შარლ ბოდლერის „იკაროსის ჩივილი“
3 287 ნახვა
1867 წლის 31 აგვისტოს გარდაიცვალა დიდი ფრანგი პოეტი შარლ პიერ ბოდლერი (Charles Pierre Baudelaire).
შარლ ბოდლერის სიმბოლისტურმა პოეზიამ დიდი გავლენა იქონია, როგორც თანამედროვე, ისე მომავალი თაობის კალმის ოსტატთა შემოქმედებაზე, მათ შორის საქართველოშიც. ჩვენს ქვეყანაში ბოდლერის პოეზიამ გავლენა იქონია "ცისფერყანწელებზე" (განსაკუთრებით პაოლო იაშვილზე), ასევე გალაკტიონზე და სხვებზე. შარლ ბოდლერის მიერ დასმული კითხვები და ზოგიერთი სახე შთააგონებდა მათ.
შარლ ბოდლერი დაიბადა პარიზში. მამა, ჟოზეფ-ფრანსუა ბოდლერი (1769-1827) უბრალო წრიდან ყოფილა, თუმცა რევოლუციას ემსახურა და სენატორობამდე მიუღწევია ნაპოლეონის დროს, სენატის საქმეთა მმართველი გამხდარა. ის გაცილებით უფროსი იყო თავის ცოლზე, კაროლინა არშენბო-დუფეზე (1793-1871). შარლის დაბადებისას მამა 62, ხოლო დედა 27 წლისა იყვნენ. ფრანსუა იყო მხატვარი. პატარაობიდანვე შეაყვარა პატარა შარლს ხელოვნება, ატარებდა მუზეუმებში და გელერეებში, გააცნო მხატვრები. მაგრამ, მამა მალე გარდაიცვალა, მაშინ შარლი მხოლოდ 6 წლის იყო. დედა ერთი წლის მერე გათხოვდა სამხედროზე, ვინმე ჟაკ ოპეკზე, რომელიც მერე გენერალი გახდა (შემდეგ ელჩი, შემდეგ სენატორი). მამინაცვალთან შარლს ურთიერთობა გაუჭირდა. ამან მნიშვნელოვანი გავლენა იქონის შარლის ხასიათზე.
11 წლის შარლი პანსიონში მიაბარეს ლიონში. 1836 წელს დაბრუნდნენ პარიზში და შარლი მოეწყო წმინდა ლუდოვიკოს კოლეჯში, პანსიონში, სადაც მკაცრი შინაგანაწესი იყო. ეს მამინაცვლის სურვილით მოხდა, მისი აზრით, ასე ცუდი ყოფაქცევის შარლი ჭკუას ისწავლიდა და დაბრძენდებოდა. სასწავლებლიდან ბოლო წელს გამორიცხეს, უარი თქვა გაეცა მეგობარი. თუმცა, მალე ბაკალავრის ხარისხი მიიღო.
თავის პირველი ლექსი კოლეჯში სწავლისას დაწერა. 1839-1841 წლებში სორბონაში ისმენდა ლექციებს სამართლის საკითხებზე. ამ დროს დაუახლოვდა პარიზულ ბოჰემას. 1841 წელს ოჯახმა გაამგზავრა ინდოეთში, რომ მოწყვეტოდა ქუჩის ბოჰემის ცუდ გავლენას, თუმცა ორ თვეში ინდოეთის მოუნახულებლად დაბრუნდა სამშობლოში.
1842 წლიდან, როგორც სრულწლოვანმა მამის მემკვიდრეობის განკარგვის უფლება მოიპოვა (75 000 ფრანკი, ეს დიდი ფული იყო იმ დროს) და ფულის ფლანგვა დაიწყო. ამ პერიოდში დაიწყო თანამშრომლობა სალიტერატურო ჟურნალებთან. წერდა რეცენზიებს, მიმოხილვებს. გაიცნო პარიზელი მწერლები და პოეტები, ონორე დე ბალზაკი, ჟერარ დე ნერვალი, თეოფილე გოტიე, სენტ ბიუვი, ვიქტორ ჰიუგო, პიერ დიუპონი.
