ირაკლი უჩანეიშვილის სიყვარულის ისტორია

მსახიობ ირაკლი უჩანეიშვილის და მერცია გელაშვილის სიყვარულის ამბავი დიდხანს ახსოვდათ თბილისში. ულამაზესი ქალი და საოცრად ხიბლიანი მამაკაცი 18 წელი იყვნენ ერთად, მაგრამ ჭორებმა, შურმა თავისი ქნა, მათი ოჯახი დაინგრა. ცალ–ცალკე იყვნენ, მაგრამ მაინც ერთმანეთი უყვარდათ. მსახიობი სიცოცხლის ბოლომდე საყვარელ ქალზე ფიქრობდა. უკანასკნელ წუთებშიც მასზე ზრუნავდა. "მართალია, ცხოვრებაში ბევრი რამ არასწორად გავაკეთე, მაგრამ ყველანი ძალიან მიყვარდით, განსაკუთრებით კი – დედათქვენი. აბა, თქვენ იცით, როგორ მიხედავთ დედას. თინიკო, დედას მიხედე!" – ანდერძად დაუტოვა სიკვდილის წინ თავის უფროს ქალიშვილს, თინიკოს.
ირაკლი უჩანეიშვილის სცენის მიღმა ცხოვრების შესახებ სწორედ ქალბატონი თინიკო გვიამბობს.

– ქალბატონო თინიკო, პირველ რიგში, მამის ანდერძზე გკითხავთ. შეძელით მისი ასრულება?
– მამის ანდერძი პირნათლად შევასრულე, დედა ერთი წუთითაც არ მიმიტოვებია, სიცოცხლის ბოლომდე ჩემთან იყო. ის 2013 წლის იანვარში გარდაიცვალა. ორივე მშობელმა ჩემს ხელში დალია სული.
– მშობლების სიყვარულის ისტორია თქვენთვის ცნობილია?
– ირაკლი უჩანეიშვილის და მერცია გელაშვილის სიყვარულზე თბილისში ლეგენდები დადიოდა. ერთმანეთი წვეულებაზე გაიცნეს. მამას დანახვისთანავე მოეწონა, რადგან დედა ძალიან ლამაზი ქალი იყო. თურმე მამამ დაინახა თუ არა, მაშინვე მასთან მივიდა და პირდაპირ უთხრა, შენ ჩემი ცოლი გახდებიო. მის სიტყვებზე დედას გაეცინა, ყურადღება არ მიაქცია. მამამ გაუმეორა, ნუ იცინი, მართალს გეუბნებიო. იმ წვეულებაზე მამამ როიალზე დაუკრა თავისი დაწერილი სიმღერა და ყველას გასაგონად დედას უთხრა, ამ სიმღერას თქვენ გიძღვნითო. როიალზე სურათები ჰქოდათ დადებული, მამას მეგობარმა ინსტრუმენტი ისე გაანძრია, რომ ფოტოები გადმოცვივდა, მამამ ამით ისარგებლა და დედაჩემის სურათი ჯიბეში ჩუმად ჩაიდო. ისე მოხიბლა მერცია, რომ ერთ წელიწადში ცოლად გაჰყვა. არადა დედა მოსკოვში უნდა წასულიყო და იქ გათხოვილიყო.
– მოსკოვში საქმრო ჰყავდა?
– დანიშნული არ იყო, მაგრამ რუსი დიპლომატი ჰყავდა თაყვანისმცემელი. დედას ბევრი ეტრფოდა.
როცა დაოჯახდნენ, მამა 24 წლის იყო, დედა – 23–ის.
– მათი ურთიერთობიდან შვილებს რა დაგამახსოვრდათ?
– მამას სიურპრიზების მოწყობა უყვარდა. მოულოდნელად დედას სახლში საჩუქარს, ყვავილებს დაახვედრებდა. რომანტიკულ საღამოებს უწყობდა, თუმცა ეჭვიანიც იყო. სუფრასთან ორივენი თუ მოხვდებოდნენ, იქიდან ადრე უნდა წამოსულიყვნენ, რადგან დედაჩემით იხიბლებოდნენ და მამა ამაზე ეჭვიანობდა. დედა მხოლოდ მამასთვის უნდა ყოფილიყო, სხვას არ უნდა ეცქირა მისთვის.
