გადაუჭრია! თითქოს გულსატკენია, არა? მაგრამ მაყურებელი უდიდესი საჩუქარია, ღვთის საჩუქარი. საერთოდ, ჩვენი ცხოვრება ბერის ცხოვრებას ჰგავს - როგორც ყველა ვერ შედგება ბერად, ისე ვერ იქნება ყველა ხელოვანი; როგორც ბერს, უამრავი განსაცდელი და ტანჯვა ხვდება გზაზე, ასევე, მსახიობს ბევრი წამება და წვალება აქვს, გზად შური და ამბიცია ეღობება! ამიტომაც მოვიგონე ეს მონოსპექტაკლი. ბერივით განმარტოებული ვარ, მაგრამ ამავე დროს - ჩემს სამყაროში გახლავართ; ერთი ვარ, მაგრამ - მთლიანიც. ამ მომენტს ვიჭერ ჩემს მონოსპექტაკლებში და ამიტომ არის თითოეული მათგანი უძვირფასესი. რუსთაველის თეატრის ექსპერიმენტულ სცენაზე უკვე 42-ჯერ ვითამაშე მონოსპექტაკლი "ქარი მწყურია" და სულ - ანშლაგით. თანაც, მაყურებლის 90% ახალგაზრდობაა. ტექნიკური და თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტების დარბაზებში ჩემს მონოსპექტაკლზე ორჯერ მეტი ახალგაზრდა მოვიდა, ვიდრე დარბაზი დაიტევდა. წარმოგიდგენია? - 65 წლის კაცის მოსასმენ-საყურებლად ამდენი ახალგაზრდა მობრძანდა. ჩემს პროგრამაში დავწერე: მინდა, ახალგაზრდობა თავის ანუ ქართულ გენეტიკურ მახსოვრობამდე მივიყვანო-მეთქი. პოეზია, ლიტერატურა, ენა, სიტყვა - ეს არის მთავარი და სხვას რას ვემსახურო?

- კინომსახიობთა და რუსთაველის თეატრებში მუშაობდით. ნუთუ, არ დაგრჩათ საოცნებო როლები, სათქვენოდ რომ მიგაჩნდათ და ვერ ითამაშეთ?
- კინომსახიობთა თეატრში დონ-ჟუანი ვითამაშე, ერთი მსახიობის თეატრში - ჰამლეტი, რუსთაველის თეატრის "მეფე ლირში" - კენტი და კიდევ 80-ზე მეტი როლი, საოცნებო კი მართლა არ დამრჩა, რადგან პოეზიამ ყველა როლში შემიყვანა; აი, ასეთი გამოსავალი გამოვძებნე, შეუსრულებელი როლების გამო გული რომ არ დამწყვეტოდა.

- თქვენს სტუდიაში თუ გეგულებათ თუნდაც, ერთი-ორი შეგირდი, რომელიც სწორედ იმ იმპულსის მატარებელია, რაც მსახიობის პროფესიას სჭირდება?
- არ ვიცი... მე უნდა ვიყივლო და გათენდება თუ არა, ჩემზე არ არის დამოკიდებული. ვაპირებ, განათლების სამინისტროს ვთხოვო, სტუდიას ორწლიანი სასწავლებლის სტატუსი მიანიჭოს, რათა კურსდამთავრებულებმა სრულფასოვანი დიპლომის აღება შეძლონ. ამის შემდეგ კი თვითონვე გაერკვევიან, სურთ თუ არა შეუდგნენ "ბერობას".

- დედათქვენივით უამბობთ თქვენს პატარა ქალიშვილს - ნინას თეატრის ჯადოსნურ სამყაროზე ან თუ ატყობთ თეატრით დაინტერესებას?
- ველაპარაკები ხოლმე, რათა თეატრის სამყარო შეიგრძნოს, მაგრამ ასე, ლაპარაკით შვილს მსახიობობას ვერ ასწავლი. ჩემს ძმასაც კი უამბობდა დედა, მაგრამ მხოლოდ ჩემზე გაჭრა... ვფიქრობ, ამქვეყნად ბევრი რამის გაკეთება შევძელი: სახლი ავაშენე, შვილი მყავს, ხეები დავრგე და კიდევ, სენაკის რაიონის სოფელ სორტაში ღვთისმშობლის მიძინების ეკლესია ავაშენე, ბაზილიკის ტიპის. გაგიხარდება, ისეთია. როდესაც უწმინდესს ეკლესიის აშენების სურვილი გავუმჟღავნე, მკითხა, - ჯანმრთელობით როგორ ხარო? მაშინ ვერ ჩავწვდი კითხვას და მხოლოდ 7 წლის შემდეგ, როცა მშენებლობა დავასრულეთ და ეკლესიიდან სულ რაღაც 300 მეტრით დაშორებულ ჩემს სახლამდე ძალაგამოცლილმა, ღობე-ღობე სიარულით ძლივს მივაღწიე, მაშინ შევიგრძენი პატრიარქის წინასწარმეტყველური შეკითხვა. რთული იყო, უდიდესი სულიერი ძალა გამომაცალა, მაგრამ მაინც ამაშენებინა უფალმა! ხონისა და სამტრედიის ეპარქიის მიტროპოლიტმა, მეუფე საბამ მითხრა: ხომ კარგი არტისტი ხარ, მაგრამ ამ ეკლესიით შენს ცხოვრებას გვირგვინი დაადგიო.

- და მაინც, რა არის მთავარი არტისტისთვის, რა არის პირადად თქვენი შემოქმედების კრედო?
- მე ასე ჩამოვაყალიბე: სრულყოფილი ხელოვნების შესაქმნელად არტისტის ამამოძრავებელი უნდა იყოს იდუმალება, რომანტიზმი და სენტიმენტალობა. მთავარი შენი სათქმელია და შემდეგ, როგორ იდუმალებაში მოაქცევ, ის იმისდა მიხედვით ხდება ბევრის მომცველი. რომანტიკულობა კი უფრო მაღლაა, სცდება მიწიერ ცხოვრებას, წარმოსახვითია. აქვე ერთვება სენტიმენტალობა, რომელიც წარმოსახვით ინდივიდს ცრემლსაც კი მოადენს. ამ ყველაფერს კი დიდი ფიქრით, წვალებით მიაღწევ. სათქმელის გამოსახვის ხერხს უნდა მიაგნო, სათქმელთან ერთად ცვალო და სწორედ მაშინ იქნება შენი ხელოვნება ღირებული; სწორედ მაშინ მოიტანს აღმაფრენას! ამიტომაა, რომ ჩვენს პროფესიაში მსახურებაა საჭირო და ამიტომაც ვადარებ მსახიობობას ბერობას.

ირმა ხარშილაძე
ჟურნალი ”გზა”