ბოჰემური ცხოვრების წესმა და ძვრფასი მხატვრების ნამუშევარების კოლექიის შექმნის დიდმა სურვილმა ბევრი ფული დაახარჯვინა. ორ წელიწადში მამის ქონების მესამედი გაანიავა. რის გამოც 1844 წელს ოჯახის გადაწყვეტილებით მემკვიდრეობის განკარგვის უფლება დედამისს გადასცეს. შარლი მხოლოდ განსაზღვრულ თანხას იღებდა ყოველთვიურად. ამას შეურაცხყოფად თვლიდა და ძალიან განიცდიდა. 1845 წლის ივნისში თვითმკვლელობაც კი სცადა. იმავე წელს საბოლოოდ გაწყვიტა მამინაცვალთან ურთიერთობა. 1845 წელს გამოქვეყნდა მისი პირველი ნაწარმოებები ("კრეოლ (მულატ) ქალს", "ალბატროსი") "კრეოლ ქალს" მოგზაურობისას დაწერა, კუნძულ მავრიკიაზე („ალბატროსი“ ადრე შევთავაზეთ მკითხველს).
ახალგაზრდობაში გატაცებული იყო პიერ დე რონსარით, კლემან მაროთი, აგრიპა დე'ობინიეთი. აკვირდებოდა სტენდალის, ბალზაკის, ფლობერის, ედგარ ალან პოს შემოქმედებას. იზიარებდა განმანათლებლების იდეებს. წერდა შესანიშნავ ესეებს სამხატვრო სალონზე და სხვა. 1846 წელს ლიტერატორთა საზოგადოების წევრი გახდა. გამოაქვეყნა თავისი პირველი პროზად დაწერილი პოემა "ფანფარლო". გაიცნო დელაკრუა, კურბე, დომიე, მანე, ფოტოგრაფი ნადარი და გამომცემელი პულე-მალასი.
სოციალური სამართლიანობის და ჰუმანიზმის იდეებს იზიარებდა. 1848 წელს საფრანგეთის ახალი რევოლუციის ბარიკადებზე იბრძოდა. იმ დროს დაწერა რევოლუციური პოეზიის შესანიშნავი ნიმუში "აბელი და კაენი" (ამ ნაწარმოებს შემდეგში აუცილებლად შევთავაზებთ მკითხველს). რევოლუციის დამარცხებამ ძალიან იმოქმედა მასზე და გარკვეულწილად განსაზღვრა კიდეც მისი შემდგომი მოღვაწეობის ხასიათი. მას გული გაუტეხა სახელმწიფოსა და საზოგადოებაში გაბატონებულმა უგულობამ, გაუტანლობამ და ა. შ. წერდა პროზაულ პოემებს, თარგმნიდა ეგდარ პოს, აქვეყნებდა კრიტიკულ წერილებს ხელოვნებაზე და სხვა.
1857 წელს გამოვიდა შარლ ბოდლერის "ბოროტების ყვავილები", მისი ყველაზე მეტად ცნობილი წიგნი. გამოსვლისთანავე ცენზურამ დააჯარიმა 300 ფრანკით, "საზოგადოებრივი მორალის შეურაცხყოფისათვის". ვიქტორ ჰიუგო კი მიესალმა.
როგორც ვთქვით, შარლ ბოდლერი გარდაიცვალა 1867 წლის 31 აგვისტოს.
იკაროსის ჩივილი
(თარგმნა გივი გეგეჭკორმა)
თქვენ ხართ მაძღარნი, ვისაც მეძავთა
გაქვთ ხვევნა-კოცნა და ცას შესცინით.
მე კი ხელები მაქვს დალეწილი,
რომ მოგხვეოდი, მე ცა მეძახდა.
მზის მოგონება რომ უწილადონ,
რომ გაახსენონ მზის ვარვარება,
კიდევ ჩახედეს ცის ვარსკვლავებმა
ჩემს თვალებს ჩამქრალს და უსინათლოს.
ბოლო მოეღო სითამამესაც
და ფიქრს, რომ სივრცის კარს გავაღებდი,
არ ვიცი, ვისი მზერის ნაღვერდლით
ვიგრძენი, ფრთები როგორ დამემსხვრა.