– საპირისპირო სქესის ყურადღება არც მამათქვენისთვის იქნებოდა უცხო. ამბობენ, მის გარშემო უამრავი ქალი იყოო.
– მამა ყველა ქალს ხიბლავდა. ჯერ კიდევ სკოლის მოსწავლეს შეყვარებულების კორიანტელი ეხვია თავს. ყველა ქალის გულის მონადირება შეეძლო. მანდილოსნებს ავიწყდებოდათ, შეყვარებულებთან ან ქმრებთან ერთად რომ იყვნენ მისული და მამაჩემის გარშემო იკრიბებოდნენ. ის თავისი ხასიათით, იუმორით, სიმღერით ხიბლავდა მათ. მიუხედავად იმისა, რომ მეგობარი ქალები ჰყავდა, მისი ერთადერთი სიყვარული დედაჩემი იყო. მამას ცხოვრებაში სხვა მხოლოდ გართობა გახლდათ.
– ოჯახში, შვილებთან როგორი იყო?
– შესანიშნავი მამა და გიჟი ბაბუა გახლდათ. მისთვის ყველაზე მნიშვნელოვანი ოჯახი იყო. მე და ჩემს უმცროს დას, ხათუნას, მშობლების უსაზღვრო სიყვარული გვქონდა. მამას ჩვენი უსიტყვოდ ესმოდა. არაფერში გვზღუდავდა, თავისუფლად ვიზრდებოდით, მაგრამ ზღვარს არ გადავდიოდი. დედაც ასე იყო ჩვენთან მიმართებაში.
მამას სულ ჩემი და ხათუნას სახელები ეკერა პირზე. მეგობრები ეუბნებოდნენ, ირაკლი, ნუთუ შენს მეტს შვილები არავის ჰყავსო. გასტროლებზე რომ მიდიოდა, ყველაფერს ჩვენთვის ყიდულობდა.
დედას ყველაფერში ეხმარებოდა. ადრე სოლოლაკში ვცხოვრობდით და მამა ყოველდღე ბოტანიკურ ბაღში გვასეირნებდა. მამაჩემის დედა მაშინ გარდაიცვალა, როდესაც ჩემი მშობლები დაოჯახდნენ. მე ბებიის სახელი მქვია. ბაბუამ და დედაჩემმა ერთმანეთს ძალიან კარგად გაუგეს. ბაბუას უხაროდა, რომ მის შვილს ასეთი კარგი ცოლი ჰყავდა. სამეგრელოში ბაბუასთან (უჩანეიშვილები სამეგრელოდან არიან) რომ ჩავდიოდით, მამას სათევზაოდ წასვლა უყვარდა.
ერთხელ დასასვენებლად გაგვიშვა, იქიდან რომ ჩამოვედით, სახლი გარემონტებული დაგვახვედრა. იყო შემთხვევა, როდესაც მამამ მჟავე წყლებზე (ესენტუკი, კისლოვოდსკი) თვითმფრინავით გაგვგზავნა, იქ რომ ჩავფრინდით, ერთ საათში თავადაც გამოგვეცხადა.
მამა საავიაციო ტექნიკუმში ხაზვას სწავლობდა, ტანსაცმლის თარგებს გვიხაზავდა. დედაჩემს ხან რას გამოუჭრიდა და ხან – რას. ერთხელ დედას ლამაზი ჩუსტები შეუკერა. შეეძლო ავტომანქანა დაეშალა და თავიდან აეწყო. ავტომობილები ძალიან უყვარდა, მაგრამ ერთი და იმავე მანქანით დიდხანს არ დადიოდა.
– რამდენი წელი იყვნენ თქვენი მშობლები ერთად?
– 18 წელი იყვნენ ერთად. დიდ სიყვარულს შენარჩუნება და გაფრთხილება უნდა. მათ ირგვლივ იყვნენ ადამიანები, რომლებსაც შურდათ ჩემი მშობლების დიდი სიყვარული. შურმა და ჭორებმა ზეგავლენა იქონია. ისინი ოფიციალურად გაშორდნენ, მაგრამ მაინც ერთად ვიყავით. სანამ ოფიციალურად გაიყრებოდნენ, დედამ ბოლო წლებში მამას თავისუფლება მისცა, რომ თავის საქმეში ხელი არ შეშლოდა.
მამას ასეთი ჩვევა ჰქონდა – ყველას რჩევას და აზრს მოისმენდა, მაგრამ ბოლოს მაინც ისე გააკეთებდა, როგორც თავად სურდა. ამიტომ დედა მამას აღარ ეკამათებოდა. ერჩივნა, ყველაფერი ისე გაეკეთებინა, როგორც თავად თვლიდა საჭიროდ. ამით დედამ ძალიან დიდი მსხვერპლი გაიღო.
– ამის შემდეგ მამათქვენის ცხოვრებაში იყო სხვა ქალი?
– მამა ერთ ქალთან წავიდა, რომლის ვინაობის დასახელება არ მინდა, მაგრამ ცოტა ხნის შემდეგ ისიც მიატოვა და სხვასთან წავიდა. ბოლოს კი მარტო იყო. ბაგებში, თავისი ხელით აშენებულ სახლში ცხოვრობდა, მხოლოდ ერთი ნათესავი ეხმარებოდა. მამასთან რომ ავდიოდით, ჩვენთან ერთად დედაც ამოდიოდა. საუბრობდნენ, დემოკრატიული ოჯახი გვქონდა.
– მამათქვენი შეუდარებელ თამადად იყო ცნობილი. თქვენს სახლში ხშირად იშლებოდა სუფრები?
– კი, ძალიან ხშირად. ის სუფრა, სადაც მამა იჯდა და თამადობდა, სპექტაკლი იყო. იმდენად შემოქმედებითად მიჰყავდა ყველაფერი, რომ საზოგადოებას ავიწყდებოდა, რაზე იყვნენ შეკრებილი. ნოდარ მგალობლიშვილი, თენგიზ არჩვაძე, ბუხუტი ზაქარიაძე და ოთარ მეღვინეთუხუცესი მამას განუყრელი მეგობრები იყვნენ. ბატონი ოთარი ჩემი ნათლია გახლდათ. მამა რომ გარდაიცვალა, ბატონმა ოთარმა გამიწია მამობა.
ერთხელ ახლობლებთან ერთად მამა რესტორანში ქეიფობდა. მათთან ახლოს ახალგაზრდებიც იყვნენ. მამამ გიტარაზე დაკვრა რომ დაიწყო, ერთ–ერთი მასთან მივიდა და უთხრა, ამ სიმღერას ცუდად მღერით, ირაკლი უჩანეიშვილივით უნდა იმღეროთო. მამას გაეცინა და უთხრა, თუ შემხვდება, გადავცემო.
– ცნობილია, რომ მისი სურვილი იყო, მფრინავი გამოსულიყო. ოცნების ასრულებაში რამ შეუშალა ხელი?
– ვასო გოძიაშვილმა გადააფიქრებინა. საავიაციო ტექნიკუმში სწავლის დროს კლუბში სპექტაკლი დადგეს, სადაც მამამ ერთ–ერთი მთავარი როლი ითამაშა. იმ სპექტაკლს ვასო გოძიაშვილი და აკაკი ხორავა (თუ არ მეშლება) ესწრებოდნენ. მათ მაშინვე შეამჩნიეს მამა და ბუმბერაზმა მსახიობებმა თეატრალურზე ჩაბარება ურჩიეს. მამას არასოდეს უნანია პროფესიის შეცვალა.
– სხვა გატაცება არ ჰქონია?
– გიტარა მისი ცხოვრების განუყოფელი ნაწილი იყო. მიუხედავად იმისა, რომ მუსიკალური განათლება არ ჰქონდა, ფორტეპიანოზე ჯაზის კომპოზიციებს შესანიშნავად უკრავდა. მუსიკალური ნიჭი დედისგან გამოჰყვა. ბებია თავის დროზე ქართული ხალხური ანსამბლის წევრი იყო, არაჩვეულებრივად მღეროდა.
– ცნობილია მისი დეკლამაციის ხელოვნებაც.