სილამაზისთვის დამწვარს არავინ
არ დამდებს პატივს, ჩემი სახელით
ახსენონ, სადაც დავიმარხები
ხვალ, ის უფსკრული გულშემზარავი.
შარლ ბოდლერის სიმბოლისტურმა პოეზიამ დიდი გავლენა იქონია, როგორც თანამედროვე, ისე მომავალი თაობის კალმის ოსტატთა შემოქმედებაზე, მათ შორის საქართველოშიც. ჩვენს ქვეყანაში ბოდლერის პოეზიამ გავლენა იქონია "ცისფერყანწელებზე" (განსაკუთრებით პაოლო იაშვილზე), ასევე გალაკტიონზე და სხვებზე. შარლ ბოდლერის მიერ დასმული კითხვები და ზოგიერთი სახე შთააგონებდა მათ.
შარლ ბოდლერი დაიბადა პარიზში. მამა, ჟოზეფ-ფრანსუა ბოდლერი (1769-1827) უბრალო წრიდან ყოფილა, თუმცა რევოლუციას ემსახურა და სენატორობამდე მიუღწევია ნაპოლეონის დროს, სენატის საქმეთა მმართველი გამხდარა. ის გაცილებით უფროსი იყო თავის ცოლზე, კაროლინა არშენბო-დუფეზე (1793-1871). შარლის დაბადებისას მამა 62, ხოლო დედა 27 წლისა იყვნენ. ფრანსუა იყო მხატვარი. პატარაობიდანვე შეაყვარა პატარა შარლს ხელოვნება, ატარებდა მუზეუმებში და გელერეებში, გააცნო მხატვრები. მაგრამ, მამა მალე გარდაიცვალა, მაშინ შარლი მხოლოდ 6 წლის იყო. დედა ერთი წლის მერე გათხოვდა სამხედროზე, ვინმე ჟაკ ოპეკზე, რომელიც მერე გენერალი გახდა (შემდეგ ელჩი, შემდეგ სენატორი). მამინაცვალთან შარლს ურთიერთობა გაუჭირდა. ამან მნიშვნელოვანი გავლენა იქონის შარლის ხასიათზე.
11 წლის შარლი პანსიონში მიაბარეს ლიონში. 1836 წელს დაბრუნდნენ პარიზში და შარლი მოეწყო წმინდა ლუდოვიკოს კოლეჯში, პანსიონში, სადაც მკაცრი შინაგანაწესი იყო. ეს მამინაცვლის სურვილით მოხდა, მისი აზრით, ასე ცუდი ყოფაქცევის შარლი ჭკუას ისწავლიდა და დაბრძენდებოდა. სასწავლებლიდან ბოლო წელს გამორიცხეს, უარი თქვა გაეცა მეგობარი. თუმცა, მალე ბაკალავრის ხარისხი მიიღო.
თავის პირველი ლექსი კოლეჯში სწავლისას დაწერა. 1839-1841 წლებში სორბონაში ისმენდა ლექციებს სამართლის საკითხებზე. ამ დროს დაუახლოვდა პარიზულ ბოჰემას. 1841 წელს ოჯახმა გაამგზავრა ინდოეთში, რომ მოწყვეტოდა ქუჩის ბოჰემის ცუდ გავლენას, თუმცა ორ თვეში ინდოეთის მოუნახულებლად დაბრუნდა სამშობლოში.
1842 წლიდან, როგორც სრულწლოვანმა მამის მემკვიდრეობის განკარგვის უფლება მოიპოვა (75 000 ფრანკი, ეს დიდი ფული იყო იმ დროს) და ფულის ფლანგვა დაიწყო. ამ პერიოდში დაიწყო თანამშრომლობა სალიტერატურო ჟურნალებთან. წერდა რეცენზიებს, მიმოხილვებს. გაიცნო პარიზელი მწერლები და პოეტები, ონორე დე ბალზაკი, ჟერარ დე ნერვალი, თეოფილე გოტიე, სენტ ბიუვი, ვიქტორ ჰიუგო, პიერ დიუპონი.