– მამამ მხატვრული კითხვა თეატრალურ ინსტიტუტში დაიწყო. განუმეორებელი ხმის ტემბრი ჰქონდა, რამაც თავიდანვე მიიქცია საზოგადოების ყურადღება. ყველა პოეტს სურდა, მათი ლექსები ირაკლი უჩანეიშვილს წაეკითხა. მამას გამორჩეულად ვაჟა–ფშაველა და გალაკტიონ ტაბიძე უყვარდა. ხშირად იწვევდნენ რადიოში ჩასაწერად. რუსულ ენაზე 800–900 ფილმი აქვს გახმოვანებული.
– საიათნოვას როლი სომხურად შეასრულა. სად ისწავლა სომხური ენა?
– სომხური ენა მამამ ბავშვობაში ისწავლა, როდესაც მისი ოჯახი სოლოლაკში, იტალიურ ეზოში ცხოვრობდა. დღეს ის სახლი აღარ არსებობს, დაანგრიეს. იმ ეზოში ქართველებიც ცხოვრობდნენ, რუსებიც, სომხებიც და სხვა ეროვნების წარმომადგენლებიც. მამას სომეხი მეგობრები ჰყავდა. ხშირად იწვევდნენ სომხურ თეატრში. სომხეთში ან რუსეთში გაცვლითი შემოქმედებითი საღამო ან მხატვრული კითხვის საღამო რომ ტარდებოდა, მამა იქაც მონაწილეობდა.
– ირაკლი უჩანეიშვილის როლები კინოში თითზე ჩამოსათვლელია ("განაჩენი", "სად არის შენი ბედნიერება, მზია?", "ჭიაკოკონა", "პალიასტომი", "ზღვის შვილები", "ვედრება", "დანაშაული მოხდა"...). ასეთ ნიჭიერ მსახიობს რატომ არ იწვევდნენ კინოში?
– მამას კინოზე მეტად თეატრი უყვარდა. მისთვის სცენა ყველაფერი იყო. ბოჰემური ცხოვრებით ცხოვრობდა, მაგრამ სპექტაკლზე ან რეპეტიციაზე არასოდეს იგვიანებდა. არაჩვეულებრივი მეხსიერება ჰქონდა. ორჯერ წაიკითხავდა და ტექსტი იცოდა. როლში მთლიანად იყო ჩაფლული, ამით ცხოვრობდა, ის გმირი იყო, ვინც უნდა ეთამაშა. სპექტაკლში "იეთიმ გურჯი" იეთიმის არაჩვეულებრივი სახე შექმნა, რომელიც შედევრად ითვლება. დღესაც ჰიტია მისი სიმღერა "ფიფქები", რომელიც ლენა რეხვიაშვილთან ერთად შეასრულა.
ფილმებიდან კი მხოლოდ კონსტანტინე პიპინაშვილის ფილმს "ზღვის შვილებს" და ირინა პოვოლოცკაიას ფილმს "საიდუმლო კედელს" გამოარჩევდა, სადაც მამასთან ერთად სანდრო ჟორჟოლიანი და ანდრეი მირონოვიც თამაშობენ. რატომღაც ეს ფილმი საქართველოში არ აჩვენეს. მამა "ზღვის შვილებს" და "საიდუმლო კედელს" (თუ არ ჩავთვლით ფილმ "ვედრებას", სადაც მუსას როლი შეასრულა და რუსულადაც გაახმოვანა), შინაარსობრივი დატვირთვით გამოარჩევდა. ორივე ფილმში მთავარი და სერიოზული როლი შეასრულა.
– იყო როლი, რომელიც განუხორციელებელ ოცნებად დარჩა?
– მამას ძალიან დასწყდა გული, როდესაც გიგა ლორთქიფანიძემ "დათა თუთაშხია" გადაიღო და როლი არ მისცა. ამ ფილმში თითქმის ყველა მსახიობია დაკავებული, მაგრამ რატომღაც მამასთვის ერთი პატარა როლი არ მოიძებნა.
– როგორი იყო სიცოცხლის ბოლოს?
– 63 წლის ასაკში ფილტვების კიბოთი გარდაიცვალა. ავად რომ გახდა, ქვეყანაში ცუდი პერიოდი იყო, 1991–1992 წლები. მიუხედავად იმისა, რომ აპოლიტიკური პიროვნება გახლდათ, საქართველოს ბედს ძალიან განიცდიდა. რამდენჯერმე სთხოვეს მიტინგზე გასვლა, მაგრამ ყოველთვის უარს ამბობდა, რადგან თვლიდა, რომ პოლიტიკა მისი საქმე არ იყო. 1989 წლის 9 აპრილის ამბები მძიმედ გადაიტანა...
ავად იყო, მაგრამ თავის საქმეს არ ღალატობდა. მაინც ითამაშა თავისი ბოლო სპექტაკლი "მარტოობის დღესასწაული". სიცოცხლის ბოლო წლებში მონაწილეობდა გიზო ნიშნიანიძის საღამოებზე "პაემანი ვერაზე". ჯანმრთელობა ხელს არ უწყობდა, საავადმყოფოში იწვა, მაგრამ გიზო ნიშნიანიძის საღამოზე მაინც მიდიოდა, ღამით საავადმყოფოდან იპარებოდა, რადგან იცოდა, რომ ფილარმონიაში მაყურებელი ელოდებოდა. იცოდა, რომ საშინელი სენი სჭირდა, მაგრამ მაინც მღეროდა, საჭესთანაც იჯდა. დაავადებას არ შეეპუა, თავის საქმეს ბოლომდე აკეთებდა.
– ქალიშვილების ბედით კმაყოფილი იყო?
– მე კონსერვატორია დავამთავრე, მუსიკოსი ვარ, ხათუნა ინგლისური ენის სპეციალისტია. ძალიან განიცდიდა, ხათუნა რომ არ თხოვდებოდა. მამას გარდაცვალების შემდეგ გათხოვდა ჩემი და. ჩემი სიძე, ივანე ვასუტინი, ქუთაისშია დაბადებული და გაზრდილი. ძალიან კარგი ექიმია და მოსკოვიდან საზღვარგარეთ გაგზავნეს. ჯერ იტალიაში იყო, მერე ინგლისში, ახლა შვეიცარიაში, ქალაქ ლოზანაში ცხოვრობს ოჯახთან ერთად. ჩემს დას ორი შვილი ჰყავს – სოფია და დავითი. სოფია 20 წლისაა და ლოზანას უნივერსიტეტში იურიდიული ფაკულტეტის პირველი კურსის სტუდენტია. დავითი 11 წლისაა, სკოლაში დადის, პარალელურად კი ლოზანას ახალგაზრდა ფეხბურთელთა გუნდის წევრია.
– თქვენი რჩეული მოსწონდა მამას?
– ჩემი მეუღლე, გოგი ცინცაძე, მშენებელია. მამას ის ძალიან მოეწონა. ორი თვის განმავლობაში ჩემი ქორწილი ხან სად გრძელდებოდა და ხან – სად. ბოლოს ბაგებში, ჩვენს სახლში ავედით ახალგაზრდები. ისე მოხდა, რომ სტუმრები გვიანობამდე შეყოვნდნენ. წასვლა რომ დააპირეს, აღმოჩნდა, რომ ავტომანქანა არავის ჰყავდა. მამას დავურეკე და ნახევარ საათში ჩვენს სახლთან 5 ტაქსი გაჩერდა. მერე გავიგეთ, რომ მამა თავისუფლების მოედანზე წასულა, სადაც მაშინ ტაქსების გაჩერება იყო და მძღოლებისთვის უთხოვია, ახალგაზრდებს ბაგებში ძალიან უჭირთ და გთხოვთ, ყველა ერთად ადითო. მართლაც, ჩამწკრივებულები ამოვიდნენ.
– თქვენ რამდენი შვილი გყავთ?
– სამწუხაროდ, ჩემი ვაჟი, გიორგი, 7 წლის ასაკში გარდაიცვალა. მამა მაშინ უკვე აღარ იყო ცოცხალი. ქალიშვილმა, თათამ, უნივერსიტეტი დაამთავრა და ახლა ერთ–ერთ ბანკში მუშაობს. თათას ორი შვილი ჰყავს – 8 წლის ანასტასია და 2 წლის ნატალია ფრანჩუკები.
ლია ოსაძე, ჟურნალი სარკე