ბოჰემური ცხოვრების წესმა და ძვრფასი მხატვრების ნამუშევარების კოლექიის შექმნის დიდმა სურვილმა ბევრი ფული დაახარჯვინა. ორ წელიწადში მამის ქონების მესამედი გაანიავა. რის გამოც 1844 წელს ოჯახის გადაწყვეტილებით მემკვიდრეობის განკარგვის უფლება დედამისს გადასცეს. შარლი მხოლოდ განსაზღვრულ თანხას იღებდა ყოველთვიურად. ამას შეურაცხყოფად თვლიდა და ძალიან განიცდიდა. 1845 წლის ივნისში თვითმკვლელობაც კი სცადა. იმავე წელს საბოლოოდ გაწყვიტა მამინაცვალთან ურთიერთობა. 1845 წელს გამოქვეყნდა მისი პირველი ნაწარმოებები ("კრეოლ (მულატ) ქალს", "ალბატროსი") "კრეოლ ქალს" მოგზაურობისას დაწერა, კუნძულ მავრიკიაზე („ალბატროსი“ ადრე შევთავაზეთ მკითხველს).
ახალგაზრდობაში გატაცებული იყო პიერ დე რონსარით, კლემან მაროთი, აგრიპა დე'ობინიეთი. აკვირდებოდა სტენდალის, ბალზაკის, ფლობერის, ედგარ ალან პოს შემოქმედებას. იზიარებდა განმანათლებლების იდეებს. წერდა შესანიშნავ ესეებს სამხატვრო სალონზე და სხვა. 1846 წელს ლიტერატორთა საზოგადოების წევრი გახდა. გამოაქვეყნა თავისი პირველი პროზად დაწერილი პოემა "ფანფარლო". გაიცნო დელაკრუა, კურბე, დომიე, მანე, ფოტოგრაფი ნადარი და გამომცემელი პულე-მალასი.
სოციალური სამართლიანობის და ჰუმანიზმის იდეებს იზიარებდა. 1848 წელს საფრანგეთის ახალი რევოლუციის ბარიკადებზე იბრძოდა. იმ დროს დაწერა რევოლუციური პოეზიის შესანიშნავი ნიმუში "აბელი და კაენი" (ამ ნაწარმოებს შემდეგში აუცილებლად შევთავაზებთ მკითხველს). რევოლუციის დამარცხებამ ძალიან იმოქმედა მასზე და გარკვეულწილად განსაზღვრა კიდეც მისი შემდგომი მოღვაწეობის ხასიათი. მას გული გაუტეხა სახელმწიფოსა და საზოგადოებაში გაბატონებულმა უგულობამ, გაუტანლობამ და ა. შ. წერდა პროზაულ პოემებს, თარგმნიდა ეგდარ პოს, აქვეყნებდა კრიტიკულ წერილებს ხელოვნებაზე და სხვა.
1857 წელს გამოვიდა შარლ ბოდლერის "ბოროტების ყვავილები", მისი ყველაზე მეტად ცნობილი წიგნი. გამოსვლისთანავე ცენზურამ დააჯარიმა 300 ფრანკით, "საზოგადოებრივი მორალის შეურაცხყოფისათვის". ვიქტორ ჰიუგო კი მიესალმა.
როგორც ვთქვით, შარლ ბოდლერი გარდაიცვალა 1867 წლის 31 აგვისტოს.
იკაროსის ჩივილი
(თარგმნა გივი გეგეჭკორმა)
თქვენ ხართ მაძღარნი, ვისაც მეძავთა
გაქვთ ხვევნა-კოცნა და ცას შესცინით.
მე კი ხელები მაქვს დალეწილი,
რომ მოგხვეოდი, მე ცა მეძახდა.
მზის მოგონება რომ უწილადონ,
რომ გაახსენონ მზის ვარვარება,
კიდევ ჩახედეს ცის ვარსკვლავებმა
ჩემს თვალებს ჩამქრალს და უსინათლოს.
ბოლო მოეღო სითამამესაც
და ფიქრს, რომ სივრცის კარს გავაღებდი,
არ ვიცი, ვისი მზერის ნაღვერდლით
ვიგრძენი, ფრთები როგორ დამემსხვრა.
სილამაზისთვის დამწვარს არავინ
არ დამდებს პატივს, ჩემი სახელით
ახსენონ, სადაც დავიმარხები
ხვალ, ის უფსკრული გულშემზარავი.
